وسواس فکري-عملي

آيا شما هر بار که کسي به دستگيره هاي در منزل تان دست مي زند، آن ها را پاک مي کنيد؟ آيا شما براي اين که پاهاي تان را بر روي ترک هاي پياده رو نگذاريد، گام تان را بلندتر برمي داريد، با اين که احساس مي کنيد مجبور هستيد آن قدر دست هاي تان را بشوييد که مجروح و ترک خورده شوند؟احساس اجبار به انجام اين تشريفات به طور تکرار شونده، ممکن است نشانه ي اين امر باشد که شما اختلال وسواس فکري-عملي داريد.اگرشما اختلال وسواس داشته باشيد، ممکن است رفتارهاي تکرار شونده، تمام زندگي تان را پر کنند.در اين صورت، پريشاني، افکار ناخواسته يا تصاويري داريد که براي شما مفهومي ندارند.اين افکار يا تصاوير، با وجود تلاش شما براي ناديده گرفتن شان،مداوم باز ميگردند.شما ممكن است براي مخفي كردن،وسواس تان، از ترس اين که دوستان و همکاران تان اسم ديوانه را روي شما نگذارند، بسيار عذاب بکشيد.

علائم و نشانه ها
 

علائم اختلال وسواس فکري -علمي مي توانند شديد و وقت گير باشند.به عنوان مثال، کسي که دست هايش به ميکروب آلوده شده (يک وسواس فکري)،ممکن است هر روز، ساعت ها به شستن آن ها مشغول شود(تکرار جبري)و ممکن است تمرکز او بر روي شست و شو آن قدر زياد باشد که نتواند کار ديگري را به انجام برساند.

وسواس هاي فکري
 

وسواس هاي فکري، عقايد، افکار، تصاوير يا برانگيزش هاي ناخواسته، مداوم وتکرار شونده اي هستند که شما به طور غيرارادي تجربه مي کنيد و بي معني به نظر مي رسند.اين وسواس ها معمولاً وقتي شما سعي مي کنيد به چيزهاي ديگري فکر کنيد يا کارهاي ديگري را انجام دهيد، مزاحم شما مي شوند.در زير، مثال هايي از وسواس هاي فکري آورده شده است.
-ترس از سرايت بيماري از طريق دست دادن يا لمس کردن اشيايي که ديگران لمس کرده اند.
-شک در مورد اين که درب را قفل کرده يا اجاق گاز را خاموش کرده ايد.
-افکار تکرار شونده در مورد اين که شما در يک تصادف به شخص صدمه زده ايد.
-احساس پريشاني، وقتي که اشياء مرتب نيستند يا به طور مناسب در يک خط قرار نگرفته اند يا در بهترين حالت خود قرار ندارند.
-تصاوير ذهني آزار ديدن فرزندتان
-برانگيختگي براي فريادزدن به طور وقيحانه در مكان هاي نامناسب
-خودداري از شرايطي که باعث آغاز وسواس مي شود، مانند دست دادن
-آماس پوست به دليل شست و شوي مداوم دوست
-زخم پوست به دليل خارش آن
-کم شدن موي سر يا محل هاي کچلي به دليل کشيدن مو

تکرارهاي اجباري
 

تکرارهاي جبري، رفتاريهاي جبري هستند که احساس مي کنيد مجبور به انجام آن ها مي باشيد.اين گونه رفتارهاي تکراري، به منظور جلوگيري يا کاهش اضطراب و پريشاني ناشي از وسواس هاي شما انجام مي شود.به عنوان مثال اگر شما اعتقاد داشته باشيد که با اتومبيل تان با کسي تصادف کرده ايد، به اين علت که نمي توانيد از ترديدهاي تان خلاص شويد، ممکن است به دفعات، به آن محل بازگرديد.

عوامل تشديد کننده
 

زماني تصور مي شد که اختلال وسواس،حالت نادري مي باشد، اما امروزه،از ساير اختلال هاي ديگر شايع تر بوده و تنها بزرگسالان را تحت تاثير قرار نداده است.اين اختلال اغلب در دوره ي بلوغ يا اوايل کودکي، به طور معمول در حدود 10 سالگي و در بزرگسالان در حدود 21 سالگي شروع مي شود.چندين عامل، موجب تشديد اين اختلال در افراد مي شود:
1)سابقه ي خانوادگي:داشتن پدر و مادر يا ديگر اعضاي خانواده که داراي اين اختلال باشند، مي تواند خطر ابتلا به اختلال وسواس فکري -عملي را در شما افزايش دهد.با اين وجود، محققان هيچ ژني که در اختلال وسواس دخيل باشد را شناسايي نکرده اند.
2)حوادث استرس زا در زندگي:اگر شما به شدت به استرس واکنش نشان دهيد يا در برابر عوامل استرس زا آسيب پذير باشيد، ممکن است خطر ابتلا به اختلال وسواس در شما افزايش يابد.
3)بارداري:برخي مطالعات نشان مي دهند که زنان باردار و زناني که به تازگي مادر شده اند، در معرض خطر بيشتري قرار دارند، ولي علت آن مشخص نيست.در اين گونه موارد، علائم اختلال وسواس به طور عمده بر روي افکار صدمه زدن به نوزاد متمرکز مي شود.

