آئین ازدواج و همسرداری

چکیده
 

در این مقاله سعی شد که به امر ازدواج پرداخته شود، ازدواج شامل مراحل مختلفی است چون رسم خواستگاری که از زمان گذشته بوده و تا زمان حال نیز این رسم پا برجاست، اما برای این که اهمیت ازدواج بیشتر معلوم شود باید به آثار و نتایج آن پرداخت که از جمله آن‌ها: تکامل زن و مرد آرامش روحی و جسمی، اخلاق نیکو، که در روایات بسیار گفته شده که ازدواج اخلاق را نیکو و روزی را زیاد می‌کند. اما یک انتخاب درست، مشروط به وجود معیارهای مناسب در انتخاب همسر است که البته، برای هر کس معیارها متفاوت است اما با در نظر گرفتن این موضوع که بعضی از معیارها سرنوشت ساز و بعضی دیگر از اهمیت کمتری برخوردارند به شرح معیارهایی چون عقل،‌ دین دار بودن، اخلاق خوب، اصالت و شرافت خانوادگی، تحصیلات، زیبایی و جمال، وضعیت اقتصادی و هم‌شأنی پرداخته‌ایم. اسلام دین کاملی است که به تمام زوایای زندگی انسان پرداخته به همین خاطر برای هر یک از زن و مرد وظایفی را بیان کرده از جمله وظایف مرد: پرداخت نفقه، پاسخ به نیاز جنسی و از جمله وظایف زن احترام و اطاعت از شوهر و پاسخ به نیاز جنسی و ... و همچنین نگاهی کوتاه به مسائل روانشناسی در حیطه روابط زن و شوهر شده که از جمله آن‌ها همزمان با هم عصبانی نشوید، تا مشاجره‌تان حل نشده هرگز نخوابید و ...
واژگان کلیدی : نفقه، پوشاک، مسکن، زوجیت، قرابت، مالکیت؛

مقدمه
 

خانواده نخستین و مهم‌ترین نهاد اجتماعی است، که فرد در آن پا به عرصه زندگی می‌گذارد، و اولین تجربیات را در آن فرا می‌گیرد، همین تجربیات در تمام مراحل زندگی با او خواهد بود. بدون شک هیچ یک از آسیب‌های اجتماعی نیست که فارغ از تأثیر خانواده، پدید آمده باشد. جامعه ای سالم است که از خانواده های متعادل برخوردار باشد. اسلام معتقد است برای این که جامعه‌ها تحت ضابطه در آیند چاره ای جز این نیست که نخست خانواده تحت ضابطه در آید و هر گونه نظم و سازندگی باید از خانواده آغاز گردد و باید گفت ازدواج پایه گذار و سنگ بنای تشکیل خانواده است و اتصال دو دریا از نیرو و قدرت، حیات و نشاط به هم برای رسیدن به هدف متعالی خداوند بر امر ازدواج اصرار دارد. از نظر اسلام تشکیل خانواده، یک فریضه است، عملی است که مرد و زن باید آن را به عنوان یک کار الهی و یک وظیفه انجام بدهند، اگر چه شرعاً در زمره‌ی واجبات ذکر نشده، اما به قدری ترغیب شده است که انسان می‌فهمد خدای متعال بر این امر اصرار دارد، به عنوان یک حادثه‌ی ماندگار و دارای تأثیر در زندگی و جامعه، لذا این همه بر پیوند میان زن و شوهر تأکید کرده و جدایی را مذمت نموده است. (1)

