آشپزي ويژه بيماران مبتلا به آرتريت

آرتريت روماتوييد يک بيماري سيستميک و مزمن مي باشد. اساساً آرتريت يک اختلال شديد استخوان است که مي تواند سبب ورم و درد مفاصل شود که در پي آن فرد کم کم توانايي انجام کارهاي مورد علاقه اش را از دست مي دهد. علائم متفاوت آرتريت شامل ورم مفاصل، سفتي و درد است. البته درد بسته به نوع آرتريت، در برخي دائمي و در برخي ديگر گاه به گاه است. شيوع اين بيماري در جهان حدود 1 درصد است.
و معمولاً در سنين ميانسالي و در دهه هاي سوم تا پنجم بروز مي نمايد و در زنان شايع تر است ( نسبت زن به مرد در حدود 3 به 1 مي باشد). علت آرتريت روماتوييد ناشناخته است، ولي در ايجاد اين بيماري ايمني سلولي و ايمني هومورال هر دو نقش دارند. به جز درمان هاي دارويي، درمان هاي تغذيه اي براي کنترل و يا پيشگيري از اين بيماري کاربرد زيادي دارند. بيماران مبتلا به آرتريت روماتوييد اکثراً دچار سوء تغذيه مي شوند. اين سوء تغذيه در اثر کاهش وزن و کاشکسي ناشي از توليد سيتوکين ها عارض مي شود.
در بيماراني که دچار التهاب مزمن مفاصل هستند، افزايش دريافت انرژي و پروتئين توصيه مي شود. داروهاي مصرفي نيز خود باعث کمبود مواد مغذي مي گردند، مثلاً متوتروکسات باعث کمبود اسيدفوليک مي گردد. علاوه بر اين، مصرف طولاني مدت داروها باعث گاستريت و زخم معده مي شود. کمبودهاي رايج مواد مغذي در بيماري آرتريت عبارتند از: کمبود ويتامين ، C، D، B6، B12، Eکلسيم، منيزيم، روي و سلنيوم که ممکن است نياز به مصرف مکمل باشد. خصوصاً مصرف آنتي اکسيدان هايي همچون سلنيوم و ويتامينE باعث کاهش توليد راديکال هاي آزاد و آسيب وارده از آنها به مفاصل مي گردد. البته مصرف مکمل آهن در اين بيماران توصيه نمي شود، زيرا ممکن است آرتريت را تشديد کند. مصرف مکمل کلسيم- ويتامينD هم براي جلوگيري از پوکي استخوان در اين بيماران توصيه مي شود.
توصيه هاي کلي براي اين بيماران: استفاده از انواع گروه هاي غذايي، فعاليت فيزيکي مناسب براي بهبود وضعيت وزني، مصرف کافي غلات، سبزيجات و ميوه جات، رژيم غذايي کم چرب و محدوديت چربي هاي اشباع و کلسترول و مواد قندي و عدم مصرف الکل.
همچنين اسيدچرب امگا-6 موجود در روغن پامچال و گل گاوزبان نيز مي تواند اثر ضدالتهابي براي اين افراد داشته باشد.

ماهي:
 

ماهي داراي ميزان زيادي امگا-3 است. مصرف ماهي به سبب دارا بودن امگا-3 براي بيماران آرتريت روماتوييد مفيد است. در سال هاي اخير مطالعات متعدد تأثير مثبت بعضي انواع چربي هاي رژيم غذايي در تغيير روندهاي التهابي در بدن را نشان داده اند، افزايش مصرف غذاهاي دريايي و روغن ماهي يا استفاده از مکمل امگا-3 مي تواند به کاهش التهاب مفاصل و سفتي صبحگاهي کمک کند. البته مقدار مصرف بي خطر اين مکمل در بيماران آرتريتي هنوز مشخص نيست. بيشتر مطالعات در اين زمينه نشان داده اند که اثرات مثبت امگا-3 تا حداقل 12 هفته مصرف مداوم آشکار نمي شود و با ادامه مصرف اثرات مثبت بيشتر نمايانگر مي گردد.

ماهي گريل شده با سس
براي بيماران مبتلا به آرتريت
 

روش تهيه:
 

نخود يا عدس را بشوييد و در قابلمه بريزيد. سپس به آن آب بيفزاييد و به جوش بياوريد. حالا حرارت را کم کنيد. در قابلمه را به صورت نيمه باز بگذاريد و براي 40-30 دقيقه به آرامي بجوشانيد. مرتب آن را هم بزنيد تا عدس يا نخود نرم شود. سپس آن را به صورت پوره درآوريد. روغن را گرم کنيد و دانه هاي خردل را به آن بيفزاييد. در ظرف را بگذاريد و براي چند ثانيه آن را تفت دهيد. حالا بقيه دانه ها را همراه با زردچوبه، زنجفيل و چيلي بيفزاييد وچند ثانيه ديگر تفت دهيد. اکنون نمک و فلفل را اضافه کنيد و خوب هم بزنيد. سپس سس تمرهندي و شکر را بيفزاييد و به جوش بياوريد. آنگاه بگذاريد براي 10 دقيقه به آرامي بجوشد. حالا نعنا و گشنيز را اضافه نماييد. گريل را گرم کنيد.
شش شيار اريب روي هر دو طرف ماهي ايجاد نماييد. داخل و خارج شيارها را با کمي نمک و فلفل مزه دار کنيد. هر طرف ماهي ها را گريل نماييد تا بپزند و برشته شوند. اکنون هر ماهي را با سس آماده شده در بشقاب بريزيد و با گشنيز وچيلي آن را تزئين کنيد.

