اين غذا را دستگير کنيد!

فست فود وشيريني ها ما را دچار اعتياد غذايي مي کنند
 

|باورش سخت است اما تحقيقات نشان مي دهند فست فود و انواع شيريني ها ما را به خود معتاد مي کنند.در حقيقت مصرف هر نوع ماده غذايي که ترکيبي غني از نمک،شکر و چربي باشد،مي تواند به نحوي مکانيزم مغز ما را تحت الشعاع قرار مي دهد که تنها از مواد مخدر اعتيادآوري مانند هروئين و کوکائين بر مي آيد. البته نيکوتين هم داستان مشابهي دارد و به همين دليل بعضي از وکلا که در اعلام اثر اعتيادآور سيگار به جامعه موفق بوده اند،براي طرح شکايت عليه غذاهاي اعتيادآور تلاش مي کنند.
تاريخ نشان مي دهد بيش از 3000 سال است که سوسيس،کالباس وانواع شيريني ها به رژيم غذايي انسان وارد شده اند.سس ها قدمت کمتري دارند اما حداقل چند قرني است از حضور آنها در کنار غذاهاي اصلي سفره مي گذارد. با اين حال چرا چاقي مشکل دنياي امروز است و با اينکه محققان مي گويند الگوي فعاليت بدني ما از حدود 40 سال گذشته تا کنون تغيير چنداني نکرده،با شتاب نگران کننده اي افزايش پيدا مي کند؟شايد چيزي در معادلات غذايي يا عادات غذايي انسان تغيير کرده که توانسته است ذائقه او را تغيير دهد و باعث شود به مواد غذايي وميان وعده هايي که ارزش غذايي چنداني ندارند،رو بياورد؛به عنوان مثال ترکيبات نيترات و نيترات سديم که به عنوان نگهدارنده در فراورده هاي گوشتي مورد استفاده قرار مي گيرند به سادگي مي توانند باعث ورود سديم اضافه به بدن شوند .نقش غذاهاي شور را بازي کنند. از سوي ديگر نوشابه هاي گازدار که با وجود ارزش اندک غذايي در بعضي موارد به پاي ثابت ميز غذا .همراه دائمي فست فودها تبديل شدهاند،داراي حجم بالايي از مواد قندي و اسيدي هستند و مي توانند همزمان مقادير زيادي از ترکيبات اسيدي وقندي رل به يکباره وارد سيستم گوارشي انسان کنند. علاوه بر اين،سس مايونز که اغلب در فست فود ها براي بهبود طعم استفاده مي شود،حداقل66 درصد چربي دارد و در توليد سس کچاپ علاوه بر نمک،شکر وبنزوات،سديم نيز استفاده مي شود.

