جعبه لایتنر چیست ؟

بشر همواره به دنبال راه هایی برای یادگیری مطالب و به خاطر سپردن آنها بوده ولی مشکلی که در این راه وجود دارد این است که همواره اطلاعات در حافظه فراموش می شود . برای اینکه اطلاعات در حافظه باقی بماند ، باید اطلاعات به حافظه بلند مدت منتقل شود . در این میان تلاش هایی از سوی محققین و دانشمندان انجام شده است و روش هایی برای انتقال اطلاعات به حافظه بلند مدت به وجود آمد.

یکی از این ابداعات «جعبه لایتنر» است که بر اساس منحنی فراموشی ابینگ هاوس ساخته شده و یکی از بهترین روش هایی است که برای انتقال اطلاعات به حافظه بلند مدت استفاده می شود .
در این مقاله اطلاعاتی در زمینه ساخت و کارکردن با این جعبه ارائه شده است .
 

فراموشی چیست ؟

 فراموشی ، پدیده ای است که تقریبا هر روز برای همه اتفاق می افتد . این پدیده آنقدر شایع است که ما معمولا به روش های مختلفی برای یادآوری اطلاعات مهم اتکاء می کنیم . روش هایی مانند استفاده از دفترچه یادداشت فعالیت های روزانه ، استفاده از ابزارهای الکترونیکی تنظیم برنامه و یا حتی گره زدن نخ به دور انگشت !

هنگامی که سراسیمه به دنبال دسته کلید خود می گردید ، ممکن است این طور به نظر برسد که اطلاعات در مورد این که آن را کجا گذاشته اید به طور کلی از حافظه تان رفته است. اما فراموشی عموما بدین معنی نیست که اطلاعات واقعا از حافظه بلند مدت شما پاک شده است . فراموشی معمولا به معنی ناکامی در بازیابی حافظه است . در حالی که اطلاعات در یک جایی در حافظه بلند مدت شما قرار دارد و شما نمی توانید آن را بازیابی کنید و به یاد آورید .
 

حافظه بلند مدت و کوتاه مدت

 وقتی چیزی را یاد می گیریم در همان لحظه قادریم که 100 درصد مطالب را به یاد بیاوریم اما با گذشت زمان کم کم فراموشی شروع شده و چیزی در حدود 80 درصد آنچه را که یاد گرفته ایم فراموش خواهیم کرد و تنها قادریم 20 درصد آن مطالب را به یاد بیاوریم ، اما به راستی چرا چنین است؟

علت آن است که حافظه از 2 قسمت تشکیل شده است :

1-کوتاه مدت 2- بلند مدت

حافظه کوتاه مدت گرچه ظرفیت محدودی دارد اما در پردازش مطالب سریع است و تنها آنچه را که لازم است پس از تجزیه و تحلیل (فیلتر کردن ) به سرعت به حافظه بلند مدت منتقل می کند . در مقابل ، حافظه بلند مدت گرچه سرعت عمل کمتری دارد ولی دارای ظرفیت نامحدودی است و اطلاعات ثبت شده در آن ماندگاری بسیار طولانی تری دارد . بنابراین : «چیزی را که امروز آموخته ایم بدون مرور فراموش می شود چرا که در حافظه کوتاه مدت ما است . اگر برای شما این آموخته ها مهم است پس باید آن را با روش خاصی به حافظه بلند مدت خوب منتقل کنید».

منحنی فراموشی ابینگ هاوس (شکل 1)  
هرمان ابینگ هاوس ، روان شناس ، یکی از نخستین کسانی بود که به طور علمی به مطالعه فراموشی پرداخت . او در آزمایش هایی که بر روی خود انجام داد ، حافظه اش را با استفاده از هجاهای بی معنی سه حرفی مورد آزمایش قرار داد . او از کلمات شناخته شده قبلی که در حافظه اش قرار داشت برای تداعی با این هجاهای جدید استفاده کرد .

ابینگ هاوس به منظور آزمایش حافظه اش در مورد این اطلاعات جدید ، حافظه اش را در دروه های زمانی مختلف ، از 20 دقیقه تا 31 روز مورد آزمایش قرار داد . او سپس در سال 1885 یافته هایش را در کتاب «حافظه : نوشته ای در روان شناختی تجربی» منتشر ساخت .

