تمدن گمشده تئوتيهو آکان

تئوتيهو آکان يکي از شهرهاي باستاني دنياي گذشته است که هيچ وقت مشخص نشد چه کساني ساکنان اصلي آن بودند
 

ناشناخته هاي فراواني در دنيا وجود دارد که حتي بزرگترين دانشمندان و محققان هم نتوانسته اند راز آن ها را پيدا کنند. يکي از اين ناشناخته ها دهکده تاريخي و بسيار زيباي تئوتيهوآکان است که با وجود تعداد زيادي معبد، کاخ و هرم در آن، هيچ نشانه اي از کساني که آنها را بنا کرده اند، ديده نمي شود. با وجود تحقيقات بسيار، راز ساکنان عجيب اين دهکده سر به مهر باقي مانده. در حال حاضر تنها کسان تئوتيهو آکان تعدادي اسکلت هستند که از زير کاخ هاي عظيم و تونل هاي مخفي پيدا شده اند.
تئوتيهو آکان يکي از دهکده هاي باستاني و تاريخي دنياست که در تپه هاي مرتفع مکزيک قرار دارد. تاريخچه و گذشته هاي خيلي دور اين دهکده، هنوز در هاله اي از ابهام قرار دارد و کاشف يا کاشفان اوليه آن هنوز به طور دقيق مشخص نيست. براي ساليان بسيار طولاني باستان شناسان اعتقاد داشتند که اين دهکده ها به دست تولتک ها ساخته شده است. تولتک ها قومي باستاني با فرهنگ و مذهبي شبيه به ماياها و آزتک ها بودند. که خطي مشابه با تولتک ها داشتند. به طور کلي تولتک ها قومي با فرهنگ بودند و معني نام آنها هم «هنرمندي در درجات بالا» بود. با اين حال، فرضيه سکونت آزتک ها در اين منطقه بيشتر از بقيه اقوام به حقيقت نزديک است زيرا آنها کاشفان اصلي مکزيک بودند. با تمام اين تفاسير ساکنان اصلي اين دهکده، از چه قوم و فرهنگي بودند و در واقع هنوز مشخص نيست چه کساني در اينجا زندگي کرده و اين بناها را ساخته اند. بزرگترين مشکل در پيدا کردن صاحبان اصلي تئوتيهو آکان اين بود که آنها برخلاف اقوام ديگر و به خصوص ماياها، هيچ دست نوشته يا کتيبه اي از خود به جا نگذاشته اند.