شکر،نقطه اشتراک تمامي غذاهاي مخدر
 

اين ايده اولين بار22 سال پيش در کتابي مطرح شد که نويسنده آن خودش را يکي از معتادان به شکر مي دانست.او از خوانندگان کتابش مي خواست با تهيه ليستي از غذاهاي مورد علاقه شان،ببينند چقدر مانند او به مصرف شکر معتاد شدهاند. در اين سال ها هيچ دليل علمي اي براي اثبات اين ادعا وجود نداشت تا اينکه در سال 2001 ميلادي(1380)،دو عصب شناس آمريکايي تصميم گرفتند ريشه هاي زيست شناختي چنين ايده را کشف کنند.آنها براي آغاز مطالعه از موش هاي آزمايشگاهي استفاده کردند.
براي اين آزمايش به مدت يک ماه .هر روز 12 ساعت،گروهي از موش ها در کنار غذاهاي هميشگي و آب،به شربت شکر که غلظتي معادل شکر در نوشيدني هاي گازدار داشت،دسترسي داشتند.پس از اين دوره يک ماهه مو ش ها به قدري به مصرف اين شربت عادت کرده بودند که با حذف آن،رفتارهايي عصبي که نشان دهنده محروميت است از خود نشان مي دادند. در حقيقت رفتار موش ها وسطح مواد شيميايي توليد شده در مغز آنها تغيير کرده بود و عصب شناسان ناچار اثر اين رژيم کوتاه مدت را مانند اثر مورفين روي بدن موش هاي معتاد ارزيابي کردند. نکته جالب اين بود که سطح دوپامين-مادهاي که به هنگام احساس رضايت توسط مغز ترشح مي شود-در اين موش ها تغيير کرده بود.بررسي ها نشان مي دادند هر بار موش ها سراغ شربت شکر را مي رفتند،مغز آنها دوپامين ترشح مي کرد.اگر مصرف شربت ماهانه ادامه پيدا مي کرد،باز هم اين روال ادامه مي يافت و اين موضوع عادي نبود.دوپامين ماده فعال مغز براي يادگيري، حافظه،تصميم گيري و بخشي از چرخه احساس لذت است.عصب شناسان انتظار داشتند با خوردن يک غذاي تازه اين ماده در مغز ترشح شود نه زماني که بدن به غذايي عادت کرده است.از نظر آنها اين ترشح مي توانست معادل اعتياد بدن به يک ماده غذايي تکراري باشد.نتايج اين تحقيق يکي از شگفت انگيز ترين يافته هاي20 سال اخير در زمينه چاقي بوده است.اما ببينيم چه تغييراتي رخ مي دهند و چگونه مغز معتاد مي شود؟

مغزهاي معتاد
 

اگر بخواهيم اعتياد را ساده تعريف کنيم،بايد بگوييم اعتياد به کاهش اثر چرخه پاداش در مغز،در اثر مصرف بيش از حد بعضي داروها اطلاق مي شود.اين همان اتفاقي است که در مغز فردي که چاق است يا در خوردن فست فودها يا شيريني زياده روي مي کند،رخ خواهد داد.تحقيقات نشان مي دهند کاهش سطح دوپامين در مغز افراد چاق دقيقاً با مغز معتادان به مواد مخدر برابر است.
جالب است بدانيد هنگامي که افراد لاغر يا داراي تناسب اندام غذاهاي مورد علاقه شان را مشاهده مي کنند، در مغز آنها نيز دوپامين ترشح مي شود.به عبارت ديگر اعتياد به بعضي غذاها تنها در افراد چاق ديده نمي شود و در اغلب انسان ها وجود دارد.تحقيقات نشان مي دهند آنچه افراد لاغر و چاق را از يکديگر متمايز مي کند، ميزان ترشح اين ماده در مغز است.
بررسي سطح ترشح دوپامين در افرادي با عادات غذايي گوناگون،پاسخ هاي متفاوت مغز اين افراد را به نوشيدن يک نوشيدني شکلاتي و خامه اي نشان مي دهد.مغز نوجوانان لاغري که والدين چاق دارند نسبت به هم سن و سالان شان که والدين لاغري دارند،هنگام نوشيدن اين ترکيب،دوپامين بيشتري آزاد مي کند.
به عبارت ديگر فرزندان پدران و مادران چاق نسبت به فرزندان پدران و مادران لاغر لذت بيشتري از نوشيدن شکلات خامه اي مي برند و متخصصان حدس مي زنند اينجاست که مشکل آغاز مي شود.اين تحقيق نشان مي دهد بين ما،انسان هايي وجود دارند که به طور طبيعي لذت بيشتري از خوردن مي برند.اين احساس بهتر در حين خوردن يا نوشيدن،مي تواند آنها را به مصرف بيشتر نوشيدني ها و خوردني ها تشويق کند و باعث شود آنها بيش از ديگر انسان ها آمادگي چاق شدن داشته باشند.از سوي ديگر زياده روي در خوردن غذاها باعث مي شود چرخه پاداش در طول زمان کارايي سابق را نداشته باشد و ديگر احساس رضايت اوليه از مصرف غذاها تکرار نشود.اين دقيقا همان روندي است که افراد معتاد به مواد مخدر يا نوشيدني هاي الکلي نيز تجربه مي کنند،به مرور زمان احساس لذت آنها از مصرف ماده مخدر يا الکل کمتر و کمتر مي شود و براي رسيدن به سطح احساس رضايت گذشته به مصرف بيشتر رو خواهند آورد.
اما اين تنها زياده روي در مصرف غذا نيست که مي تواند فعاليت جرخه پاداش را کاهش دهد بلکه افراد ديگري هم هستند که چرخه دوپامين با فعاليت اندک را به ارث برده اند.اين افراد هنگام خوردن غذاهاي مورد علاقه شان احساس رضايت کمتري نسبت به ساير افراد خواهند داشت و در نتيجه باز هم به مصرف بيشتر غذا براي رسيدن به سطح احساس رضايت در افراد ديگر نياز خواهند داشت.مي بينيد که اين گروه هم شانس بيشتري براي چاق شدن دارند.محققان نتيجه جالب توجهي از اين دو تحقيق گرفته اند؛آنها معتقدند دو مسير براي اعتياد غذايي وجود دارد که هر دو به دوپامين ختم مي شود.يکي نتيجه فعاليت بيش از حد چرخه دوپامين و ديگري حاصل کاهش اثر فعاليت اين چرخه است.