نتایج آزمایش او که در یک منحنی به نام منحنی فراموشی ابینگ هاوس رسم شده ، رابطه بین فراموشی و زمان را نشان می دهد و این نمودار را می توان این گونه تشریح کرد : «اگر انسان یک مطلب را به خوبی فرا بگیرد ، بعد از 24 تا 48 ساعت تقریبا نصف آن را فراموش می کند و پس از حدودا یک ماه ، 80 درصد آن را فراموش می کند ، که نشان می دهد 80 درصد آن در حافظه کوتاه مدت و 20 درصد آن در حافظه بلند مدت قرار گرفته است . جعبه یادگیری لایتنر مراحل یادگیری را طوری می پیماید تا با کمترین و مناسب ترین تکرار در قسمت اوج منحنی فراموشی ، مطالب به حافظه دراز مدت منتقل شوند ».

بر اساس تحقیقات بسیاری از دانشمندان ، منحنی فراموشی (شکل 2) اغلب شبیه منحنی یک تابع لگاریتم ، تابع توان با یک تابع نمای منفی است .
همانطور که در شکل 2 مشاهده می شود ، قدرت بازیابی اطلاعات موجود در حافظه با گذشت زمان به شدت کاهش پیدا می کند . از طرف دیگر کشف شده که تکرار موضوع آموخته شده در فواصل زمانی باعث می شود که منحنی فراموشی مربوط به آن مطلب صاف و صاف تر شود . یعنی مدت زمان بقای موضوع مطالعه شده در حافظه افزایش یافته و آن موضوع با سرعت کمتری فراموش شود . (به شکل 2 توجه کنید)
خوشبختانه ثابت شده که فواصل زمانی بین تکرار های موضوع آموزشی می تواند کم کم افزایش یابد . علی رغم این در صورت وجود فاصله خیلی زیاد بین دو تکرار ، ممکن است بازیابی اطلاعات آموخته شده با مشکل روبرو شود . به همین دلیل ، برای انتخاب فواصل زمانی مناسب ، بررسی های دقیق تری انجام گرفته است . (شکل 3)  

جعبه لایتنر

 این وسیله توسط محقق اتریشی «سباستین «لایتنر» طراحی شده و مطالب را از حافظه کوتاه مدت شما به حافظه بلند مدت منتقل می نماید .
جعبه یادگیری لایتنر مراحل یادگیری را طوری می پیماید تا با کمترین و مناسب ترین تکرار در قسمت اوج منحنی فراموشی ، مطالب به حافظه دراز مدت منتقل شوند .
نتایج تحقیقات او نشان داد که برای انتقال اطلاعات به حافظه بلند مدت باید در فواصل خاصی مطلب یادگرفته شده تکرار شود . در غیر این صورت در مدت زمان کمی مطلب به کلی به فراموشی سپرده می شود . اما در صورتی که این فواصل زمانی برای تکرار رعایت شود ، مدت فراموشی (بدون هیچ تکراری در آینده ) به چندین سال می رسد و از آنجا که به احتمال خیلی زیاد در طول این چندین سال مطلب مذکور باز هم برای شما تکرار خواهد شد ، می توان امیدوار بود که مطلب هرگز فراموش نمی شود . بهترین زمان بندی تکرار یک مطلب به این صورت نتیجه گیری شد که روز اول ، دور روز بعد ، چهار روز بعد ، هشت روز بعد و پانزده روز بعد مطلب را مطالعه مجدد کنید .
 

ساختمان جعبه لایتنر

 این جعبه 30 سانتی متر درازا (طول) دارد و بلندی (ارتفاع) و پهنای (عرض) آن بسته به اندازه ی کارتهای یادگیری می باشد ، که اندازه ی کارتها نیز بسته به نیاز شما است . اما به هر حال کارتهای 7×5 (سانتی متر) برای این کار مناسب می باشد .

پس با این فرض که اندازه ی کارتها 7×5 باشد ، اندازه های (ابعاد) جعبه 6×5×30 (سانتی متر) خواهد بود . بلندی جعبه 6 خواهد بود ، چون که می خواهیم که نزدیک به یک سانتی متر از سر کارتها از جعبه بیرون بزند . که جابجایی کارتها آسان شود .

سپس باید جعبه را به 5 خانه بخش کنیم ، که اندازه ی هر یک از خانه ها به ترتیب از خانه ی نخست تا خانه ی پنجم 1 ، 2 ، 5 ، 8 ، 14 سانتی متر می باشد . نمای آن در شکل 4 مشاهده می شود .

این جعبه را می توان با چوب ، مقوای جعبه ی شیرینی ، شیشه یا هر چیز دیگری ساخت .  

