پسرعمو هاي دايناسورها

تکامل کروکوديل ها
 

ما خزندگان را به عنوان موجوداتي خونسرد و «ابتدايي» مي شناسيم. «ابتدايي» و «خونسرد» عبارات مناسبي براي خزندگان نيست. دانش امروز با آن چيزي که به ما در مدرسه ياد داده اند، خيلي فرق کرده است. مثلا10ً يا15 سال است که پرندگان (از بلبل و قناري بگيريد تا شترمرغ) رسماً به عنوان زير گروهي از رده خزندگان رده بندي مي شوند؛ همان طور که ستاره شناسان «پلوتو» را ديگر سياره محسوب نمي کنند. در اين ميان کروکوديل ها هم به عنوان شبيه ترين خويشاوندان زنده و منقرض نشده پرندگان شناخته مي شوند. برخي از مهم ترين ويژگي هاي مشترکي که ميان پرندگان و کروکوديل ها ديده مي شود اما در مارها و مارمولک ها و لاک پشت ها نيست، عبارتند از نگهداري از بچه ها، توانايي توليد آوا در حنجره و قلب چهار حفره اي. به خاطر همين ويژگي ها و البته ريخت و ظاهر کروکوديل هاي باستاني و منقرض شده، به نظر خيلي از دانشمندان کروکوديل ها هم پيش از اين مثل اجداد پرندگان خونگرم بوده اند اما طي انقراض هاي بزرگي که از 200 ميليون سال پيش تا کنون دامنگير آنها شده، تنها انواع کم توقع و خونسردشان که ساعت ها زير آب مخفي مي شدند، توانسته اند زنده بمانند.

کروکوديل هاي باستان زير شن هاي صحرا
 

کروکوديل هاي امروزي خزندگان نيمه آبزي با ظاهر تقريباً يکسان هستند: دم هاي دراز و پاهاي کوتاه، شکل سر آنها، پوزه کشيده و دندان هاي مخروطي آنها هم کمابيش شبيه يکديگر است. اما بسياري از کروکوديل هاي باستان شبيه خويشاوندان امروزي خود نبوده اند. حدو100 ميليون سال پيش وقتي که صحراي بزرگ آفريقا هنوز سبز و خرم بود و انباشته از تعداد زيادي نهر و رود و مرداب، کروکوديل هايي کوچک آنجا مي زيستند که با پاهاي درازشان روي زمين مي دويدند. آنها درست همان «کنام» هاي بوم شناختي را اشغال مي کردند که پستانداراني گوشتخوار و جونده امروزي گرفته اند. البته کروکوديل هاي غول پيکري هم بودند که در رأس هرم غذايي، با شکار دايناسورهاي غول آسا روزگار مي گذراندند.

خفن کوديل
 

دوره زندگي: 95 ميليون سال پيش
محل زندگي: صحراي آفريقا
مشخصات: اندازه غول پيکر و قدرت آرواره
طول:14 متر
(تغذيه: دايناسور (کوچک و بزرگ )
مثل خيلي گروه هاي ديگر از مهره داران، کروکوديل ها هم ميان خودشان انواع غول آسا و گنده اي داشته اند که کابوس روزگار خودشان محسوب مي شدند. يکي از بزرگ ترين هاي آنها هيولايي 14 متري با وزني نزديک به يک تن بود. نخستين بار در سال 1947(1325)، دانشمند فرانسوي آلبرفيکس دولاپاران (همان آقايي که 40 سال پيش به ايران آمد و (درباره رد پاهاي دايناسورهاي ايران نظر اشتباه ارائه داد) بقاياي اين گنده بک را در صحراي بزرگ آفريقا کشف کرد اما چو ن از نمونه ها سر در نياورد تا سال1966(1344) نمونه ها را انداخت گوشه انبار. در آن سال دختر خواهرش، فرانس دوبروآن بالاخره به فکر انباري خان دايي جهانگردش افتاد و نمونه ها را توصيف و گزارش کرد. در سال2000 نمونه هاي بيشتري از اين هيولا کشف شد و سرانجام اطلاعات ما در مورد او به حدي رسيد که بتوانيم درباره ابعاد بدن و زندگي اش حرفي بزنيم. بر اين اساس معلوم شد اين موجود که قدرت آرواره اش چيزي حدود دو تن بوده است مي توانسته به راحتي استخوان پاي دايناسورهاي غول پيکر گياهخوار را خرد کند. پاهاي کوتاهش نشان مي دهد اين غول آبزي روي خشکي تنبل و کند بوده. بنابراين جز براي جفت يابي؛ لانه سازي و تخم گذاري به خشکي نمي آمده است.

