پرخاشگری و پرخاشگر
پرخاشگری و پرخاشگر
چکیده
وجود این خطرات و آسیب ها ما را بر آن داشت تا در این حیطه قدمی بگذاریم و پس از بررسی این معضل به راه کارهای اصلاح و درمان آن بپردازیم. ما در این مقاله اولاً به بررسی پرخاشگری، خشم و بخشش در روایات پرداخته، سپس به تعریف خشم و پرخاشگری می پردازیم و در نهایت راه کارهای مقابله با این معضل را در چند مبحث به قرار زیر ارائه می کنیم: انواع رفتار پرخاشگرانه، عوامل زمینه-ساز پرخاشگری، خطرات و فوائد پرخاشگری، نحوه برخورد با فرد پرخاشگر، مدیریت شخص پرخاشگر، توصیه هایی برای والدین، بخشش و...
کلید واژه: پرخاشگر، پرخاشگری، خشم، عصبانی، بخشش.
مقدمه
پرخاشگری، خشم و بخشش در روایات
در حديث جامع و جالبي از امام صادق (عليه السلام) در تعريف حسن خُلق چنين آمده است، يكي از ياران امام پرسيد: «تعريف حسن خلق چيست؟» امام (عليه السلام) فرمودند: «با نرمش و مدارا با مردم رفتار كني و سخن خويش را پاكيزه گرداني، و برادرت را با خوش رويي ملاقات كني». (2)
در حديثي از پيامبر (صلى الله عليه و آله) ميخوانيم كه فرمودند: «بيشترين چيزي كه امت من به سبب آن وارد بهشت ميشوند تقوي و حسن خُلق است». (3)
در حديث ديگري حضرت علي (عليه السلام) می فرمایند: «كامل ترين شما از نظر ايمان كسي است كه اخلاقش نيكوتر باشد». (4)
و در حديث ديگري از مولاي متقيان علي (عليه السلام) است كه فرمودند: «حسن خلق روزيها را فراوان ميكند و بر محبت دوستان ميافزايد». (5)
در حديثي از پيامبر گرامي اسلام (صلى الله عليه و آله) آمده كه فرمود: «از سوء خلق پرهيز كنيد كه اين عمل سرانجام صاحب خود را به آتش دوزخ گرفتار ميكند». (6)
امیرالمؤمنین على (عليه السلام) درباره مسلح شدن انسان به صبر و حلم، مىفرمایند: از شدت غضب، احتراز كنید و خود را با فرونشاندن خشم و حلم، آماده سازید تا در جنگ با غضب، پیروز بشوید». (7)
نیز مىفرمایند: «غضب، آتش افروخته است. كسى كه این آتش را مهار كند، از سوخت و سوز، مصون است و اگر آن را رها كند اولین چیزى كه سوخته مىشود خود انسان است». (8)
امیرالمؤمنین (عليه السلام) می فرمایند: «كسى كه دندان غضب را براى رضاى خدا تیز كند، مىتواند دشمنان دین را از پا در آورد». (9)
امام هادی (عليه السلام) می فرمایند: «تواضع و فروتنى چنان است که با مردم چنان کنى که دوست دارى با تو آن کنند». (10)
پیامبر (صلى الله عليه و آله) می فرمایند: «اى على، سفارشى به تو مى كنم و آن را حفظ كن؛ زيرا اگر اين سفارشم را حفظ كنى پيوسته در خير و نيكى هستى. اى على، كسى كه خشمش را ـ كه بتواند آن را انجام دهد ـ فرو ببرد، خداوند در روز قيامت امنيت و ايمانى مى دهد كه مزه اش را مى چشد». (11)
امام صادق (عليه السلام) از حضرت رسول اكرم (صلى الله عليه و آله) روايت كرد كه فرمود: «أَلْغَضَبُ يُفْسِدُ الاْيمانَ كَما يُفْسِدُ الْخَلَّ؛ خشم ايمان انسان را فاسد مى كند همان گونه كه سركه عسل را فاسد مى سازد». (12)
امام هادی (عليه السلام) می فرمایند: «همنشین شدن و معاشرت با افراد شرور نشانه پستى و شرارت تو خواهد بود». (13)
پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله) فرمودند: «إِذا غَضِبْتَ فَاسْكُتْ؛ هرگاه خشمگين شدى سكوت كن». (14)
از امام كاظم (عليه السلام) نقل شده كه فرمودند: «مَنْ كَفَّ غَضَبَهُ عَنِ النّاسِ، كَفَّ اللّهُ عَنْهُ غَضَبَهُ يَوْمَ الْقيامَةِ؛ هر كس خشمش را از مردم باز دارد، خداوند نيز در روز قيامت خشمش را از او باز خواهد داشت». (15)