نحوه کار با جعبه لایتنر :

 نخست مطلبی را که می خواهید یاد بگیرید ، به گونه ی یک پرسش کوتاه در می آورید . که بهتر است پاسخ ها یک کلمه ای باشند ، اما برخی از تعاریف را باید به طور دقیق و واژه به واژه آموخت . یا ممکن است یک پرسش ریاضی را بخواهید یابد بگیرید . اما بیشتر تلاش کنید چکیده ی مطالب را بنویسید . گاهی نیز می توانید پرسش ها را به صورت جا خالی بنویسید .

سپس پرسش را روی برگه ی یادگیری و پاسخ را پشت آن بنویسید . هنگامی که نزدیک به 30 یا 40 برگه نوشتید ، آنها را در خانه ی شماره ی یک بگذارید . آنها را به گونه ای در جعبه بگذارید که پرسش ها روبروی شما باشد .

سپس نخستین برگ را که روبروی شما است بردارید و آن را بخوانید ، 2 تا 3 ثانیه صبر کنید ، اگر پاسخ به یادتان آمد ، کارت را در خانه ی دوم می گذارید و گرنه آن را مرور کرده و خیلی آسوده آن را پشت برگه های خانه ی نخست می گذاریم . به همین گونه برگه بعدی را مرور کنید ، اگر بلد بودید ، پشت برگه های خانه ی شماره ی دو و اگر هم بلد نبودید پشت برگه های شماره ی یک . این کار را تا جایی پیش ببرید که به جز 2 یا 3 برگه در خانه ی شماره ی یک نماند .

سپس روز دیگر یا هر گاه که وقت داشتیم کار برگه نویسی را پیش می بریم و آنها را به همان گونه مرور می کنیم . پس از چند روز خانه ی دوم پر شده و جای یک برگه نیز ندارد ، آنگاه به سراغ خانه ی شماره ی دو می رویم . تنها یک سانتی متر یا یک انگشت از برگه ها را مرور کنید . این اندازه کارت از کارت هایی باید بردارید که به خانه های شماره ی یک نزدیک ترند ، یعنی زمان بیشتری از مرور آنها گذشته است . هر کدام را که بلد بودید به خانه ی شماره 3 ببرید . اما آنهایی را که بلد نیستید ، دوباره به خانه ی نخست ، یعنی خانه ی شماره یک برگردانید . هنگامی که کار مرور آن 1 سانتی متر یا یک انگشت تمام شد ، بروید به سر وقت برگه های خانه ی شماره ی یک و آنها را همانند پیش مرور کنید .

سپس ، هنگامی که خانه ی شماره ی دو پر شد ، دوباره 1 سانتی متر یا یک انگشت از برگه های آن را به شیوه ی پیش ، مرور کنید .

پس از مدتی خانه ی شماره 3 نیز پر می شود . با آن هم همچون خانه ی شماره ی 2 برخورد کنید و برگه هایی را که بلد نیستید ، باز هم به خانه ی شماره ی 1 بفرستید نه خانه ی قبلی .

هنگامی که خانه های دیگر نیز پر شدند با آنها نیز همانگونه برخورد کنید ، 1 سانتی متر یا یک انگشت از آنها را برداشته ، آنهایی راکه بلدید به خانه ی بعدی یا اگر در خانه ی شماره ی 5 است بیرون از جعبه و آنهایی را که بلد نیستید دوباره به خانه ی شماره ی یک بفرستید .

برگه هایی که از خانه ی شماره 5 بیرون آمد در حافظه ی بلند مدت شما خواهد ماند ! اما این کار ممکن است دست کم یک ماه طول بکشد ولی باید بدانید که هر چه برگه ها به خانه های بالاتر می رسند ، دیرتر فراموش می شوند ! چون بر پایه ی پژوهش های ابینگ هاوس مطالب در روزهای نخست سرعت فراموشی شان بیشتر است . پس مطالب در روزهای نخست سرعت فراموشی شان بیشتر است . پس مطالبی که به خانه ی شماره 3 رفته اند دیرتر از خانه ی شماره ی دو فراموش می شوند . هنگامی که برگه ها از خانه ی شماره 5 گذشتند می توانید آنها را بسوزانید ، یا بازیافت کنید یا یادگاری نگه دارید !
 

منابع:

www.narcissoft.com
www.ravayar.com
www.roshd.ir
www.gigapars.com
www.tebyan.net
www.khone.ir
ماهنامه اطلاعات علمی شماره 364