مشکلات پستان در دوران شيردهي

درد در نوک پستان
 

- شيردهي به کودک تجربه اي راحت و آرامش بخش است. گرچه ضايعات دردناک ايجاد شده در نوک پستان مخصوصاً در طي هفته هاي اول تغذيه کودک با شير مادر دور از انتظار نمي باشد. درد نوک پستان به صورت احساس گزش، خارش يا سوزش توسط مادران شيرده بيان مي گردد.
- مشکلات نوک پستان ممکن است به علل زير ايجاد گردد:
1- قرار گيري کودک در وضعيت نامناسب در هنگام شير دادن.
2- تکنيک هاي نامناسب شيردهي.
3- مراقبت نادرست و نامناسب از نوک پستان.
اگر چه تغييري کوچک در وضعيت قرارگيري کودک در طول شيردهي مي تواند باعث ايجاد درد در نوک پستان شود، براي بسياري از زنان علت مشخصي تشخيص داده نمي شود.
- شيردهي راحت و موفق نياز به زمان و تجربه دارد. براي انتقال يک تجربه راحت و موفق ابتدا بايد از بيمارستان شروع کرد. در اين زمينه بايستي از مشاور شيردهي يا پرستار مربوطه جهت آموزش وضعيت هاي صحيح و مراقبت از پستان کمک گرفته شود.
- درد در نوک پستان ممکن است بواسطه اتمام ناصحيح مکيدن در انتهاي تغذيه کودک باشد که مي توان به کودک جهت يادگيري رها کردن و کاهش ناراحتي در نوک پستان با وارد کردن يک انگشت تميز به داخل دهان کودک و به دنبال آن قطع مکيدن در انتهاي تغذيه کمک نمود.
- يکي ديگر از عوامل ايجاد کننده درد در نوک پستان، خشک يا مرطوب بودن بيش از حد پوست مي باشد. رطوبت مي تواند مربوط به پوشيدن کرست هايي از جنسي باشد که باعث افزايش تعريق و عدم تبخير مي شوند. استفاده از صابون ها يا محلولهايي که باعث از بين رفتن چربي طبيعي پوست مي شوند مي تواند باعث خشکي بيش از حد پوست گردد. در اين صورت پمادهاي حاوي لانولين در مراقبت از نوک پستان خشک يا ترک خورده مفيد مي باشد.
- جويدن يا گازگرفتن نوک پستان توسط کودک نيز مي تواند باعث ناراحتي در نوک پستان شود.
لثه هاي کودک هنگام درآوردن دندان دچار تورم، خارش و صدمه مي شوند و گازگرفتن و جويدن نوک پستان مي تواند به رفع اين ناراحتي ها کمک کند. براي راحتي کودک و کاهش تمايل به جويدن يا گاز گرفتن پستان مي توان يک جسم سرد و مرطوب (يک تکه پارچه تميز از داخل يخچال مي تواند جهت اين منظور مناسب باشد) را چند دقيقه قبل از شيردهي بر روي لثه هاي کودک قرار داد. سردي جسم باعث کرختي و بي حسي لثه هاي دردناک شده و مي تواند در طي شيردهي براي کودک ايجاد تسکين نمايد. قبل از تغذيه کودک با پستان بعدي نيز زماني را جهت جويدن يک پارچه شسته و تميز اختصاص دهيد.

احتقان پستان:
 

احتقان خون در رگهاي پستان باعث احتقان پستان مي گردد. در اين حالت پستانها متورم، سفت و دردناک مي شوند. نوک پستان نمي تواند برجسته شود و به اين ترتيب به کودک اجازه مکيدن صحيح را نمي دهد و شيردهي دچار مشکل مي شود.
احتقان پستان با پري پستان متفاوت است. پري پستان تجمع تدريجي خون و شير در پستان در چند روز پس از تولد مي باشد و علامت جريان يافتن شير در پستان است. پري پستان جهت شيردهي مؤثر مضر نمي باشد زيرا بافت پستان با دهان کودک تحت فشار قرار مي گيرد.
براي پيشگيري از احتقان پستان شيردهي بايستي 8 بار يا بيشتر در هر 24 ساعت و هر بار حداقل به مدت 15 دقيقه انجام گيرد.
براي رفع احتقان پستان بايستي شير را با دست يا پمپ تخليه کرد. پمپ هاي الکتريکي بهتر عمل مي کنند. روش آب گرم به طور مکرر و استفاده از کمپرس سرد جهت رفع اين ناراحتي ها کمک کننده است.

