دانستني هاي سرطان پوست

سرطان ها گروهي از بيماري ها هستند كه در اثر رشد غيرطبيعي سلول هاي بدن ايجاد مي شوند. در حالت طبيعي هر سلول با تقسيم سلولي به دو سلول تبديل مي شود تا سلول هاي جديد جايگزين سلول هاي فرسوده شوند و ضمن اينكه بدن به روند رشد خود ادامه مي دهد، بافت ها رشد مي كنند و جراحت ها ترميم شوند. زماني كه سلولي به طور غيرطبيعي و خارج از كنترل تقسيم شود، تومور يا سلول سرطاني ايجاد مي گردد. بعضي از تومورها به ساير اندام هاي بدن انتشار نمي يابند و فقط عملكرد طبيعي را در يك اندام مختل مي كنند كه در اين حالت بايد تومور برداشته شود؛ اما در مقابل، تومورهاي بدخيم و سرطاني نه تنها بافت طبيعي بدن را تخريب مي كنند، بلكه با متاستاز به ساير اندام ها، سرطان در بدن گسترش مي يابد. بيش از 200 نوع سرطان وجود دارد كه هر كدام روش درماني خاصي دارند. در حال حاضر تقريباً 20 ميليون نفر در سراسر دنيا به اين سرطان مبتلا هستند و تخمين زده مي شود كه اين رقم تا سال 2020 به 30 ميليون افزايش يابد. حدود 60 درصد از موارد جديد ابتلا، در كشورهاي در حال توسعه خواهد بود. در آمريكا دومين عامل مرگ و مير، سرطان است كه 25 درصد كل مرگ ها را شامل مي شود. به طور كلي سرطان در اثر قرار گرفتن فرد در معرض عوامل سرطان زا ايجاد مي شود.

سرطان پوست
 

پوست گسترده ترين اندام بدن است كه به عنوان يك پوشش، بدن را در مقابل عوامل بيماري زا، مانند باكتري ها، محافظت مي كند و مانع از دست رفتن آب و مايعات بدن مي شود. همچنين اندام حساس در برابر لمس، فشار، درد، سرما و گرما است و به تنظيم دماي بدن كمك مي كند. سرطان پوست در اثر قرار گرفتن در معرض نور خورشيد و آسيب هاي ناشي از اشعه UV و رشد خارج از كنترل سلول هاي پوستي ايجاد مي شود. اصلي ترين علت اين نوع سرطان قرار گرفتن در معرض نور خورشيد است و تعداد كمي از انواع سرطان پوست در اثر عوامل ديگر از جمله قرار گرفتن در معرض مواد شيميايي خاص رخ مي دهد. سرطان پوست شيوع بالايي دارد و سالانه حدود يك ميليون نفر در آمريكا به سرطان پوست مبتلا مي شوند.

عوامل
 

عوامل سرطان زاي طبيعي عبارتند از: اشعه ي ماوراي بنفش، رنگ ها، مواد شيميايي موجود در محيط كار و زندگي، برخي از ويروس ها، مصرف سيگار، نيتروزآمين و آفلاتوكسين، انجمن سرطان آمريكا هفت علامت هشدار دهنده سرطان را به شرح زير اعلام كرده است: ضخيم شدن يا وجود توده در سينه يا ساير نواحي بدن، سوء هاضمه يا ديسفاژي، سرفه و تغيير صداي ريه، عدم بهبود زخم ها، خونريزي غيرمعمول در بدن، تغيير آشكار در خال يا زگيل، تغيير عادت هاي روده يا مثانه

افراد در معرض خطر
 

سرطان پوست در افراد سالمند و افراد داراي پوست روشن شيوع بالايي دارد و در بين افراد سياهپوست تقريباً نادر است. همچنين افرادي كه داراي سابقه فاميلي ملانوما هستند يا خال هاي زيادي دارند و يا زياد در معرض نور خورشيد قرار داشته اند، احتمال ابتلا به سرطان پوست در آنها بيشتر است. شيوع ملانوما (خطرناك ترين نوع سرطان پوست) در سفيدپوستان آمريكايي 16 برابر افراد سياهپوست مي باشد. به طور كلي، افراد با پوست روشن، خصوصاً افراد بور يا داراي موي قرمز، بيشتر دچار سرطان پوست مي شوند؛ زيرا اين افراد در سلول هاي پوستي خود ملانين كمتري دارند. ملانين، پيگماني با نقش محافظتي در برابر اشعه است. سياهپوستان داراي ملانين بيشتري هستند؛ بنابراين شيوع سرطان پوست در آنها نادر است. اگر در بين سياهپوستان سرطان رخ دهد، در كساني است كه پوست آنها ملانين كمتري دارد. افرادي كه ساعت هاي طولاني در معرض تابش نور خورشيد و بيرون از خانه كار مي كنند، بيشتر در معرض خطر هستند؛ مانند كشاورزان يا كارگران ساختماني و همچنين كساني كه ساعت ها قايقراني يا ورزش هايي در معرض نور خورشيد انجام مي دهند. افرادي که براي برنزه كردن پوست در برابر نور خورشيد قرار مي گيرند نيز احتمال بيشتري براي ابتلا دارند. به خاطر ارتباط بين قرار داشتن در معرض نور خورشيد در دوران كودكي و بروز سرطان پوست در بزرگسالي، لازم است كودكان به خوبي در برابر آفتاب محافظت شوند.