نيش گزنده کروکوديل
 

در سال2001 گروهي از دانشمندان چيني و آمريکايي که در ناحيه شينگ جيانگ در شمال غربي چين کار مي کردند با يکي از حلقه هاي تکامل کروکوديل هاي قاتل روبه رو شدند. اين حيوان کوچک يک متري به نام جونک گارسوکوس (Junggarsuchus) 161 ميليون سال پيش مي زيست. ويژگي مهم اين کروکوديل، شکل جمجمه اش بود که نشان
دهنده اتصال ماهيچه هاي قدرتمندي به استخوان هاي جمجمه بود. اين جمجمه کوچک حلقه گمشده ميان انواع ابتدايي با استخوان هاي سبک و تعداد زيادي مفصل متحرک در جمجمه و کروکوديل هاي شکارچي با جمجمه هاي مستحکم و سفت و ماهيچه هاي قوي است.

هيولاي ماقبل تاريخ
 

خفن کوديل بزرگترين کروکوديل شناخته شده تا به امروز است. جمجمه بزرگش دو متر طول داشت و بر اساس اندازه جمجمه و مقايسه با کروکوديل هاي امروزي چيزي حدود 12 تا 14 متر رشد کرده است. با توجه به خطوط رشد روي صفحات استخواني روي گردن و پشتش چيزي حدود 50 تا 60 سال عمر کرده است. اين موجود دو برابر بزرگ تر، ده برابر سنگين تر و دو برابر پيرتر از بزرگ ترين و پيرترين همتايان امروزي خود بوده است (راستي مي دانيد چرا دو برابر بزرگ تر است ولي وزنش ده برابر بيشتر است؟
شکل 132 دندانش نشان مي دهد اين کروکوديل غول پيکر تنها از پستانداران تغذيه مي کرده. گرچه احتمالاً مثل کوسه ها، هر آشغالي که گيرش مي آمده، از ماهي تا لاشه مرده را قورت مي داده است. گروهي از دانشجويان و متخصصين حدود يک سال وقت صرف بيرون آوردن نمونه اي کردند که در سال 2000 در نيجر کشف شد.

گراز کوديل
 

دوره زندگي: 95 ميليون سال پيش
محل زندگي: نيجريه
مشخصات: سه رديف دندان هاي بلند تيز، پوزه مسلح
طول: هفت متر
تغذيه: دايناسورهاي کوچک
حيوانات کمي بودند که جرأت داشتند با اين کروکوديل گراز مانند هفت متري دست و پنجه نرم کنند. اين کروکوديل شکارچي فوق العاده قهاري بوده و ظاهراً تنها از طعمه هاي زنده تغذيه کرده است. دندان هاي بلندش دقيقاً به درد پاره کردن شکم دايناسورها و بيرون ريختن روده هايشان مي خورده است. درست مثل کوسه ها اگر يکي از اين دندان ها مي شکست، دندان بعدي به سرعت جايگزين مي شد. همين بهترين دليل است که نشان مي دهد اين دندان ها فقط براي نمايش نبوده اند. اما عجيب ترين ويژگي اين کروکوديل گرازمانند، پوزه زره پوش آن بود. نرها، احتمالاً از اين پوزه هاي استخوان پوش سنگين براي به خاک ماليدن پوزه نرهاي رقيب استفاده مي کردند. گرچه ممکن است اين پوزه به درد ضربه زدن به سر شکار و بيهوش کردنش هم خورده باشد.