هرم خورشيد
 

قديمي ترين بنا در تئوتيهو آکان مربوط به سال 200 قبل از ميلاد مي شود. اين بنا يک هرم است که هرم خورشيد نام دارد. البته بيشتر اين بنا 100 سال بعد تکميل شد. اين دهکده شامل بناهايي پيچيده و ساختمان هايي يک يا چند طبقه است که محل سکونت شهروندان بود. با اينکه باستان شناسان، بيشتر شهر و حتي اطراف آن را جست و جو کرده اند، هنوز بناها و آثار باستاني بسياري باقي مانده که همچنان مخفي هستند.
هرم خورشيد، بزرگ ترين بناي ساخته شده در آمريکاي مرکزي است و با اينکه حدود 20 متر بلندتر از هرم ماه است ولي به خاطر شيب خيابان مردگان، زماني که بالاي هرم بايستيد اين دو هرم هر دو يکسان ديده مي شوند. گفته مي شود اين هرم از سه ميليون تکه سنگ و بلوک گلي ساخته شده است که جمع آوري و ساخت آنها با اين محاسبات دقيق، کاري عجيب و غيرممکن به نظر مي رسد. البته اين را هم در نظر داشته باشيد که اين مصالح با ابعاد و وزن بسيار سنگين بدون استفاده از حيوانات يا ماشين بالا برده و روي هم قرار داده شده بودند. رنگ هاي به جا مانده بر ديوارهاي هر دو هرم نشان مي دهد که روزگاري اين ديوارها رنگي بوده اند. طبق افسانه هاي محلي در بالاي هرم خورشيد مجسمه اي بسيار بزرگ قرار داشت که از جنس طلا و نقره ساخته شده بود. اين مجسمه در زمان خوان دزومارگا، اولين اسقف مکزيک تخريب و طلاها و نقره هاي آن توسط او تصاحب شد. دزومارگا از آن دسته افرادي بودند که هرگز براي آثار باستاني، ارزشي قائل نمي شدند.
با وجود ابعاد هرم خورشيد و نقوش بسيار زيبايي که در آن قرار گرفته است اما بازديدکنندگان، هرم ماه را به خاطر حالت قرارگيري و اينکه گويا پله هاي آن راهي به آسمان است بيشتر مي پسندند. هرم خورشيد پس از هرم چيوپس در مصر و هرم اندراستورد در شهر چلولا در مکزيک، سومين هرم بزرگ در دنياست و براي رسيدن به بالاي اين هرم 21 طبقه بايد حدود 248 پله را پيمود.
همچنين در قسمت غربي هرم خورشيد، کاخ ديگري به نام تتيتلا وجود دارد که به خاطر نقاشي هاي بي نظير ديواري، يکي از مشهورترين کاخ هاي تئوتيهوآکان است. اين کاخ در حدود سال هاي دهه 40 کشف شد. در اين کاخ 11 ايوان و سه ديوار بزرگ وجود دارند که ديوارهاي آنها به طور کامل با نقوش مختلف پوشيده شده اند. بيشتر اين نقوش به رنگ هاي قرمز، زرد، آبي و سبز هستند. در اين نقاشي ها، طرح هايي از حيواناتي چون عقاب، سگ، جگوار، پرندگان و حلزون ديده مي شوند.
در سال 1971 يک تونل 100 متري پيدا شد که از غرب هرم خورشيد به يک غار مي رسيد و به نظر مي رسد که اين تونل محلي براي اختفا بوده است. روي ديوارهاي اين تونل نيز نقاشي هاي بسياري ديده مي شوند که بيشتر آن تصاويري از بهار هستند.

خيابان مردگان
 

يکي از خيابان هاي قديمي شهر، خيابان مردگان نام دارد که 4 کيلومتر طول دارد و به سمت شهر سراتو گورده مي رود. مسير اين خيابان طوري است که نمي توان آن مسير را با اتومبيل طي کرد چرا که در هر چند متر اين مسير يک پله وجود دارد. اين خيابان داراي شيب بسيار خاصي است، طوري که اگر کسي در اين خيابان قدم بزند و به سمت جنوب حرکت کند، فکر مي کند که انتهاي اين خيابان تا آسمان پيش مي رود. در دو طرف اين خيابان بناهاي باستاني و معابد بسياري قرار دارند که باعث مي شوند طولاني بودن خيابان اصلاً به نظر نيايد. در انتهاي مسير، هرمي خودنمايي مي کند که هرم ماه نام دارد. نکته جالب اينجاست که ساخت جاده و هرم ماه به گونه اي است که حتي اگر روي پلکان بايستيد و به سمت شمال نگاه کنيد، هيچ پله اي نخواهيد ديد و تنها يک مسير مستقيم مي بينيد. ساکنان شهر معتقد بودند که اين راه به آسمان ختم شده و از طريق آن مي توان به دنياي مردگان قدم گذاشت و به همين خاطر نام آن را خيابان مردگان گذاشته بودند.
هرم ماه از پنج طبقه تشکيل شده و ارتفاعي برابر با 44 متر دارد و با 12 معبد کوچک تر محاصره شده است. درست در ميان هرم ماه، سنگي بسيار بزرگ قرار گرفته که آنها براي انجام مراسمي مذهبي و جشن هايشان دور اين سنگ جمع مي شدند. در جنوب شرق هرم ماه، مسيري وجود دارد که به کاخ تپانيتلا مي رسد. دور تا دور اين کاخ پوشيده شده از نقاشي هاي ديواري که بيشتر به رنگ قرمز رنگ آميزي شده اند. بسياري از اين نقوش زير خروارها خاکي که ديوارها را پوشانده بود، مدفون شده بودند. باستان شناسان توانستند در سال 1942 اين نقاشي هاي ديواري را کشف کنند. در ميان اين نقوش، طرح هايي از مراسم و جشن هاي مذهبي ساکنين تئوتيهوآکان نيز به چشم مي خورند. مشهورترين نقاش اين کاخ «بهشت تلالوک» ناميده مي شود که تصاويري از بهشت را به نمايش کشيده است. جالب اينجاست که حتي از ميان نقاشي ها هم نمي توان فهميد چه کساني در اين شهر زندگي مي کرده اند.