(letdown) رفلکس جاري شدن شير:
 

- اين رفلکس مرحله اي طبيعي و ضروري از مکانيسم شير دهي مي باشد. هورمون هاي پرولاکتين و اکسي توسين کنترل کننده اين رفلکس هستند و باعث توليد شير در غدد شيري و آزاد شدن شير به داخل مجاري شير مي شوند.
- عواملي چون درد و استرس و هيجان مي توانند در اين رفلکس مداخله کنند و باعث احتباس شير در غدد شيري و بدنبال آن درد و نگراني مضاعف گردند. درمان اين موارد شامل اطمينان و آرامش مادر و قرارگيري مادر و کودک در وضعيت هاي راحت و صحيح در حين شيردهي و بکار بردن ماساژ ملايم و آهسته پستان و استفاده از کمپرس گرم کمک کننده است.

تأمين ناکافي شير:
 

- ميزان تقاضاي شير توسط کودک يا به عبارت ديگر ميزان استفاده از شير تعيين کننده ميزان تأمين شير است. تغذيه مکرر کودک، استراحت کافي، تغذيه مناسب و دريافت مايعات کافي توسط مادر مي تواند به ميزان مناسب شير کمک کند. پايش مکرر وزن و رشد کودک بهترين راه براي اطمينان از دريافت شير کافي توسط کودک است.

بسته شدن مجاري شير:
 

عدم تغذيه مناسب کودک، بي توجهي و تسريع تغذيه کودک توسط مادر و استفاده از کرست محکم و تنگ توسط مادر مي تواند باعث بسته شدن مجراي شير شود. علائم بسته شدن مجراي شير شامل : حساسيت، گرمي، قرمزي در قسمتي از پستان و ايجاد توده اي قابل لمس در زير پوست مي باشد. گاهي نيز نقطه اي کوچک و سفيد رنگ در آغاز مجراي شير بر روي نوک پستان ديده مي شود. ماساژ ناحيه و فشار ملايم مي تواند باعث باز شدن مجراي شير گردد.

عفونت پستان:
 

عفونت پستان (ماستيت) باعث ايجاد درد عضلاني (احساسي شبيه به آنفولانزا)، تب، ايجاد ناحيه قرمز و گرم و حساس بر روي يکي از پستانها (محل تجمع عفونت) مي گردد. که در صورت پيشرفت علائم ذکر شده بايستي درمان دارويي صورت گيرد. عفونت پستان بيشتر هنگام استرس و خستگي، نوک پستان ترک خورده، مجراي شير بسته، احتقان پستان، بي توجهي هنگام تغذيه کودک و پوشيدن کرست محکم و تنگ ديده مي شود. درمان شامل آنتي بيوتيک تراپي، کمپرس مرطوب و گرم نواحي عفوني، استراحت و پوشيدن کرست راحت مي باشد. تغذيه با شير مادر به عنوان بهترين منبع تغذيه کودک در هنگام عفونت پستان نيز بايستي ادامه يابد. اگر چه معمولاً يکي از پستان ها دچار عفونت مي گردد ولي جهت جلوگيري از پيشرفت عفونت تغذيه با شير مادر از هر دو پستان بايستي صورت گيرد. اگر شيردهي بسيار ناراحت کننده باشد از پمپ يا فشار دست مي توان استفاده کرد و سعي شود ابتدا پستان غير عفوني تخليه گردد تا رفلکس آمدن شير به کاهش ناراحتي و درد پستان مبتلا کمک نمايد.

برفک:
 

برفک يک عفونت قارچي است که در طي شيردهي از مادر به کودک و بالعکس منتقل مي شود.
قارچ (کانديدا البيکان) در شرايط گرم و مرطوب رشد مي نمايد. لذا دهان کودک و نوک پستان مادر محل هاي مناسبي جهت رشد اين قارچ مي باشند. درمان عفونت قارچي مشکل است اما خوشبختانه عفونت شايعي نيست. عفونتهاي قارچي به طور مکرر در حين يا پس از آنتي بيوتيک تراپي ايجاد مي گردند.
نوک پستان تو رفته و صورتي رنگ و حساس و دردناک در حين يا بلافاصله پس از شيردهي علائم عفونت قارچي در مادر و تکه هاي سفيد رنگ و افزايش قرمزي در دهان علائم برفک در کودک مي باشد. همچنين کودک ممکن است دچار ادرار سوختگي و تغيير در خلق و خو گردد و تمايل مکرر به شير خوردن داشته باشد در صورت تشخيص جهت ديگر اعضا درگير خانواده نيز بايد داروي ضد قارچ تجويز گردد.
منبع: اينترنت.
منبع: نشريه پيام پزشک، ويژه هفته جهاني شير مادر. .