خواستگاری
 

آیا خواستگاری باید از ناحیه پسر باشد یا دختر؟ از آیه‌ی شریفه 27 سوره مبارکه‌ی قصص که حضرت شعیب (ع) به موسی (ع) گفت : «اِنّیِ اُُرِیدُ اَنْ اُنْکِحَکَ اِِحْدَی ابْنَتَیَّ هاتَیْن» «من می‌خواهم یکی از این دو دخترم را به همسری تو درآورم» استفاده می‌شود که آن چه امروز در میان ما رایج شده که پیشنهاد خانواده دختر در مورد ازدواج با پسر را عیب می‌دانند، البته باید گفت درست نیست، هیچ مانعی ندارد خانواده دختر شخصی را که لایق همسری فرزندشان می‌دانند پیدا کنند،‌ همان گونه که حضرت شعیب چنین کرد، اما اسلام خواستگاری کردن از زن را مستحب می‌داند. (2) رسم خواستگاری مرد از زن یک تدبیر ظریفانه و عاقلانه برای حفظ حیثیت و احترام زن است، در قانون خلقت، مرد مظهر نیاز و طلب و خواستاری و زن مظهر مطلوبیت و پاسخگویی خلق شده است و این بهترین ضامن حیثیت و احترام زن و جبران کننده‌ی ضعف جسمانی او در مقابل نیرومندی و قوای جسمانی مرد و بهترین عامل حفظ تعادل و توازن زندگی مشترک آن‌ها می‌باشد این نوعی امتیاز طبیعی است که به زن داده شده و نوعی تکلیف طبیعی است که به دوش مرد گذاشته شده است (3). در خواستگاری باید بعضی از امور به صورت شفاف بیان شود مثل بیان عقاید، اخلاقیان، اهداف و شرایط،‌ حتی اخلاقیات و روحیات اقوام درجه 1 را که با آنان حشر و نشر بیشتر دارد باید به خوبی بیان گردد که اگر طرف مقابل پذیرفت پای عمل به آن‌ها بایستد. البته پس از بیان شرایط برای ضمانت اجرایی داشتن باید در شرایط ضمن عقد ازدواج نیز گنجانده شود؛ و بعضی از فقها فرموده‌اند: اگر عقد ازدواج بر آن شرایط هم واقع شده باشد کافی است (4).

آثار و نتایج ازدواج
 

که مهم‌ترین آن‌ها را همراه با توضیح و مابقی را به صورت فهرست بیان می‌کنیم.

1- تکامل
 

مرد و زن مجرد، هرکدام به تنهایی موجود ناقصی هستند که هر دو، در زندگی خود، احساس کمبود می‌کنند، اما یک همسر خوب و شایسته، پناهگاه مناسبی به شمار می‌آید که می‌توانند مشکلات زندگی را با هم فکری و همکاری حل کنند و تجربیاتی که هر یک از دوران گذشته داشته‌اند، برای رفع نابسامانی‌ها به کار گیرند و با احساس مسئولیتی که برای هر یک از آن‌ها پس از ازدواج، ایجاد شده مکمل یکدیگرند. (5)

2- آرامش
 

در افراد مجرد،‌ معمولاً نوعی دلهره و اضطراب وجود دارد،‌ نگرانی از آینده، نگرانی از سرنوشت، نگرانی از اداره زندگی و هزاران نگرانی دیگر. یکی از آثار ارزشمند ازدواج، این است که زن و شوهر در کنار یکدیگر این نگرانی‌ها را فراموش می‌کند،‌ و با وجود همسری شایسته و نیک، به آرامش روحی و جسمی دست پیدا می‌کند، و دلگرم به تداوم فعالیت زندگی می‌شود و با ارضاء غریزه جنسی از مجرای صحیح و قانونی، هیجان‌ها و پریشانی او مهار شده و به آرامش می‌رسد. (6)

3- اخلاق نیکو
 

ازدواج، اخلاق را نیکو می‌کند، (7) همان طور که در روایت داریم که: پیامبر اکرم (ص) : زوَّجُوا اَیامکمُ فانَّ الله یُحسِنُ لَهُم فی اَخْلاقِهِم و یُوَسِّعُ لَهُم فِی اَرْزاقِهِم و یَزیدُ هُم فی مُرّواتِهِم. پیامبر فرمودند: پسر و دخترهای مجرد خود را همسر دهید که خداوند اخلاق ایشان را نیکو کند و روزیشان را افزایش داده و بر مروت آن‌ها می‌افزاید. (8)
و موارد دیگر که به صورت فهرست بیان می‌کنم.
4-تبدیل تخیلات به واقعیات
5-رسیدن به بلوغ روحی و به روبه رو شدن با حقایق زندگی
6-ادغام دو روحیه و ساخت روان شناسی و افزایش قدرت سازگاری
7-کسب تجربه در مورد تفاوت دوست داشتن و عشق ورزید
8-گشوده شدن دریچه ای جدید بر زندگی انسان، که مسیر زندگی را تغییر می‌دهد
9-عمل به فطرت انسان و کمک به تنازع بقا
10-مهم‌تر از همه انجام وظیفه الهی و خشنودی و خرسندی خداوند و مباهات پیامبر اکرم (ص) است. (9)