پيامبر گرامى اسلام (صلى الله عليه وآله) فرمودند: «إِذا غَضِبَ أَحَدُكُمْ، فَلَيَتَ وَضَّأْ بَالْماءِ الْبارِدِ، فَاِنَّ الْغَضَبَ مِنَ النّارِ؛ هرگاه يكى از شما خشمگين شد، با آب سرد وضو بگيريد، زيرا خشم از آتش است». (16)
امام على (عليه السلام) می فرمایند: «شَرُّ النّاسِ مَن لايَعفو عَنِ الزَّلَّةِ وَلايَستُرُالعَورَةَ؛ بدترين مردم كسى است كه خطاى ديگران را نبخشد و عيب را نپوشاند». (17)
پيامبر (صلى الله عليه و آله) می فرمایند: «ألا اُخبِرُكُم بِاَشبَهِكُم بى؟ قَالوا: بَلى يا رَسولَ اللّهِ. قالَ: اَحسَنُكُم خُلقا وَ اَليَنُكُم كَنَفا وَ اَبَرُّكُم بِقَرَابَتِهِ وَ اَشَدُّكُم حُبّا لاِِخوانِهِ فى دينِهِ وَ اَصبَرُكُم عَلَى الحَقِّ وَ اَكظَمُكُم لِلغَيظِ وَ اَحسَنُكُم عَفوا وَ اَشَدُّكُم مِن نَفسِهِ اِنصافا فِى الرِّضا وَ الغَضَبِ؛ آيا شما را از شبيه ترينتان به خودم با خبر نسازم؟ گفتند: آرى اى رسول خدا! فرمودند: هر كس خوش اخلاقتر، نرمخوتر، به خويشانش نيكوكارتر، نسبت به برادران دينىاش دوستدارتر، بر حق شكيباتر، خشم را فروخورندهتر و با گذشتتر و در خرسندى و خشم با انصاف تر باشد. (18)
امام هادی (عليه السلام) می فرمایند: «هرکس به خویشتن اهانت کند و کنترل نفس نداشته باشد خود را از شرّ او در امان ندان». (19)
پيامبر (صلى الله عليه و آله) می فرمایند: «مَن يَغفِر يَغفِرِ اللّهُ لَهُ وَ مَن يَعفُ يَعفُ اللّهُ عَنهُ؛ هر كس از خطاها درگذرد، خدايش از او درگذرد و هر كس گذشت كند خدا نيز از او گذشت كند». (20)
امام صادق (عليه السلام) می فرمایند: «ثَلاثٌ مَن کُنَّ فِیهِ کانِ سَیِّداً: کَظمُ الغَیظِ وَالعَفوُ عَن المَسیىءِ والصِّله بِالنَفسِ وَالمالِ؛ سه چیز است که در هر که باشد آقا و سرور است: خشم فرو خوردن، گذشت از بدکردار، کمک و صله رحم بـا جان و مال». (21)
امام هادی (عليه السلام) می فرمایند: «خودبینى و غرور، انسان را از تحصیل علوم باز مى دارد و به سمت حقارت و نادانى مى پيامبر (صلى الله عليه و آله) می-فرمایند: «إرحَمُوا تُرحَمُوا وَ إغفِرُوا یَغفِر لَکُم؛ رحم کنید تا به شما رحم کنند و دیگران را ببخشید تا بخشیده شوید». (22)
امام علی (عليه السلام) می فرمایند: «شَرُّ النَّاس مَن لایَعفُوا عَن الزِّلّة وَ لا یَستُرِ العَورَة؛ بدترین مردم کسی است که از لغزش دیگران عفو و گذشت نکند و عیبپوشی ننماید». (23)
امام هادی (عليه السلام) می فرمایند: «غضب و تندى در مقابل آن کسى که توان مقابله با او را ندارى، علامت عجز و ناتوانى است، ولى در مقابل کسى که توان مقابله و رو در روئى او را دارى علامت پستى و رذالت است». (24)
تعریف پرخاشگری
پرخاشگری چیست؟
عوامل زمینه ساز پرخاشگری
انواع رفتارهای پرخاشگرانه
1. پرخاشگری خشمگینانه؛
2. پرخاشگری تجاوزکارانه؛
3. پرخاشگری ناشی از ترس؛
4. پرخاشگری کنشگر؛
5. پرخاشگری به منظور حفظ قلمرو؛
6. پرخاشگری نوع دوستانه؛
7. پرخاشگری ناشی از نر بودن؛
ماهیت خشم چیست؟
1. افرادی که خشم را تجربه یا بیرون ریزی می کنند؛ 2. افرادی که خشم را سرکوب می کنند؛ 3. افرادی که خشم را به شکل خصومت یا دشمنی بروز می دهند. تجربه حالات هیجانی مربوط به خشم ممکن است به خصومت یا بروز رفتارهای پرخاشگرانه بیانجامد.