سگ کوديل
 

دوره زندگي: 11 ميليون سال پيش
محل زندگي: نيجريه
مشخصات: پوزه بلند و پهن
طول: يک متر
تغذيه: گياهان!
اين کروکوديل کوچولوي پادراز نخستين بار در سال1981 کشف شد. چشمان رو به جلو و پوزه گرد و کوتاهش ياد آور سگ هاي امروزي است؛ همان طور که پاهاي دراز و تيز رويش از او حيواني مناسب براي دويدن ساخته بود. اما عجيب ترين ويژگي اين موجود، دندان هاي کوتاه و پهنش است. کروکوديل ها معمولاً دندان هاي تيز و برنده و مخروطي شکلي دارند و نمونه اي با چنين دندان هايي در ميان کروکوديل ها بسيار نادر است. اما دندان هاي سگ کوديل کوچولوي ما يادآور گونه هاي گياهخوار است. بنابراين ما با يکي از دو سه نمونه نادر کروکوديل هاي گياهخوار سر و کار داريم.

اردک کوديل
 

دوره زندگي:110 ميليون سال پيش
محل زندگي: نيجريه
مشخصات: پوزه اردک مانند
طول: 90سانتي متر
تغذيه: ماهي هاي کوچک، قورباغه و کرم
يکي از عجيب ترين خزندگاني که در سال هاي اخير کشف شده اند، کروکوديلي با پوزه اردک مانند و پاهاي دراز و دونده است. به جز شکل عجيب جمجمه در اين جانور، ظاهراً حفره هاي هوايي هم در دو طرف گيج گاه اين کروکوديل به قدرت شنيداري او ياري مي رسانده است. آثار به جا مانده از بافت نرم در قسمت هايي از بيني اين موجود به علاوه نشانگر قدرت بويايي قدرتمند اين موجود است. با توجه به جثه کوچک اين کروکوديل، بعيد است که از طعمه هاي بزرگ تغذيه کرده باشد. بر عکس دندان هاي کوچک و پنجه هاي تيزش نشان مي دهد در آب هاي کم عمق به شکار قورباغه ها و حيوانا ت کوچک ديگر مي پرداخته است.

کلوچه کوديل
 

دوره زندگي: 95 ميليون سال پيش
محل زندگي: نيجريه
مشخصات: پوزه بلند و پهن
طول: هفت متر
تغذيه: ماهي
اين کروکوديل به خاطر پوزه يک متري و پهنش به کروکوديل کلوچه اي معرف شد. به هر حال پوزه پهن و عريض و طويل اين کروکوديل به قدرت خويشاوندان تيزدندان و درنده ديگرش نبوده است زيرا استخوان هاي آرواره در اين کروکوديل بسيار باريک و شکننده بوده اند. بنابراين بيش از هر چيز به نظر مي رسد اين حيوان از آنهايي بوده که دهانش را مدت ها باز نگه مي داشته تا ماهي يا حيواني کوچک و بدبخت، از ميان دو آرواره اش بگذرد و با بسته شدن ناگهاني دهان کروکوديل گير بيفتد و لقمه جناب پوزه پهن شود.

موش ـ کوديل
 

دوره زندگي: 95 ميليون سال پيش
محل زندگي: نيجريه
مشخصات: دو دندان بزرگ در جلوي پوزه
طول: يک متر
تغذيه: ريشه هاي گياهان
نام اين کروکوديل عجيب از دندان هاي پيش خرگوش مانندش گرفته شده است (يک نفر لطفاً بگويد خرگوش چه ربطي به موش دارد؟) اين حيوان يک متري هم مثل پسر عموي بسيار نزديکش يعني سگ کوديل، يک گياهخوار بوده اما تخصصش بيشتر در تغذيه از ريشه گياهان بوده است.

را ه رفتن ويژه کروکوديل ها
 

قرار گرفتن پاها در زير بدن باعث مي شود کروکوديل ها مثل پستانداران و پرندگان راه بروند. يعني شکمشان را روي زمين مي کشند و به علاوه قادرند «تاخت»بروند؛ کاري که مارمولک ها و لا ک پشت ها و سمندرها از آن عاجزند و تنها مختص پستانداران، کروکوديل ها و دايناسورها (شامل پرندگان) است.
منبع: نشريه همشهري دانستنيها شماره 34