چه هنگام در جست و جوي توصيه هاي روان شناختي باشيم؟
 

بين کمال گرا بودن و داشتن اختلال وسواس فکري-عملي، فرق وجود دارد.ممکن است شما کف منزل تان را آن قدر تميز نگه داريد که برق بزند يا اين که بخواهيد خرت و پرت هاي تان را مرتب قرار دهيد.اين مساله به اين معني نيست که شما اختلال وسواس داريد.
در اختلال وسواس فکري -عملي، کيفيت زندگي شما به گونه اي آزاردهنده افت مي کند، چرا که اين وضعيت، بيش تر اوقات شما را اشغال مي کند و درگير انجام رفتارهاي تکراري و اجباري مي شويد.بسياري از بزرگسالان، از وسواس هاي خود و اين که بيش تر آن ها بي معني هستند، آگاه مي باشند، اما کودکان ممکن است متوجه نشوند مشکل دارند.با اين حال، زندگي هر دو، به طور معني داري تحت تاثير اين اختلال قرار مي گيرد.کودکان ممکن است حضور در مدرسه را سخت بدانند و بزرگسالان کارکردن براي شان دشوار باشد.
چنان چه وسواس ها زندگي شما را تحت تاثير قرار داده است، با يک روانشناس در ارتباط باشيد.افراد وسواسي به طور عموم، از وضعيت شان خجل و سرشکسته هستند، ولي حتي اگر تکرار جبري در شما به طور عميق تثبيت شده باشد، مي توان آن را درمان نمود.

برخي علت ها:
 

1)زيستي:برخي محققان اعتقاد دارند اختلال وسواس، در نتيجه ي تغييرات شيميايي در بدن است.
2)عوامل محيطي:گاهي اختلال وسواس، بر اثر عادت هاي رفتاري که با گذشت زمان، آموخته و در درون فرد نهادينه مي شود، به وجود مي آيد.
3)سروتونين ناکافي:سطح ناکافي سروتونين که يکي از گيرنده هاي مغزي شماست، مي تواند به اختلال وسواس دامن بزند. برخي مطالعات که تصاوير مغزي افراد داراي اختلال وسواس را با افرادي که داراي اين اختلال نمي باشند، مقايسه مي کند، اختلافاتي را در الگوهاي عملکرد مغزي نشان مي دهد.به علاوه، افراد داراي اختلال وسواس که داروهايي مصرف مي کنند که عملکرد سروتونين را تقويت کند، اغلب علائم وسواس کمتري دارند.

درمان
 

چنان چه وسواس فکري-عملي درمان نشود، زندگي را نامطلوب و غيرلذت بخش مي سازد.ممکن است احساس کنيد توسط وسواس اسير شده ايد،چرا که نمي توانيد فعاليت هاي عادي روزمره تان را انجام دهيد.هر چه شما وقت بيشتري را به رفتارهاي وسواس و تکرارهاي اجباري اختصاص دهيد،مدرسه،کار و روابط اجتماعي تان بيش تر آسيب مي بينند.اختلال وسواس فکري-عملي هم چنين مي تواند خطر خودکشي را افزايش دهد، چرا که موجب پريشاني و تضعيف روحيه مي شود.همچنين،به دليل گرايش افراد به مکانيزم هاي ناسالم براي کنار آمدن با اين اختلال،خطر استفاده از الکل و مواد مخدر را افزايش مي دهد.
درمان اختلال وسواس، ممکن است بسيار مشکل باشد، با اين حال، سه رويکرد وجود دارد که مي تواند اين اختلال را تحت کنترل درآورد:
1)روان درماني:نوعي روان درماني به نام درمان رفتاري-شناختي، به عنوان مؤثرترين شيوه ي درمان وسواس در هر دو مورد کودکان و بزرگسالان شناخته شده است.درمان رفتاري-شناختي، الگوهاي افکار تکراري شما را به گونه اي بازسازي مي کند که ديگر،رفتارهاي تکراري و جبري شما ضرورتي نداشته باشد.اين شيوه ي درمان، به صورت در معرض قرار دادن تدريجي شما به يک شي ترسناک يا ايجاد کننده ي وسواس مانند کثيفي و آموزش روش هاي سالم براي کنار آمدن با آن انجام مي شود.ياد گرفتن فنون و الگوهاي جديد فکري، مستلزم تلاش و تمرين است، ولي ارزشش را دارد.بسياري از افراد مبتلا، بااجراي اين شيوه ي درمان، بهبود پيدا کرده اند.
2)دارودرماني:بسياري از افراد، از داروهاي خاص روان پزشکي استفاده مي کنند، به ويژه برخي داروها از قبيل داروهاي ضد افسردگي که تمامي اين داروها، عوارض جانبي و نکات ايمني دارند.ممکن است شما چندين دارو را امتحان کنيد تا ببينيد کدام يک براي تان مفيد و قابل تحمل است.
3)مراقبت شخصي:اختلال وسواس،يک بيماري مزمن است،بدين معنا که مي تواند به مدت طولاني،بخشي از زندگي شما را تشکيل مي دهد.با اين حال،مراقبت شخصي،يکي از عوامل کنترل کننده و تخفيف دهنده ي اين اختلال مي باشد.
مراحل مراقبت شخصي،شامل موارد زير است:
-به برنامه ي درماني خود ادامه دهيد، حتي اگر در بعضي مواقع، ناراحت کننده و مستلزم مبارزه طلبيدن باشد.
-داروهاي خود راطبق دستور مصرف کنيد و در خصوص عوارض جانبي و موارد ديگر، با متخصصان اين امر مشورت کنيد.
-به منظور در ميان نهادن تجربيات تان در شرايط مشابه به ديگران، به يک گروه حمايتي ملحق شويد.
-ليستي از حمايت دوستان محبوبي که در مواقع سخت مي توانند موجب دلداري تان شوند را تهيه کنيد.
-در مورد اختلال تان، اطلاعات کسب کنيد تا اين که فرق بين واقعيت و افسانه را دريابيد.
-به جاي منزوي شدن، در فعاليت هاي اجتماعي مشارکت کنيد.
www.mayoohlin.com
منبع: نشريه اطلاعات علمي -شماره 359