با توجه به مؤلفه شناختی، روان شناسان به چندین مفهوم خشم اشاره داشته اند. اول اینکه برای پردازش های شناختی در خشم، سرنخ هایی قائل شدند، یعنی علائمی که می توانند نشانه آغاز خشم باشند، دوم اینکه سرنخ ها از سوی فرد مورد تفسیر قرار می گیرند. پس از تفسیر این سرنخ ها، نوع پاسخ که فرد باید به آنها بدهد مشخص می شود. مرحله بعدی اتخاذ یکی از این پاسخ ها و سپس ارائه آن است. اختلال در هر یک از این فرایندها می تواند به خشم و رفتار پرخاشگرانه منتهی شود. این گونه اختلال ها و در مجموع نقص ها یا انحرافات شناختی نامیده شده اند. در «نقص شناختی» گفته می شود که فکر دچار نقصان است، یعنی فرد اساساً از تفکر درباره عواقب رفتار خود در موقع جستجوی پاسخ و ارائه آن عاجز است، در حالی که در انحراف شناختی، سرنخ های نادرست تفسیر می شوند. (29)
چگونه بر خشم خود مسلط شوید؟
باز هم لبخند بزنید. خود را مقید کنید تا لبخند بزنید. فکر کنید آنهایی که با شما روبه رو شده اند، قصد خشمگین ساختن شما را دارند و شما نمی خواهید اجازه دهید که آنها موفق شوند. این کار را برای کسی که حالت عصبانیت شما را می شناسد انجام دهید و در لحظه ای که او منتظر عصبانیت شماست، لبخند بزنید خواهید دید که جر و بحث به سرعت متوقف شده و شما یک دوست خوب دیگر نیز خواهید داشت. از قدرت تلقین به خود استفاده کنید. تا حد امکان کوشش کنید که تداعی افکار بین «خشم ← لبخند» ایجاد شود غالباً به این مسئله فکر کنید. (30)
یازده قانون برای فرود از نردبان خشم (31)
1. برای متوقف کردن خشم، صحنه را ترک کن؛ 2. اخم هایت را باز کن و آرام باش؛ 3. از کنترل دیگران دست بکش؛ 4. تفاوت ها را بپذیر؛ 5. در خواست کن، تحکم نکن؛ 6. پاداش بده، مجازات نکن؛ 7. آرام صحبت کن، فحش نده؛ 8. مسئولیت حرف ها و اعمالت را بپذیر؛ 9. با دیگران محترمانه رفتار کن؛ 10. به دیگران بگو از چه چیزی ناراحت هستی، رو راست و بی پرده و مؤدب باش؛ 11. از ضمیر «من» استفاده کن و تقصیر را به گردن دیگران نینداز.
پیامدهای پرخاشگرانه
فوائد پرخاشگری
1. برای حفظ وجود و دفاع از خود؛ 2. برای تأمین و بقای نسل و نوع، به خاطر نیاز به مبارزه با دشمن؛ 3. برای تأمین موفقعیت ها و وصول به اهداف مورد نظر؛ 4. برای حفظ نظم و بقای جامعه؛ 5. برای دفاع از سرزمین، عقیده، مذهب و حفظ شرف خود. (33)
چگونگی تبدیل رفتار پرخاشگرانه به یک مشکل
برای اکثر کودکان رفتار پرخاشگرانه مشکل ساز نخواهد شد، هر چند که آنها ممکن است که گاهی به طور پرخاشگرانه رفتار کنند. همچنین تعداد قلیلی از کودکان که رفتار پرخاشگرانه آنها به وضوح مشکل ساز است. ممکن است دارای سطوح بالای دعوا با همسالان، بد رفتاری با مردم و حیوانات و حمله به دیگران باشند. والدین یا معلمان این کودکان می دانند که آنها نیازمند شکلی از مداخله درمانی هستند و به راحتی در این زمینه تصمیم می گیرند. با این وجود گروه کوچک دیگری از کودکان هستند که رفتار پرخاشگرانه آنها در جائی بین سطوح معمولی پرخاشگری (که اکثر کودکان نشان می دهند) و سطوح بالای رفتار پرخاشگرانه قرار دارند. تصمیم گیری در مورد اینکه آیا کودکان این گروه نیازمند مداخله درمانی هستند ممکن است برای والدین، معلمان و پزشکان مشکل تر باشد. یک توصیه برای والدین این است که رفتار پرخاشگرانه وقتی که با رفتارهای ضد اجتماعی دیگری مانند عدم پیروی از والدین یا معلمان، سرپیچی از افراد صاحب قدرت، دروغگوئی یا دزدی همراه است که می تواند علت برای نگرانی بیشتر باشد. هنگامی که پرخاشگری مدت زمان طولانی تداوم داشته باشد مشکل ساز در نظر گرفته می شود. بنابراین رخدادهای اتفاقی پرخاشگرانه یا دوره های کوتاه رفتار پرخاشگرانه شدید نادیده گرفته می شود. برای مثال، قشقرق به پا کردن در بین کودکان زیر پنج سال نسبتاً راج است، اما اگر آنها بعد از پنج سالگی همچنان این رفتار را به طور مکرر و با شدت زیاد نشان دهند، آنگاه نگران کننده است. هنگامی که کودک رفتارهای ضد اجتماعی دیگری را نشان می دهد و هنگامی که برای ماه ها یا سال ها به طور پرخاشگرانه رفتار می کند، رفتار پرخاشگرانه به یک مشکل تبدیل می شود. البته والدین، معلمان و یا افراد دیگری که با کودکان سر و کار دارند ممکن است در پی مداخله های درمانی برای کودکانی باشند که رفتار پرخاشگرانه آنها در فعالیت های روزمره شان تداخل ایجاد می کند، حتی اگر رفتار آنها با سایر معیارهای اجتماعی متناسب نباشد؛ برای مثال، هنگامی که رفتار پرخاشگرانه یک کودک در مقایسه با خواهر و برادرانش باعث مشکلاتی در خانواده شود و ... معمولاً ارجاع داده می شود. (34)
