پوشاك ايرانيان در دوره ي ساسانيان

در سال 226 ميلادي، يكي از نوادگان ساسان كه از موبدان پارس بود (به نام اردشير بابكان) بر آخرين بزرگان اشكاني غلبه يافت و پس از فتح تيسفون، سلسله ي ساسانيان را بنا نهاد. اسناد و مدارك باقي مانده از اين دوره بسيار بيشتر و روشن تر از ايام پيشين است. استحكام دولت ايران به شكل حكومتي واحد بود و برخلاف دوره هاي قبل، يك مركزيت مشخص داشت. همچنين با وجود تعدد و تنوع اديان، به دين زرتشت رسميت بخشيده شده و اين دين رواج بيشتري يافت؛ ولي نوع زندگي مردم همانند گذشته بود و مردم در جامعه اي طبقاتي زندگي مي كردند كه به همين خاطر نوع پوشش آن ها با هم متفاوت بوده است. ايران دوره ي ساساني به نوعي متصل كننده ي شرق و غرب عالم آن زمان بود و يگانه راه داد و ستد مابين يونان، رم، بين النهرين و آسياي صغير، چين، هند و آسياي ميانه بود. يكي از صادرات بزرگ ايران در اين دوره، منسوجات آن بود كه با طرح ها و نقش هاي گوناگون بافته مي شد. از جمله بعضي با گل و بوته و برخي با شكل حيوانات كه در جهان آن روز شهرت فراواني داشت. منسوجات زربافت نيز زياد بوده است. پارچه هاي ابريشمي، پوست و پر مرغ، زر دوزي لبه ي ابريشمي و غيره نيز به صادرات ايران خيلي كمك مي كرد.
يكي از مقولات مشخص پوشاك ساسانيان، تونيكي است صاف و ضخيم كه بلند بوده و تا زانوها بر روي شلوار قرار مي گرفت. نوعي از اين تونيك ها به شكل كت هاي بلندي كه در ناحيه ي سينه توسط روباني بسته مي شده اند. از عمده سربندهاي ساساني مي توان از كلاهي بلند يا گرد نام برد كه به سبك پارت ها با حفاظ گردن يا درون آن است و گاه با نوارهايي بلند و باريك گره مي خورده و تزيين مي شده است.
از طرفي ردايي نازك هم داشتند كه از جلو بسته مي شده و بر روي لباس هاي زيرين مي پوشيدند. از زينت هاي رايج دوران ساساني، بايد به گردن آويزهاي پهن ساده يا مزين اشاره نمود. استفاده از ساق پيچ كه داخل شلوار فرو مي شده و در بالاي ران با يك دكمه يا نوار محكم به تونيك بسته مي شد بسيار رايج بوده است.
اين ساق پيچ ها در مچ پا جمع مي شدند و گره مي خورند. به مرور زمان حاشيه ي تونيك ها در طرفين توسط روبان يا حلقه هايي جمع شده و قطعه اي گرد شبيه به پيش بند در جلوي آن ايجاد شده است. از عمده رنگ هاي مورد پسند مردم در اين دوره مي توان از سرخ، آبي آسماني و سبز نام برد. معمولاً لباس زنان اين دوره تونيك بلندي بود كه مي توانست آستين بلند يا بي آستين باشد و نيز در زير سينه ها كمر خورده يا بدون كمر باشد. استفاده از گردنبندهاي ساخته شده از سنگ هاي قيمتي رايج بوده است. به علت پوشاك بلند زنان ساساني، اطلاعات ناچيزي در خصوص كفش هاي آن در دست است.
پيراهن ها بيشتر به صورت تنگ كه يك تكه پارچه ي چين دار لَخت بر روي آن دوخته مي شده، مورد استفاده قرار مي گرفته است. گاه نيز قطعه اي پارچه دور تا دور جلو تنه پيچانده مي شده است. موي سر را بيشتر به صورت دم اسبي مي آراستند و گيسوان بافته شده را در طرفين مي افكندند. طراحي پارچه ها يا بيشتر به صورت طرح هاي پر نقش و نگار هندسي يا به صورت گلدوزي شده يا زري دوزي بوده است. تصاوير حيوانات به خصوص پرندگان و موجودات افسانه اي نيز يكي از رايج ترين نقش مايه هاي رايج بوده است.
منبع: نشريه بانو شماره 32