علائم:
 

در صورت وجود علائم زير در سطح پوست، مراجعه به پزشك ضروري است. يك طرف خال هاي موجود در روي پوست با طرف ديگر خال ها تقارن و شباهت نداشته باشد. كناره هاي خال ها به صورت برجسته، دندانه دار يا نامنظم باشد. رنگ پيگمان هاي خال ها به صورت ناگهاني تغيير مي كند.
مراحل بروز ملانوما: مرحله اول: سرطان در لايه خارجي پوست (اپيدرم) يا قسمت بالايي لايه داخلي پوست (درم) وجود دارد، اما به غدد لنفاوي گسترش نمي يابد و ضخامت آن كمتر از 1/5 ميلي متر است.
مرحله دوم: گسترش تومور با ضخامت 1/5-4 ميلي متر به بخش بالايي داخلي پوست. در اين مرحله نيز سرطان به بافت زيرين پوست و غدد لنفاوي گسترش نمي يابد.
مرحله سوم: ضخامت تومور بيش از 4 ميلي متر است و به بافت زيرين پوست بدن انتشار مي يابد. تومورهاي كوچكي در كنار تومور اصلي رشد مي كنند و تا نزديكي غدد لنفاوي پيش مي روند، (به اين صورت كه تومورهاي كوچك بين تومور اصلي و محدوده غده لنفاوي رشد مي كنند.)

انواع سرطان پوست
 

بسته به اينكه كدام سلول از انواع سلول هاي پوست دچار سرطان شده باشند، سرطان هاي پوست به سه گروه تقسيم مي شوند: 1- تومور سلول هاي بازال (پايه): شايع ترين سرطان پوست است كه رشد كندي دارد و به ندرت در بدن پخش مي شود. اين تومور به صورت غده هاي سفت، آشكار، كوچك و كمرنگ است كه به تدريج بزرگ مي شود. در محل غده ها زخم هايي به وجود مي آيد كه ممكن است خونريزي كند، دير بسته شود و سپس بهبود يابد و اين چرخه مي تواند بارها تكرار شود. براي پيشگيري از انتقال به ساير بافت ها، بهتر است تومورهاي سلول هاي بازال برداشته شود.
2- تومور سلول هاي سنگفرشي: نسبت به سرطان سلول هاي بازال، رشد اين تومورها سريع تر است و در صورت عدم درمان، در بدن انتشار مي يابد. سلول هاي سنگفرشي لايه مياني اپيدرم هستند كه در اثر تابش نور خورشيد آسيب مي بينند. علائم به صورت نقاط قرمز يا صورتي رنگ و به صورت پوسته پوسته (فلس مانند) ديده مي شوند. در مركز اين نواحي قرمز رنگ، زخم هاي باز ايجاد مي شود كه ظاهر زگيل مانند دارند و به تدريج بزرگ مي شوند و احتمال خونريزي از آنها وجود دارد. خارج كردن اين نواحي قبل از انتشار به ساير نقاط بدن ضروري است. 95 درصد تومورهاي سلول هاي بازال و سنگفرشي قابل درمان است. سن متوسط براي تشخيص اين دو نوع سرطان پوست حدود 50 سالگي مي باشد؛ هر چند به طور كلي سرطان پوست در افراد جوان هم شيوع دارد.
3- ملانوما: خطرناك ترين و مرگ آورترين نوع سرطان پوست است كه در ملانويست ها به وجود مي آيد و به سرعت گسترش مي يابد و در صورت عدم درمان به كبد، ريه ها و ساير ارگان هاي حياتي بدن متاستاز مي دهد. اين نوع سرطان رايج ترين سرطان براي زنان 25-29 ساله و دومين سرطان رايج در زنان 30-34 ساله است و نسبت به ساير سرطان ها افزايش سريع تري دارد. بيش از 50 درصد از موارد ابتلا به ملانوما در حدود سن 50 سالگي رخ مي دهد. البته ملانوما در هر سني مي تواند رخ دهد. كودكان و نوجواناني كه در سنين نوجواني دچار آفتاب سوختگي شده اند، بيشتر در معرض ابتلا به ملانوما هستند.