نحوۀ برخورد با فرد پرخاشگر
متداول ترین نحوه برخورد با افراد پرخاشگر، تنبیه آنهاست. تنبیه شدید این افراد فقط آنها را وادار به تبعیت می کند، ولی آنها را متوجه زشتی عمل خود نمی کند. علاوه بر آن فرد پرخاشگر را خشمگین تر می کند و جز اثر منفی اثر دیگری ندارد. یعنی تنبیه ممکن است در کوتاه مدت رفتار پرخاشگرانه را کاهش دهد، ولی در دراز مدت حتی آن را افزایش نیز می دهد. از آنجا که احتمال دارد تنبیه ملایم، نگرش فرد را نسبت به رفتار تغییر دهد، ممکن است تأثیر مثبتی داشته باشد. گاهی روشی به نام تنبیه جایگزین از هر دوی این روش ها مؤثرتر واقع می-شود. تنبیه جایگزین به این معناست که در حضور فرد، اشخاصی که رفتارهای مشابهی با فرد دارند، تنبیه شوند. فلسفه زیر بنائی مجازات های اجتماعی از قبیل زندان، جریمه، اعدام، همین تنبیه جایگزین است. گاهی روان شناسان توجیه می کنند که به جای تنبیه رفتار پرخاشگرانه، رفتار مغایر با آن تقویت شود. برای مثال، اگر وقتی فرد مبادرت به رفتار جرأت مندانه می کند، تشویق شود، رفته رفته این رفتار را جایگزین رفتار پرخاشگرانه می کنند، یک راه دیگر برای مقابله با رفتار پرخاشگرانه، فرصت دادن به فرد پرخاشگر برای ابراز هیجانات پرخاشگرانه خود است. روان شناسان معتقدند، ابراز هیجان ناشی از خشم، احتمال اعمال پرخاشگرانه بعدی را کاهش می دهد.
گاهی حتی ایفای نقش یا بازی نمایشی ای که در آن به فرزند فرصت داده شود تا احساس خشم خود را تخلیه کند مؤثر واقع می شود. البته مخالفان این رویکرد اظهار می کنند که این فرصته شاید حتی موجب بدآموزی شود، چرا که به فرد می-آموزد که خشمش را بیرون بریزد. یکی دیگر از راه هائی که روان شناسان به آن می-پردازند تلاش برای تغییر نگرش و افکاری است که خشم بر انگیزند. این روش متضمن آن است که به افراد بیاموزیم خشم نتیجه افکار منفی و محرک است. فرد با شناخت این افکار خودآیند (که معمولاً مغایر با واقعیت شان تعبیر شده اند) می-تواند خشم خود را مهار کند گاهی این افکار خودآیند، ریشه در باورها، عقاید و اصول زیر بنائی ای دارد که فرد در طول زندگی خود یاد گرفته یا به او تحمیل شده است. برای مثال، در برخی از ایدئولوژی ها، اعتقاداتی مبنی بر اینکه افراد خاصی، بد یا شیطانی هستند به افراد القاء می شود. در بسیاری از موارد، افراد بر اساس این جهت گیری های القائی حتی اقدام به کُشت و کُشتار قوم، طایفه یا فردی می کنند که دربارۀ آنها چنین باوری دارند. برای این افراد روان درمانی های طولانی مفید خواهد بود. آنها در فرایند روان درمانی به الگوهای فکری ای که موجب گزینش این جهت گیری ها شده، و به میزان اجبارشان به پیروی از این الگوها پی می برند و قادر خواهند شد تا رفتار سازگارانه ای را با چنین الگوهای فکری ای اتخاذ کنند. برای مثال، افرادی که الگوی فکری شان مبتنی بر خطرناک بودن دنیا، لزوم اجتناب از موقعیت ها و مردم ستیزی است، برای سازگاری با این الگوی ذهنی می توانند رفتاری را اتخاذ کنند که خطر واقعی و خیالی را برایشان متمایز کند تا بتوانند در هر دو موقعیت، رفتار سالم و بهداشتی داشته باشند. اما، بهترین و انسانی ترین راه این است که افراد، نیازها، توانائی ها، خواسته ها، افکار و احساسات خود را بشناسند، بتوانند آنها را بیان کنند و مدیریت نمایند. اینها همه با جرأت مندی و رفتار جرأت مندانه قابل حصول است. (35)
بایدها و نبایدها در مدیریت شخص پرخاشگر
الف) فعالیت هائی که نباید انجام دهیم:
2. به او حمله نکنید و تهمت نزنید؛ چون با یک شخص آشفته سر و کار دارید.
