تفکر نقادانه

کساني که فريب ديگران را مي خورند يا به راحتي جذب گروه ها، افراد و مواد مخدر مي شوند، ياد نگرفته اند که سئوال و به عاقبت کارشان فکر کنند. بنابراين داشتن تفکر نقادانه به شما کمک مي کند تا هنگام تصميم گيري، مسايل را از جنبه هاي مختلف به خوبي بررسي و نقد کنيد، زيرا تفکر نقادانه بر پايه پرسيدن، کسب اطلاعات و استدلال قرار دارد واز تعصب و خودرأيي به دور است. تفکر نقاد يکي از مهارت هاي زندگي است که خود زمينه ساز مهارت تصميم گيري و حل مسأله است وبا انتقاد فرق دارد، چرا که هدف از انتقاد، ايراد گرفتن است ولي تفکر نقاد، نقد و بررسي همه ي جوانب، نقاط مثبت و منفي موضوع و مقايسه ي آن ها با يکديگر است، اگر شخصي با تفکر در خود، بتواند به نقد و بررسي مسايل پيش آمده بپردازد، در مي يابد ک کليد گشايس هر قفلي و مشکلي نزد خود اوست و بي جهت آن را در نزد ديگران مي جويد.

اصول تفکر نقادانه
 

پرسش گري: پرسيدن سئوالات مناسب از خود و ديگران براي فهميدن دقيق تر مطلب.
اطلاعات: جمع آوري اطلاعات از منابع مختلف درباره ي مساله ي مطرح شده.
ارزيابي: ارزيابي اطلاعات جمع آوري شده درباره ي مساله ي مطرح شده و ارزش گذاري آن ها.
نتيجه گيري: در نظر گرفتن و انتخاب بهترين و صحيح ترين مفهوم يا راه حل براي موضوعي که مطرح شده است.
ويژگي هاي افرادي که داراي تفکرنقادانه هستند.
*روحيه ي پرسشگري دارند.
*خودشان انتقاد پذيرند.
*داوري و قضاوت آن ها به دور از تعصب و لجبازي است.
*هر چيزي را به سادگي و بدون تفکر، نه مي پذيرند و نه رد مي کنند.
*از منابع مختلف اطلاعات مناسب و دقيقي درباره ي موضوع مورد نقد، به دست مي آورند.
*نسبت به مسايل ديد وسيع و دقيقي دارند.
*به جنبه هاي مثبت و منفي مسأله توجه دارند.
*قدرت تجزيه و تحليل موضوع هاي مختلف را دارند.
*متفکرانه نسبت به مسايل اظهار نظر مي کنند.
*قدرت تشخيص درست از نادرست را دارند.
*گوينده يي متفکر و منطقي و شنونده يي فعال هستند.
*زماني که موضوعي را در نظر مي گيرند، به جزييات نيز توجه مي کنند.
*آگاهند که ممکن است حرف يا راه حل ديگران يا خودشان هميشه درست نباشد.
*عاقبت انديش هستند و فريب وعده هاي ديگران را نمي خورند.
*معمولاً به راحتي جذب گروه ها و افراد نمي شوند.

راه کارهاي پرورش تفکر نقادانه
 

1-نسبت به پديده هاي اطراف، حساسيت و دقت بيشتري داشته باشيد.
2-ديده ها، نشيده ها و مطالعه ي خودتان را مورد تجزيه و تحليل قرار دهيد وبه سادگي آن ها را نپذيريد يا رد نکنيد.
3-درباره ي هر موضوعي با سئوالات مناسب و مرتبط، اطلاعات بيشتري به دست آوريد.
4-مسايل معمولاً راه حل هاي متفاوتي دارند، تحميل راه حل خود يا راه حل ديگران به عنوان يک راه حل قطعي، منطقي نيست.
5-درباره ي مسايل پيش آمده، فکر کنيد ودچار احساسات و هيجان هاي شديد و کاذب نشويد. از قضاوت عجولانه، تعصب و خودرأي درباره ي موضوعات مورد بحث بپرهيزيد.
6-قبل از پاسخگويي به مسايل فکر کرده سپس تصميم گيري و عمل کنيد.
7-مشوق خوبي براي تفکر خود وديگران به خصوص کودکان باشيد.
8-از عقايد و نظرات خود دفاع منطقي کرده و زود تسليم شويد.
9-به ديگران اجازه ي بحث و اظهار نظر درباره ي موضوعات مختلف را بدهيد.
10-جلسات گفت وگو درباره ي مسايل اجتماعي يا روزمره، در خانواده ومدرسه ترتيب داده و همه را به شرکت فعالانه در اين جلسه ها تشويق کنيد.
11-براي رشد تفکر نقادانه در کودکان و نوجوانان، مطالعه ي زندگينامه ي افراد نقاد مفيد و مؤثر مي باشد.
12-فرآيند تفکر کودکان و نوجوانان را بررسي و ارزيابي کنيد و در صورت نياز از راهنمايي به آنان دريغ نکنيد.
13-به هر سؤالي به راحتي پاسخ ندهيد بلکه با سئوال کردن مناسب، مخاطب را در رسيدن به پاسخ کمک کنيد.
14-در جلسات بحث و تبادل افکار از برچسب زدن، دستور دادن، سرزنش، نصيحت، قضاوت و مسخره کردن فکر ديگران پرهيز کنيد.
15-با برقراري امنيت و آرامش رواني و عاطفي و احترام به عقايد و نظرات کودکان و نوجوانان آنان را به شرکت در بحث و بيان اظهارنظر ترغيب و تشويق کنيد.
16-با طرح سؤالات مناسب درباره ي موضوعات مختلف در خانه و مدرسه نظرات ديگران را جويا شده و آنها را نيز در بحث و گفت و گو شرکت دهيد.
17-با دقت و حوصله به نظرات ديگران در خانه و مدرسه گوش کنيد تا بتوانيد با سؤالات مناسب آن ها را براي نتيجه گيري بهتر راهنمايي کنيد.
18-در صورت عدم مشارکت ديگران در بحث، بيشتر توضيح دهيد تا بتوانند حضور فعال تري داشته باشند.
19-در مقابل سؤالي که از شما مي کنند، پاسخ ازقبل تعيين شده يي نداشته باشيد تا بهتر بتوانيد به نقد و تجزيه و تحليل موضوع بپردازيد.
منبع: 7 روز زندگي، شماره 106.