معیارهای انتخاب همسر
 

معیارهایی که مردم برای یک همسر خوب و شایسته در نظر می‌گیرند مختلف و متفاوت است، بعضی این معیارهای سرنوشت ساز و مهم و برخی دیگر از اهمیت کمتری برخوردارند و تأثیر کمتری در زندگی زناشویی دارد که به نمونه‌هایی از این معیارها می‌پردازیم. (10)

1.عقل
 

هرگاه شخصی از نظر عقلی خوب و سالم باشد می‌توان به او اعتماد و تکیه کرد و اگر از نظر عقلی مشکل داشت فریب اعمالش را نباید خورد. (11) که شاهد این سخن روایتی از حضرت صادق (ع) به نقل از پیامبر اکرم (ص) است : «إذَا بَلَغَکُم عَنْ رَجُلِ حُسْنُ حالِ فَانْظُروا فِی حُسْنِ عَقْلِه» یعنی هر گاه از کارها و حالات مردی نزد شما تعریف کردند [گول نخورید] پس باید در خوبی عقلش دقت کنید. (12) و همچنین حدیثی از امام علی (ع) : «إیَّاکُمْ وَ تَزویجَ الْحَمْقاءِ فَإنَّ صحبت‌ها بَلَاءُ وَ ولدها ضَیاع» یعنی : بپرهیزد از ازدواج کردن با زنی که کم عقل است؛ زیرا مصاحبت و معاشرت با او گرفتاری بوده و نسلش را ضایع می‌سازد؛ و منظور از این حدیث یعنی این که با اصول تربیت آشنا نیست و یا توان تربیت فرزندان صالح را ندارد. (13) و باید گفت عاقل کسی است که همیشه کاری می‌کند که در زندگی‌اش مشکل پیش نیاید و اگر هم پیش بیاید راه درمان و رفع آن را می‌داند و آگاه است با هر مشکلی چگونه برخورد کند. (14)

2- متدین بودن
 

اعتقادات مذهبی از انعطاف ناپذیر ترین باورهای فردی است و امکان تغییر آن در طول زندگی کمتر است، لذا رعایت این امر از واجبات ضروری برای ازدواج است. (15) و اسلام هم مهم‌ترین شرط یک ازدواج موفق را داشتن سرمایه های معنوی می‌داند. (16) مردی خدمت امام حسن مجتبی (ع) آمد و در مورد ازدواج دخترش مشورت کرد،‌ حضرت فرمود او را به همسری مردی با تقوا درآور؛ زیرا اگر او را دوست بدارد؛ گرامی خواهد داشت و اگر دوست ندارد، به او ظلم نمی‌کند. (17)

3- اخلاق خوب
 

انسان باید از گزینش همسر به اخلاق بپرهیزد، اخلاق نیکو زندگی را خوشایند و دلپذیر می‌کند و اخلاق بد زندگی را تلخ و سبب عذاب روح می‌شود. (18) شخصی برای امام رضا در نامه ایی نوشت یکی از بستگانم از دخترم خواستگاری کرده ولی بد اخلاق است آیا دخترم را به او بدهم؟ حضرت فرمودند: اگر بد اخلاق است مبادا دخترت را به همسری او در آوری. (19) و از نظر اسلام خانواده ایی پست است که «دین» و «اخلاق» در آن حاکم نباشد. (20)

4- اصالت و شرافت خانوادگی
 

هر فردی جزیی از خانواده است و مانند یک شاخه از یک درخت است؛ بنابراین باید دید این شاخه به کدام درخت متصل است و آن درخت به چه ریشه ای و آن ریشه از چه چیز تغذیه شده است. (21) پیامبر اکرم (ص) فرمودند : «تَزَوّجُوا فِی الْحِجْرِ الصَّالِحِ فإنَّ العِرْقَ دَشَّاس» از دامن‌های پاک (و خانواده های اصیل) همسر بگیرید؛ زیرا بخشی از صفات خوب و بد آباء و اجداد [از طریق ژن‌ها و کروموزوم‌ها به نسل بعد طبق قانون وراثت] منتقل می‌شود. (22) و علاوه بر این بهتر است خانواده های هر دو نفر از نظر فرهنگی،‌ اقتصادی، سنت‌های رایج نزدیک به هم باشند؛ و از لحاظ اعتقادات و ارزش‌ها و روش زندگی نزدیک و شبیه یکدیگر باشند. (23)