3. صدای خودتان را بلند نکنید.
4. هرگز تلاش نکنید تا او را از محل دور کنید و از هر گونه تماس جسمانی دیگر با او پرهیز کنید؛ زیرا چنین اعمالی به آسانی سوء و باعث خشم بیشتری می شود.
5. هرگز او را به گوشه ای نبرید؛ زیرا این عمل احساس ترس و خطر را در او شدت می بخشید.
6. هرگز شخص پرخاشگر را مسخره نکنید؛ زیرا این عمل، پرخاشگری او را بیشتر می کند.
7. هرگز از پشت سر یا به سرعت به شخص پرخاشگر نزدیک نشوید.
8. با تقاضای کمک از دیگران، کارمندان یا اشخاص دیگر، باعث ازدحام نشوید.
9. هرگز با استفاده از اعمال اجباری برای توقف او تلاش نکنید.
10. هرگز از خود، نگرانی یا احساس خطر نشان ندهید؛ زیرا این کارها پرخاشگر را تشویق به خشونت بیشتری کرده و او را تحریک می کند و او احساس می کند شما از عهده مقابله با مشکل برنمی آئید.
ب) فعالیت هائی که باید انجام شوند:
1. آرامش خود را حفظ کرده و به شخص پرخاشگر اطمینان بدهید که هیچ آسیبی به او نخواهد رسید.
2. از او فاصله بگیرید؛ چون این خود، نوعی احترام است.
3. اگر لازم یا ممکن بود از اشخاص دیگر بخواهید که دخالت نکنند.
4. از شخص پرخاشگر بپرسید که چه چیزی او را آزار می دهد.
5. پرخاشگر را تشویق کنید بیشتر صحبت کند تا بتواند خشونت خود را جابه جا کند.
6. به شکایات وی گوش کنید. انعطاف پذیر باشید و خودتان هم آرام، ملایم و قابل انعطاف باشید و پیشنهادهائی برای رفتار او ارائه دهید. (36)
جلوه های رفتار پرخاشگرانه
یادگیری پاسخ های پرخاشگرانه
مقابله با حمله پرخاشگرانه
* مهمترین تغییری که باید در خود بدهید این است که یاد بگیرید افکار منفی خود را اصلاح کنید تا بتوانید در مقابل هر فرد پرخاشگر، آرامش خود را حفظ کنید.
* عذر خواهی، دفاع، توجیه و اظهار تأسف بی فایده است. آنها را از گفته های خود حذف کنید.
* وقتی اعتماد به نفس کافی پیدا کردید و توانستید آرامش نسبی خود را حفظ کنید، آنگاه از جملات صریح و قاطعانه و کوتاه درخواست منفی استفاده کنید، اگر بخواهید فرصتی به دست بیاورید، از حالات دفاعی خارج شوید، و الگوی معمول را بر هم بزنید.
* یکی از شیوه های پیشرفته برای مقابله با گویندگان پرخاشگر، استفاده از شیوه بیان منظور، برای انحراف از محتوا به قالب است.
* اگر بعد از جمله پرخاشگرانه کسی، باز هم به طور نسبی احساس عزت نفس کردید، راضی باشید و منتظر نباشید که رئیس پرخاشگر شما متوجه نور هدایت شود، سر عقل بیاید، و بگوید که حق با شماست و شما بهترین هستید! (39)
قول به ترک عصبانیت (40)
شش مرحله کمکی برای پایبند بودن به قول
1. قضیه قولت را به مردم بگو؛
«بِتی: می خواهم بچه ها بدانند که من امروز به خودم قول داده ام آرام بمانم. از این همه داد و بی داد راه انداختن خسته شده ام. نهایت سعی خودم را می کنم که امروز وارد جر و بحث و دعوا نشوم» اجازه چِرت و پِرت گوئی نداری، به آنان بگو کمکت کنند که آرام بمانی. وظیفه آنان نیست. وظیفه خودت است. راز، آدم را مریض می کند. این را مخفی نکن، برو لو بده.