شانس خوردن غذاهاي سالم
 

تا اينجا تنها از شکر حرف زديم.اگر بخواهيم به بررسي فست فودها بپردازيم بايد ترکيبي ناهمگن از شکر،چربي و نمک را در نظر بگيريم،تحقيق روي موش هاي آزمايشگاهي نشان مي دهد موش هايي که به مدت40 روز و تمامي ساعات روز به فست فود در کنار غذاهاي هميشگي دسترسي داشته اند،پس از حذف وعده هاي غذايي فست فود دچار نوعي اعتصاب غذاي سالم شده اند.14 روز طول کشيده است تا موش ها به رژيم غذايي گذشته برگردند و غذاي سالم را به اندازه نيازشان مصرف کنند.
مي دانيم دسترسي نامحدود به ماده مخدري مانند کوکائين اثرات جبران ناپذيري روي مغز خواهد داشت.محققان اميدوار بودند اثر فست فود روي مغز انسان به مراتب کمتر و محدودتر باشد اما متاسفانه اين طور نيست.تغييرات،سريع رخ مي دهند و اثرات کاملا اعتيادآوري دارند.
نتايج اين تحقيقات،محققان را بهت زده کرده است.بخشي از اين تحقيقات نشان مي دهند موش هاي چاقي که دسترسي نامحدودي به فست فود داشته اند،دچار اعتياد به غذا شده اند.آنها حتي شوک الکتريکي وارده به پاهاي شان را تحمل مي کردند تا بتوانند از اين مواد غذايي تغذيه کنند و اين در حالي بود که براي خوردن غذاهاي ديگر هيچ محدوديت و شوکي در نظر گرفته نشده بود.پيش از اين،چنين رفتاري در موش هاي معتاد به کوکائين نيز ديده شده است.
تحقيق روي مغز اين موش ها نشان مي دهد آنها هم مانند انسان هاي چاق از پايين بودن سطح دوپامين رنج مي برند.نکته ديگر کاهش چشمگير ميزان يکي از گيرنده هاي دوپامين در مغز اين موش هاست کهD2 نام دارد.بررسي ها نشان مي دهند پايين بودن سطح اين گيرنده در موش ها در کنار مصرف فست فود،مي تواند آنها را به سرعت و تقريبا بلافاصله دچار کاهش ميزان دوپامين کند.اين در حالي است که پايين بودن سطح اين گيرنده در افرادي که غذاهاي ديگري مصرف مي کنند باعث کاهش اثر چرخه دوپامين نخواهد شد.مي توان نتيجه گرفت پايين بودن سطحD2 در کنار مصرف فست فود مي تواند به اعتياد غذايي منجر شود.نشانه ها در اعتياد غذايي و يا مواد مخدر بسيار نزديک به يکديگر هستند.اين شباهت باعث شده محققان به دنبال استفاده از روش هاي مطمئن و سلامت ترک اعتياد براي به کارگيري آنها در افرادي باشند که به نظر مي رسد از درصدهاي متفاوتي از اعتياد غذايي رنج مي برند.از سوي ديگر اين شباهت ها باعث شده بحث کنترل فست فود و غذاهاي اعتيادآور در جامعه مطرح شود.نوشابه ها از بوفه هاي بسياري از مدارس جمع آوري شوند،براي مصرف روغن و نوع آن محدوديت هايي وضع شود و وکلايي اين بحث را مطرح کنند که بايد عليه توليد اين گونه مواد غذايي اقامه دعواي شده و جامعه از مضرات مصرف آنها آگاه شود.