هرمي که ويران شد
 

کوئتزال پاپالوتل يکي ديگر از هرم هاي بسيار بزرگ و مشهور در تئوتيهوآکان است که در جنوب غرب هرم ماه قرار گرفته و گفته مي شود در گذشته مساحتي حدود 400 متر داشته است، ولي امروزه به طور کلي ويران شده و از آن به جز تپه اي از خاک و سنگ چيز ديگري باقي نمانده است. همچنين تصور مي شود که اين هرم، مکاني مناسب براي زندگي شخصيت هاي مذهبي آنها يا نجيب زادگانشان بوده است. کوئتزال پاپالوتل به معبد پروانه ها نيز مشهور است به طوري که تصاويري از پروانه ها و پرندگان مختلف نيز روي ديوارهاي آن حکاکي شده است. به جاي چشم نقوش پرندگان از يک تکه شيشه سياه آتشفشاني استفاده شده که نشان دهنده آن است که اين افراد حتي وسايل برش نيز داشته اند. همچنين در اين معبد تنديس هاي بسياري نيز ديده مي شوند که مشهورترين آنها کوئتزال کوتل نام دارد. ورودي معبد مانند پلي است که با قرمز، سفيد و سبز رنگ آميزي شده است.
در سال هاي 1980 تعداد بسياري گور دسته جمعي در زير اين معبد پيدا شد که شامل 137 اسکلت انسان مي شد. به نظر مي رسد اين افراد در زمان ساخت معبد قرباني شده و در همان جا به خاک سپرده شده بودند، زيرا زمان مرگ اين افراد با زمان ساخت معبد تقريباً يکسان است و همچنين دست اين افراد در پشتشان بسته شده بود.
از اين گورهاي دسته جمعي در زير هرم ماه نيز پيدا شد، ولي طرز قرار گيري اين اجساد نشان دهنده آن است که اين گورستان متعلق به رؤسا و نجيب زادگان بوده است. همچنين گورستان زير هرم ماه شامل تعداد بسيار زيادي از اشيا و وسايل قيمتي بود. در اين ميان هشت شاهين و دو جگوار نيز بودند که گويا متعلق به اين افراد بوده و پس از مرگ آنها حيوانشان نيز زنده زنده با آنها دفن شده است.
طبق تحقيقات، مشخص شده است که زماني در اواسط قرن هفتم در اين شهر آشوبي به پا شده بود که طبق شواهد شهر به آتش کشيده شده و زندگي ساکنان آن به غارت رفته است. پس از آن شهر هرگز مانند روز اول بنا نشد و آثار اين آشوب براي هميشه در شهر باقي ماند. بهترين جايي که مي توان اين آثار را مشاهده کرد جايي مابين هرم خورشيد و ماه است. طبق آثار باستاني به دست آمده، تئوتيهوآکان در زمان ماياهاپو به معني نيزار و در زمان آزتک ها محل تولد نور ناميده مي شد. تمامي اين بناهاي باستاني، معابد و هرم ها از تنديس ها و نقش برجسته هايي از ميمون ها، مارها، ديوها، ببرها و شيرها تزئين شده اند که هر کدام نمادي خاص در فرهنگ ساکنان تئوتيهوآکان دارند.
باستان شناسان توانسته اند مشخص کنند که طرح اصلي اين دهکده و ابعاد قرارگيري هر يک از معابد و فاصله آنها از خيابان مردگان و هرم خورشيد، در واقع درست مانند منظومه شمسي در مقياس کوچک تر است و همين امر باعث شده تا به دست آوردن چنين محاسباتي به دست بوميان آن هم قرن ها پيش، موضوعي باشد که هنوز براي محققان و باستان شناسان مشخص نشده و همچنان بحث بر سر آنها ادامه دارد.
منبع: نشريه همشهري سرنخ شماره 113