2. تقاضای حمایت کن؛
3. از کلمات «ای کاش» و «آره، اما» استفاده نکن؛
4. موارد بد را به یاد بیاور؛
5. از قبل، برنامه ریزی کن؛
«اگر عمه ام آمد و سگش شروع به واق واق کرد، من می روم بیرون قدم می زنم»، «به همسرم می گویم که فقط صبح را می توانم کمکش کنم. نیاز دارم وقتی را به خودم اختصاص دهم»، «وقتی رئیسم بیاید، من سرگرم کار خودم می شود. اگر دیگران می-خواهند کاسه لیس او باشند، انتخاب خودشان است. من که در مورد خودم احساس خوبی دارم»، «لازم است که با دخترم صحبت کنم تا وقتی دوستانش آمدند، فقط تا نیمه شب می توانند گپ بزنند و بعد از آن باید سکوت کنند، و گرنه دوستانش را به خانه شان می رسانم». آیا این برنامه ها خوب است؟ بسیار خوب، به نظر می رسد هر کدام ساده و واضح است. صرفاً به اعمال تو بستگی دارد، نه به دیگران. تو خشم خود را در برابر خواسته هایت رها می کنی. لازم است از قبل فکر کنی، برنامه-ریزی کنی و روش های تازه را امتحان کنی که کمکت می کند آرامش خود را حفظ کنی.
6. اهدافی مثبت تعیین کن؛
* خانواده ای به دور از ترس و لرز و استرس؛ * همسری که دلش بخواهد در کنار تو باشد؛ * دوستان و خویشاوندانی که از مصاحبت با تو لذت ببرند؛ * آرامش خاطر؛ * احساس امید به جای فلاکت؛ * سلامت بیشتر؛ * جر و بحث کمتر در سر کار و مدرسه و خانه؛ * خرج کردن برای چیزهای خوب، نه برای عوض کردن شیشه و وسایل شکسته؛ * دوستانی که دوست باقی بمانند؛ * ثبات خلق و خو، نه دمدمی مزاج بودن؛ * در دست داشتن اختیار زندگی.
کل مجموعه احساسات می تواند مال تو باشد؛ شادی، ترس، غم، تمام احساساتی که مدت های طولانی آن را زیر پتوی خشم پنهان کرده ای، و بیشتر از هر چیز، آزادی. تو دیگر زندانی خشم خود نخواهی بود.
توصیه هایی برای والدین
* حل درگیری ها و تعارض ها؛
* بحث شفاهی؛
* تشویق رفتار مثبت و عدم تشویق رفتار منفی؛
* بخشش
قوانین مهمی که باید در مورد بخشش بدانی. (42)
لزومی ندارد همه را ببخشی و تا وقتی هم آمادگی نداری، نباید این کار را بکنی حتی اگر طرف مقابل از تو معذرت بخواهد و سعی کند جبران کند. بخشش باید داوطلبانه باشد، نه اجباری. و کسی هم نباید به تو بگوید این کار را بکنی. شاید هنوز آمادگی بخشش نداشته باشی. شاید زخم آن، هنوز برایت تازه است. لزومی ندارد عجله کنی؛ اما تا ابد هم صبر نکن. به دنبال بهانه ای برای به تأخیر انداختن آن نباش. علف های هرز هر روز بدتر می شود. اگر گمان می کنی هنوز آمادگی نداری از خودت بپرس:
1- از احساس رنجش و نفرت لذت می برم؟
2- دشمن را حفظ کردم تا بتوانم کسی را بابت بدبختی ام سرزنش کنم؟
3- رنجش و دلخوری زندگی ام را هیجان انگیزتر می کند؟
4- دو دستی به دلخوری ام چسبیده ام تا بهانه ای برای خشم و خشونتم داشته باشم؟
5- از روی عادت به نفرت خودم چسبیده ام؟
6- بدون نفرت می ترسم با آینده مواجه شوم؟
2. بخشش، برای خاطر خودت است؛ نه کسی که او را می بخشی؛
نفرت درست مثل میمونی است که روی شانه ات نشسته باشد. وزنش روی شانه ات سنگینی می کند. نفرت زندگی ات را تباه می کند. در ضمن، چه بسا کسی که تو ازش متنفری؛ روحش از این قضیه خبر نداشته باشد یا اهمیتی ندهد. شاید هم مرده باشد.
3. بخشش، هدیه ای است به خودت؛
تو می بخشی تا بر زندگی مسلط شوی.
4. بخشش وقت گیر است؛
معمولاً بخشش روند کند دارد. نمی توانی با یک بشکن زدن کار را تمام کنی. اما اگر دلت بخواهد، می توانی همین امروز تصمیم بگیری.
5. بخشش، یعنی رها کردن گذشته؛
گذشته تغییر ناپذیر است. تمام شده و رفته است. نفرت یعنی چسبیدن به گذشته. اما نچسبیدن، به معنای فراموش کردن نیست. لازم است تو ماجرا را به خاطر داشته باشی تا بتوانی از خودت محافظت کنی.