5- تحصیلات
 

برای درک بهتر و برآوردن نیازهای طرف مقابل بهتر است زن و شوهر از نظر تحصیلات در سطح نسبتاً مشابهی باشند (24)، و هر چه میزان معلومات دختر و پسر بیشتر و بالاتر باشد شخصیت آن‌ها قوی‌تر و در حل معضلات و مسائل زندگی توانا تر و برای بهبود کیفیت زندگی موفق‌ترند. اما شرط کافی برای ازدواج موفق نیست، چون ممکن است جوانی تحصیلات عالی داشته باشد ولی شرایط اساسی را نداشته و همین معلومات وسیله ای برای آزار و اذیت و در فشار قرار دادن همسر خود قرار دهد. (25)

6- زیبایی و جمال
 

بدون تردید، زیبایی سرمایه گران بهایی است که می‌تواند در ایجاد محبت و دلبستگی و استحکام پایه های زناشویی نقش مهمی ایفا کند (26) و بهتر است دختر و پسر از نظر تناسب جسمی، شکل و قیافه و اندام به هم نزدیک باشند و تفاوت چشمگیر نباشد. اما نباید معیار اصلی قرار داد و ازدواج را بر اساس آن قرارداد. چون زیبایی در معرض زوال و تغییر است و نمی‌تواند پایه محکمی برای ازدواج باشد

7-وضعیت اقتصادی
 

برای شروع یک زندگی داشتن حداقل شرایط اقتصادی از جمله داشتن شغل برای پسر و نیز داشتن سرمایه ای ولو اندک ضروری است (27)، و باید در نظر داشت که بسیاری از مشکلات به وسیله آن حل می‌شود و رفاه و آسایش را برای خانواده به ارمغان می‌آورد. (28) و گفته شده مرد تنگدست هم شأن با زنی از خانواده پولدار نیست. (29) اما مال و ثروت نیز همانند زیبایی و جمال در معرض تغییر و زوال است و اگر ازدواج بر اساس آن‌ها انجام گیرد همواره در معرض تزلزل و از هم گسیختگی قرار دارد. (30)

وظایف «زن» و «شوهر» نسبت به همدیگر از دیدگاه اسلام
 

 

وقتی دو انسان تشکیل خانواده داده و زندگی جدیدی را شروع کردند برای این که از شادابی و طراوت یک زندگی سالم برخوردار شوند. دین مقدس ما حقوقی و وظایفی را برای دو طرف قرار داده است که اگر این حقوق و وظایف مورد توجه قرار گرفته و رعایت گردد. هیچ خانواده ایی در معرض متلاشی شدن قرار نگرفته و همیشه سلامت و طراوت خودش را خواهد داشت. در این رابطه فرقی بین زن و مرد نبوده و هر یک به نو به خود با توجه به موقعیت جسمی و روحی شان حقوق و وظایفی دارند که برخی از آن‌ها ذکر می‌گردد. (33)

وظایف شوهر نسبت به زن
 

1-نفقه
 

که عبارت است از نیازمندی‌های روزمره، از قبیل نان، برنج، گوشت، قند و چای، میوه‌ی فصل، لباس، مسکن، فرش و سایر لوازم و ضروریات زندگی و مقدار آن منوط به حال و شأن و شخصیت و موقعیت طرف می‌باشد و باید مناسب حال و شأن و زمان و مکان واجب النفقه باشد و از حدّ کفاف او کم‌تر نباشد؛ و هم چنین مخارج معالجه و دارو در بیماری‌های عادی که اغلب مبتلا به آن می‌شوند. چه ابتدای زندگی باشد چه در سالمندی باشد. (34) و سزاوار است مرد در ایام خاص مثل جمعه و اعیاد به ویژه عید غدیر در معاش خانواده توسعه دهد و از تازه های بازار برای آن‌ها بخرد (35) و باعث شادی خانواده شود.

2- پاسخ به نیاز جنسی
 

مرد نمی‌تواند به این نیاز فطری زن پاسخ منفی دهد بر مرد لازم است که در این مورد کاملاً مراعات کند، زیرا یکی از مهم‌ترین و شاید اصلی‌ترین دلیل ازدواج مسأله نیاز جنسی طرفین باشد و به همین جهت شارع مقدس در این مورد به زن و مرد سفارش اکید کرده و امر نموده که باید به این نیاز جنسی خود توجه نموده و به آن پاسخ مثبت دهند. (36) از حضرت رضا (ع) پرسیدند : مردی زن جوانی دارد و در اثر مصیبتی که وارد شده چند ماه است با او نزدیکی نکرده، البته قصد آزار او را نداشته و علت تنها مصیبت بوده که به او رسیده است آیا او گناه کرده است؟ فرمودند، آری، بعد از 4 ماه، گناهکار است. (37)