پيشگيري
 

اشعه خورشيد در ساعت 10 صبح تا 3 بعدازظهر بسيار قوي است و در اين زمان بايد از قرارگرفتن در معرض آن اجتناب كرد. افرادي كه اجباراً در زير آفتاب قرار مي گيرند، بايد از لوسيون هاي محافظتي در برابر آفتاب استفاده كنند. ضد آفتاب بايد به مقدار كافي مصرف شود تا سطح پوست را كامل و تا حد ممكن بپوشاند، اهميت دارد. اشعه خورشيد در آب هم مي تواند نفوذ كند؛ پس هنگام شنا نيز بايد از ضد آفتاب استفاده نمود. والدين بايد كودكان خود را در برابر نور شديد آفتاب مراقبت كنند.

نقش تغذيه در كنترل سرطان پوست
 

براي كاهش خطر ابتلا به سرطان پوست بهتر است به توصيه هاي تغذيه اي زير توجه داشته باشيد:
غذاهاي متنوع مصرف كنيد؛ به خصوص غذاهاي سرشار از سبزي، ميوه و غلات سبوس دار، چربي غذا بايد در حد متعادل باشد، مصرف اسيدهاي چرب اشباع و كلسترول كنترل شود و منابع خوب اسيدهاي چرب امگا-3 در رژيم غذايي وجود داشته باشد. (انواع ماهي تن، خال مخالي، سالمون، ساردين، روغن كانولا و گردو و ...)، شكر و نمك در حد متوسط مصرف شود. مصرف غذاهاي آماده، نمك سود شده، دودي شده و غذاهاي حاوي مواد نگهدارنده، افرادي كه غذاهاي پرچرب و سرشار از چربي اشباع و ترانس مصرف مي كنند، پنج برابر بيشتر از افراد با مصرف متعادل چربي دچار سرطان مي شوند، مواد غذايي طبيعي ضد سرطان شامل: ميوه ها يا سبزي هاي سبزتيره، زرد، نارنجي، انگور قرمز، خانواده كلم، گوجه فرنگي، مركبات، روغن هاي كانولا و زيتون، سير، حبوبات، غلات كامل و ماهي مي باشد.

نقش تغذيه در پيشگيري از سرطان پوست
 

مواد مغذي در برنامه غذايي افراد مي تواند روند پيشرفت بيماري هاي مزمن از جمله سرطان را كاهش دهد يا به آن سرعت بخشد. امروزه يك سوم سرطان ها با رژيم غذايي در طول زمان ارتباط دارند و مواد غذايي در جلوگيري از بروز انواع سرطان ها مؤثرند. به عنوان مثال، مواد غذايي حاوي آنتي اكسيدان مي توانند به پيشگيري از سرطان كمك كنند (از جمله چاي سبز). همچنين اسيدهاي چرب امگا-3 يك عامل محافظتي ويژه براي پيشگيري از سرطان پوست هستند. ملانوما مي تواند در اثر دريافت كم منابع ويتامين B6، كاروتنوئيدها و ايزوفلانوئيدها (پروتئين سويا) ايجاد شود.

درمان
 

انتخاب نوع درمان به ميزان وسعت ناحيه مبتلا و محل بروز سرطان بستگي دارد. به طور كلي چهار روش براي درمان وجود دارد: 1- انجام جراحي براي برداشت نقاط سرطاني 2- از بين بردن سلول هاي سرطاني با استفاده از گرما 3- فريز كردن سلول هاي سرطاني تا جايي كه اين سلول ها حيات خود را از دست بدهند 4- راديوتراپي
بهترين راه درمان براي ملانوما انجام جراحي است. ملانوما معمولاً بزرگ تر و عميق تر از ساير انواع سرطان پوست است و براي اطمينان بيشتر بايد ناحيه بيشتري از اطراف تومور برداشته شود. اگر سرطان به غدد لنفاوي نيز انتشار يافته باشد، براي پيشگيري از متاستاز به ساير نقاط بدن، غدد لنفاوي نيز برداشته شود. علاوه بر جراحي، راديوتراپي، شيمي درماني و يا درمان بيولوژيك نيز ضرورت دارد، پس از درمان و برداشت تومور، انجام بررسي هاي دوره اي براي اطمينان از بهبود لازم است، پوست بايد در برابر نور خوشيد محافظت شود و سلامت آن هر 6-8 هفته يكبار مورد آزمايش قرار گيرد. هرچه تشخيص سريع تر انجام شود، چون سرطان هنوز به سلول هاي زيرين و داخلي پوست انتشار پيدا نكرده است، درمان بهتر نتيجه مي دهد. 99 درصد افرادي كه دچار سرطان سلول هاي بازال يا سنگفرشي شده اند و بيماري آن زود تشخيص داده شده است، به بهبودي كامل مي رسند.
منبع: نشريه دنياي سلامت شماره 68