6. شاید مجبور شوی خودت را ببخشی؛
گاهی بدون بخشیدن خودت، نمی توانی دیگران را ببخشی. بابت اینکه تمام مدت، نفرت را با خود حمل کرده ای، بابت اتلاف وقتت در رنجش از دیگران، بابت کارهای احمقانه ای که تحت لوای نفرت انجام داده ای، باید خودت را ببخشی.
نتیجه گیری
1. پرخاشگری، به رفتاری اطلاق می شود که هدف از آن، صدمه رساندن جسمانی یا زبانی به شخص دیگر، یا نابود کردن دارائی آن است.
2. هرکس می تواند خشمگین شود این کار آسانی است؛ اما از دست هر کسی نباید به خشم آمد؛ زیرا باید حدود، مقصود، زمان و مکان مناسب و روشن بیان خشم را در نظر داشت و اینها، کارهای آسانی نیستند.
3. عوامل زمینه ساز پرخاشگری: 1- خانواده؛ 2- شرایط حاکم بر مدرسه و نهادهای دیگر اجتماعی.
4. انواع رفتارهای پرخاشگرانه: 1- پرخاشگری خشمگینانه؛ 2- پرخاشگری تجاوزکارانه؛ 3- پرخاشگری ناشی از ترس؛ 4- پرخاشگری کنشگر؛ 5. پرخاشگری به منظور حفظ قلمرو؛ 6- پرخاشگری نوع دوستانه؛ 7- پرخاشگری ناشی از نر بودن.
5. رفتارهای پرخاشگرانه در کوتاه مدت باعث رهائی فرد از تنش می شود و به فرد پرخاشگر احساس قدرت و کنترل محیط را القاء می کند. اما در دراز مدت، این افراد از رفتارهای خود احساس شرم و گناه می کنند.
6. پرخاشگری همیشه زیان بخش نیست، گاهی آثار مثبت و فوائدی هم برای آنان مطرح است که بعضی از آنها عبارتند از: 1- برای حفظ وجود و دفاع از خود؛ 2- برای تأمین خود و بقای نسل و نوع؛ 3- برای تأمین موفقعیت ها و وصول به اهداف مورد نظر؛ 4- برای حفظ نظم و بقای جامعه؛ 5- برای دفاع از سرزمین، عقیده، مذهب و حفظ شرف خود.
7. متداول ترین نحوه برخورد با افراد پرخاشگر، تنبیه آنهاست. تنبیه شدید این افراد فقط آنها را وادار به تبعیت می کند، ولی آنها را متوجه زشتی عمل خود نمی کند. اما، بهترین و انسانی ترین راه این است که افراد، نیازها، توانائی ها، خواسته ها، افکار و احساسات خود را بشناسند، بتوانند آنها را بیان کنند و مدیریت نمایند. اینها همه با جرأت مندی و رفتار جرأت مندانه قابل حصول است.
8. قول به ترک عصبانیت در شش مرحله: 1- قضیه قولت را به مردم بگو؛ 2- تقاضای حمایت کن؛ 3- از کلمات «ای کاش» و «آره، اما» استفاده نکن؛ 4- موارد بد را به یاد بیاور؛ 5- از قبل، برنامه ریزی کن؛ 6- اهدافی مثبت تعیین کن.
9. توصیه هایی برای والدین: 1- حل درگیری ها و تعارض ها؛ 2- بحث شفاهی؛ 3- تشویق رفتار مثبت و عدم تشویق رفتار منفی.
10. بخشش دو توضیح دارد. اول، به معنای رها کردن رنجش و دلخوری است. دوم، رها کردن هر ادعائی در مورد طرف مقابل.
11. قوانین مهم در بخشش: 1- بخشش، یک انتخاب است؛ 2- بخشش، برای خاطر خودت است؛ نه کسی که او را می بخشی؛ 3- بخشش، هدیه ای است به خودت؛ 4- بخششف وقت گیر است؛ 5- بخشش، یعنی رها کردن گذشته؛ 6- شاید مجبور شوی خودت را ببخشی.