3-خوش رفتاری
 

وقتی زنی منزل پدر را رها کرده و به خانه شوهر می‌آید، تمام زندگی او شوهر اوست، پس اگر شوهر با او بد رفتاری کند، انگیزه ای برای ماندن در خانه و همزیستی با شوهرش ندارد. (38) و قرآن می‌گوید: (و عاشِروُ هُنَّ بِالمعروفِ فَاِنْ کَرِهْتُمُوهُنَّ فَعَسیٰ اَنْ تَکْرَهُوا شَیئاً و یَجْعَلَ اللهُ فیه خیراً کثیراً...) با زنان به نیکی (و مهربانی) رفتار کنید و اگر شما را از زنان خوش نیامد، چه بسا چیزها که شما را از آن خوش نمی‌آید در حالی که خدا خیر زیادی در آن نهاده باشد (39).... معاشرت به معنی مصاحبت با اختلاط است یعنی استمرار صحبت با آمیزش داشتن است و معروف : به معنی شناخته شده از روی عقل و عرف و شرع است؛ و این قسمت مربوط به دستورهای راجع به آداب ازدواج و زناشویی است که مردها باید با همسرهای خود طبق (برنامه‌ها و مقررات معروف) که نزد عقل و عرف و شرع پسندیده است رفتار و همزیستی کنند. آری، زن بنده خدا و امانت خدا در خانه مرد است؛ و مرد نباید از روی غفلت و جهالت موجبات ناراحتی و آزار فکری زن را فراهم کند. (40). چه رسد از روی عمد او را اذیت کند. در روایات داریم «المرأة ریحانه» زن گل است، اگر مردی با یک گلی با خشونت و بی اعتنایی رفتار کند و پاس گل بودن او را ندارد، چقدر ظالم و بداست؛ و گفته‌اند به هر حال با او مدارا کن تا زندگی تو با صفا شود. (41)

4- پاکیزگی
 

مرد باید ظاهر و لباس خود را به گونه ای مرتب و منظم کند که نظر همسرش را جلب کرده و همیشه او را متوجه خود کند؛ روایت است روزی یکی از یاران امام کاظم (ع) ایشان را در حالی که محاسن مبارک را خضاب کرده بود مشاهده نمود عرض کرد، فدایت شوم خضاب کرده ای؟ فرمود: آری زینت و خود آرائی مرد باعث فزونی عزت و پاکدامنی زنش می‌گردد، و بی توجهی به آن موجب فسا و گمراهی زن می‌شود (42) مثل زنان بنی اسرائیل که امام رضا فرمودند به خاطر این که شوهرانشان خود را برای آن‌ها نمی‌آراستند دست از عفت و تقوی کشیدند. (43)

وظایف زن نسبت به شوهر
 

از نظر اسلام حقوق مرد بر زن به قدری زیاد است که در جایی فرمودند : «اگر بنا بود که شما به غیر از خداوند متعال سجده کنید، دستور می‌دادم که زن‌ها بر شوهرانشان سجده کنند» (44)
1-زن نباید بدون اجازه شوهر از منزل خارج شود مگر مواردی که استتثنا شده. در روایت آمده، زنی که بدون اجازه شوهرش از منزل خارج گردد فرشتگان تا هنگام بازگشت به منزل بر او لعنت می‌فرستند (45)، اما گفته شده اگر ماندن در منزل توأم با عسرو حرج و غیر قابل تحمل باشد، خروج جایز است. (46)

2- تسلیم شدن در برابر تمایلات جنسی مرد
 

شاید مهم‌ترین وظیفه یک زن این است که در برابر تمایل جنسی مرد سر تسلیم فرود آورد و همیشه بر این امر آماده باشد و حتی اگر به کار مهم و مقدس چون نماز مشغول است، نباید طولانی کند، اگر بداند شوهرش منتظر اوست. (47)

3-خود را برای شوهر نظافت و آرایش کند
 

زن همواره برای همسرش آرایش کرده و خوشبو کند، اسلام در این مورد تأکید بسیار کرده است تاجائی که حتی توصیه کرده اگر شوهر نابینا است نیز برای او آرایش کند. سئوال شد برای شوهر نابینا چگونه آرایش کند. فرمود، عطر بزند و خضاب کند، تا شوهرش از بوی خوش او لذت ببرد. (48)