منابع اسيدهاي چرب امگا-3:
 

منابع اسيدهاي چرب امگا-3 ماهي و دانه هاي خوراکي مثل بذرکتان، گندم و لوبياي سويا است. اسيدهاي چرب تک غيراشباعي (MUFA) نيز همين طور عمل مي کنند که در بيشتر سبزيجات و روغن زيتون (اولين روغني که در نواحي مديترانه استفاده شد) يافت مي شوند.
رژيم غذايي مردم نواحي مديترانه برپايه ميوه، سبزي، غلات کامل( تصفيه نشده و سبوسدار)، آجيل، دانه هاي خوراکي و ماهي است که تمامي اين مواد غذايي باعث کاهش التهاب مفاصل مي شوند. محققين نشان دادند دريافت رژيم غذايي مردم نواحي درياي مديترانه درد ناشي از آرتريت روماتوييد (روماتيسم يا التهاب مفاصل) را کاهش مي دهد.

زردچوبه:
 

شواهدي وجود دارد که ممکن است زردچوبه در کاهش التهاب مفاصل نقش داشته باشد.

نکته
 

ماهي هاي چرب يکي از مواد غذايي مفيد در کاهش التهابات مي باشند؛ بنابراين مصرف آنها در مبتلايان به آرتريت روماتوييد سودمند است.

گياهان مؤثر در پيشگيري و درمان آرتريت
 

دکتر محمدحسين صالحي سورمقي
موثرترين گياه جهت تسکين و درمان آرتريت و دردهاي اسکلتي از جمله کمر، پا، دست و گردن، گياه زنجفيل مي باشد. ميزان مصرف براي اين مورد، روزانه حدود 3 گرم از پودر گياه خشک و يا روزي 10 گرم از گياه تازه است که مي توان آن را همراه با غذاها مصرف نمود. البته اين ميزان بايد در دو يا سه نوبت مصرف شود تا آسيبي به معده وارد نگردد، چون زنجفيل از گياهان تند و با طبيعت گرم است. امروزه براي مصرف صحيح تر و راحت تر، آن را به صورت قطره در آورده اند و ده ها صنعت داروسازي آن را به دنيا ارائه مي نمايند.
قطره اي که از زنجفيل در ايران و در داروخانه ها وجود دارد و بدون نسخه در اختيار مصرف کنندگان قرار مي گيرد، به نام قطره آرومين (ARHEUMIN) مي باشد که مي توان آن را به راحتي با چاي، آب و يا غذاها مصرف نمود. ميزان مصرف آن 2 يا 3 بار و هر بار 40 قطره در روز مي باشد، تأثيرگذاري اين دارو از دو يا سه هفته بعد از مصرف ظاهر مي گردد.
داروي گياهي ديگري که براي تسکين دردهاي آرتروز و يا ديگر دردهاي اسکلتي و گرفتگي ماهيچه ها(اسپاسم) وجود دارد قطره منتول(MENTHOL) مي باشد که از نعنا تهيه شده است. اين قطره به طور موضعي مصرف مي شود و تأثير خوبي در اين موارد دارد. اين قطره نيز بدون نسخه در داروخانه ها در اختيار مصرف کنندگان قرار مي گيرد. طريقه و ميزان مصرف آن در راهنماي همراه دارو وجود دارد.

مواد لازم برای 4 نفر:
نخود یا عدس قرمز	1 پیمانه	500 کیلو کالری
آب	4پیمانه	0 کیلو کالری
روغن آفتابگردان	2 قاشق سوپخوری	270 کیلو کالری
دانه خردل، رازیانه و زیره	یک دوم قاشق سوپخوری	3 کیلو کالری
پودر زنجفیل	1 قاشق چایخوری	10 کیلو کالری
فلفل چیلی قرمز خشک خرد شده	یک دوم قاشق چایخوری	5 کیلو کالری
نمک و فلفل	2 عدد	7 کیلو کالری
سس تمر هنری	به مقدار لازم	0کیلو کالری
شکر قهوه ای	2 قاشق سوپخوری	5 کیلو کالری
نعنا و گشنیز تازه خرد شده	1 قاشق سوپخوری	7 کیلو کالری
ماهی تازه پاک شده	4 عدد	2200 کیلو کالری
گشنیز خرد شده و فلفل قرمز چیلی برای تزیین	به مقدار لازم	10 کیلو کالری

منبع: نشريه دنياي تغذيه، شماره 107