پی نوشت ها
1. بحارالانوار، ج ۷۸، ص ۳۶۸
2. بحارالانوار، ج 68، ص 389، ح 42
3. اصول كافي، ج 2، ص 100، ح 6
4. بحارالانوار، ج 68، ص 287، ح 34
5. غررالحكم و دررالکلم، ج 6، ص 399
6. بحارالانوار، ج 68، ص 383
7. مستدرك الوسائل، ج 12، ص 12
8. شرح غررالحكم و دررالکلم، ج 2، ص 47
9. نهج البلاغه، حکمت 17
10. محجّة البیضاء، ج ۵، ص ۲۲۵
11. بحارالانوار، ج 74، ص 46
12. بحارالانوار، ج 73، ص 267
13. مستدرک الوسائل، ج ۱۲، ص ۳۰۸، ح ۱۴۱۶۲
14. محجّة البيضاء، ج 5، ص 308
15. وسايل الشيعه، ج 11،ص 298
16. محجّة البيضاء، ج 5، ص 305
17. غررالحكم و دررالکلم، ج 4، ص 175، ح 5735
18. اصول كافى، ج 2، ص 240، ح 35
19. تحف العقول، ص ۳۸۳؛ بحارالانوار، ج ۷۵، ص ۳۶۵
20. نهج الفصاحه، ح 2768
21. تحف العقول، ص 317
22. نهجالفصاحه، ص 51
23. غررالحکم و دررالکلم، ج 4، ص 184
24. مستدرک الوسائل، ج ۱۲، ص ۱۱، ح ۱۳۳۷۶
25. مدیریت پرخاشگری، ص 7
26. فرزندان خجالتی یا پرخاشگر، صص 13و 14
27. فرزندان خجالتی یا پرخاشگر، صص 67 و 68
28. مدیریت پرخاشگری، صص 10- 13
29. فرزندان خجالتی یا پرخاشگر، صص 14و 15
30. درمان خجالت در سه هفته، صص 47 و 48
31. این قدر عصبانی نباش، صص 134 و 135
32. فرزندان خجالتی یا پرخاشگر، ص 57
33. مدیریت پرخاشگری، صص 20 و 21
34. پرخاشگری یا زورگوئی در کودکان و نوجوانان، صص 20 و 21
35. فرزندان خجالتی یا پرخاشگر، صص 44- 46
36. مدیریت پرخاشگری، صص 106- 108
37. فرزندان خجالتی یا پرخاشگر، ص 81
38. پرخاشگری یا زورگوئی در کودکان و نوجوانان، صص 25 و 26
39. سخن گفتن بدون ترس و خجالت، صص 177 و 178
40. این قدر عصبانی نباش، صص 124- 129
41. پرخاشگری یا زورگوئی در کودکان و نوجوانان، صص 41 و 42
42. این قدر عصبانی نباش، صص 183- 185
منابع پایانی
1. ابن شعبه، حسین بن علی، تحف العقول عن آل الرسول (ص)، ترجمه صادق حسن زاده، انتشارات موسسه نشر اسلامی، بی چا، قم، 1374ش.
2. امیرالمؤمنین، علی بن ابیطالب(ع)، غررالحکم و دررالحکم، ترجمه محمد علی انصاری قمی، انتشارات مهر آئین، بی چا، بی جا، 1378ش.
3. امیرالمؤمنین، علی بن ابیطالب(ع)، نهج البلاغه، انتشارات مرکز البحوث السلامیه، بی چا، بیروت، 1387ق.
4. پاتر افرزن، رونالد، این قدر عصبانی نباش، ترجمه نفیسه معتکف، انتشارات دُرسا، چاپ اول، تهران، 1386ش.
5. پیامبر اسلام، محمد بن عبدا...(ص)، نهج الفصاحه: مجموعه کلمات قصار حضرت رسول(ص)، مترجم و گردآورنده ابوالقاسم پاینده، انتشارات بدرقه جاوید، بی چا، بی جا، 1386ش.
6. تینگلی، جودیت، سخن گفتن بدون ترس و خجالت، ترجمه مهدی مجرد زاده، انتشارات راه بین، چاپ سوم، تهران، 1380ش.
7. شارتیه، ژان، درمان خجالت در سه هفته، ترجمه ساعد زمان، انتشارات فراوان، چاپ سوم، تهران، 1383ش.
8. صادقی و مشک بید حقیقی، عباس و محسن، مدیریت پرخاشگری، نشر حق شناس، بی-چا، رشت، 1385ش.
9. کاشانی، فیض، محجه البیضاء فی تهذیب الإحیاء، دفتر انتشارات اسلامی قم، بی چا، قم، 1361-1362ش.
10. کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، انتشارات مکتب صدوق، بی چا، تهران،1381ق.
11. گورین و هنسی، سوزان و الیس، پرخاشگری یا زورگوئی در کودکان و نوجوانان، مترجمان حسن توزنده جانی و نسرین کمال پور، نشر مرندیز، چاپ اول، مشهد، 1384ش.
12. مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، انتشارات وزارت ارشاد اسلامی، چاپ اول، تهران، 1365ش.
13. محدث، جلال الدین، شرح غرر و درر تمیمی آمدی، ترجمه محمد علی انصاری، انتشارات دانشگاه تهران، بی چا، تهران، 1346ش.
14. محمد خانی؛ پروانه، فرزندان خجالتی یا پرخاشگر، انتشارات قطره، بی چا، تهران، 1388ش.
15. نوری طبرسی، حسین، مستدرک الوسایل الشیعه، انتشارات مؤسسه آل البیت لإحیاء الثرات، بی چا، بیروت، 1987م.
منبع:
ارسال توسط کاربر محترم سایت : aziztaeme
/ج
{{Fullname}} {{Creationdate}}
{{Body}}