اعتراض وکلا و مخالفان مصرف سيگار در دهه 60 ميلادي باعث شد رسانه ها موظف شوند بخشي از زمان تبليغ را به آگاهي دادن در مورد مضرات سيگار و خطر اعتياد به نيکوتين اختصاص دهند اما در مورد فست فودها نمي توان يک ماده خاص را اعتيادآور و عامل اصلي چاقي عنوان کرد.
از سوي ديگر عده اي از متخصصان معتقدند مي توان اعتياد اندک به مواد غذايي را پذيرفت و به جاي کنترل فست فود و شيريني ها راه حل کاهش ماليات صنايعي که به توليد غذاهاي کم کالري مي پردازند را مطرح مي کنند.از نطر آنها مشکل،تنها افراد چاقي نيستند که رژيم غذايي نامتعارفي دارند و به مصرف بيش از حد موادغذايي ناسالم مي پردازند بلکه افرادي با وزن متعادل يا پايين که رژيم غذايي صحيحي را دنبال نمي کنند نيز به دليل توانايي بالقوه براي افزايش وزن و مشکلات سلامتي مورد توجه هستند.اين کارشناسان مي گويند صنعت غذا با هدف ايجاد اعتياد غذايي،به توليد موادغذايي گوناگون دست نمي زند اما افزايش کالري مصرفي در کنار نوع ترکيب ميان وعده ها و غذاهاي اصلي،مي تواند سلامت جامعه را تهديد کند.از نظر آنها بايد به نوجوانان يا کودکان کم وزني که روزانه2تا3 مرتبه نوشابه مصرف مي کنند بيشتر از بزرگسالي که180 کيلوگرم وزن دارد توجه شود چرا که همين عادات غذايي غلط و مصرف بيش از حد مواد قندي مي تواند در آينده به ايپدمي چاقي دامن بزند.
در سال هاي اخير مصرف غذاها و ميان وعده هاي صنعتي افزايش چشمگيري پيدا کرده و آمار نشان مي دهد نسبت به دهه70 ميلادي ميزان کالري مصرفي تقريباً30 درصد بيشتر شده است.اين موضوع نشان مي دهد تشويق صنعت غذا به توليد مواد غذايي کم کالري مي تواند در تعديل نيازهاي غذايي روش موثري باشد.
اما در نهايت اين مصرف کنندگان موادغذايي هستند که وظيفه حفظ سلامتي خود و خانواده شان را بر عهده دارند.انتخاب رژيم غذايي صحيح و مواد غذايي سالم به خوبي مي تواند عادات غلط غذايي را کنار بزند و فرد را به سلامتي و تناسب اندام نزديک کند.شايد حفظ يک رژيم غذايي متعادل،سالم و به دور از مصرف شيريني جات و فست فود براي عده اي از افراد چندان ساده نباشد اما مطمئناً از ابتلا به بيماري هاي قلبي-عروقي و مشکلات تنفسي و اسکلتي ناشي از چاقي به مراتب ساده تر است.
منبع: دانستنيها-ش25