4- اداره‌ی منزل و خانه داری
 

مدیریت زندگی مشترک بر عهده‌ی مرد نهاده شده است، در مقابل این وظیفه‌ی مردانه، اداره داخلی منزل وظیفه زن می‌باشد، البته شکی نیست که از دیدگاه حقوقی نمی‌توان زن را به انجام هیچ کاری در خانه وا داشت ولی او خود به حکم فطرت، مسئولیت اداره‌ی منزل را به عهده می‌گیرد و به مقتضای طبیعت لطیف و احساسات جوشان خویش، برای آسایش اعضای خانواده تلاش می‌کند. (49)

5- احترام و اطاعت از شوهر
 

زن همواره باید به شوهر احترام گذاشته و از کاری که موجب خشم شوهر می‌شود بپرهیزد امام باقر (ع) می‌فرمایند: هر زنی بخوابد در حالی که شوهرش از او خشمگین باشد تا زمانی که شوهرش راضی شود، نماز او پذیرفته نیست. (50) و همچنین اگر در برابر بد اخلاقی همسر صبر کند، خداوند ثواب همسر فرعون، آسیه را به او می‌دهد. (51)

چگونه اختلافات خانوادگی را حل کنیم؟
 

به هر حال در زندگی مشترک اختلافات و مشکل پیدا می‌شود اما نباید از آن ترسید بلکه بهتر است به جای سرزنش همدیگر به یافتن علت مشکل و راه حل آن بپردازیم، و مهم این است که زن و شوهر حاضر شوند درباره مشکلاتشان با هم صحبت کنند. گاهی اوقات پیدا کردن علت مشکل و چاره اندیشی برای آن‌ها قدری مشکل است و نیاز به وقت و توجه دارد ولی همسران باید بدانند که اگر نمی‌توانند بفهمند که چرا این مشکل پیش آمده و چه راه حلی دارد، حداقل با سرزنش کردن، دعوا و جر و بحث مشکل را بیشتر نکنند. به این موضوع هم توجه داشته باشیم که در بسیاری از موارد علت و ریشه اختلافات زناشویی در تفاوت‌های زن و مرد می‌باشد. اگر ما نسبت به این تفاوت‌ها آگاهی داشته باشیم می‌توانیم از به وجود آمدن بسیاری از اختلافات جلوگیری نماییم، و فراموش نکنیم که اگر با اختلافات به نحو درستی برخورد شود باعث می‌شود روابط بین زن و مرد بهتر شود. زن و شوهر در درجه اول باید بدانند که بعد از ازدواج و تشکیل زندگی مشترک، محرم‌ترین و نزدیک‌ترین فرد به یکدیگر هستند بنابراین نباید اجازه هیچ گونه دخالتی به خانواده های یکدیگر بدهند و اگر از یکدیگر ناراحت می‌شوند و یا اختلافی با هم دارند، بهتر است خودشان تلاش کنند تا مسائل و مشکلاتشان را حل کنند و از گفتن صحبت‌ها و رازهای زندگی خود پیش پدر و مادر بپر هیزند. (52) ولی اگر چاره ای جز بازگو کردن اختلافات نماند، به روشی که قرآن به ما فرموده است عمل کنیم. «وَ اِنْ خِفْتُمْ شِقَاقَ بَیْنِهِمَا فَابْعثُوا حَکَماً مِنْ اَهْلِهِ وَ حَکَماً مِنْ اَهْلِهَآ اِنْ یُرِیدَ اِصْلَاحاً یُوَفِّقِ اللهُ بَیْنَهُمَآ اِنَّ اللَهَ کَانَ عَلِیماً خَبِیراً» «چنان که می‌ترسید که نزاع و اختلاف سخت بین زن و شوهر پدید آید، از طرف خویشان مرد و نزدیکان زن داوری انتخاب کند. اگر مقصود اصلاح بین زن و شوهر باشد، خداوند آن‌ها را در آن کار موفق می‌کند. به درستی که خداوند بر همه چیز دانا و آگاه است» (53)

قوانینی برای یک زندگی موفق
 

1.هرگز همزمان با یکدیگر عصبانی نشوید و سعی کنید همیشه روی اعصاب خود تسلط داشته باشید.
2.هرگز سر یکدیگر داد نزنید، مگر این که خانه‌تان در حال آتش گرفتن باشد که در این موقع هم باید فکر چاره بود.
3.اگر قرار است در دعوا یکی از شما پیروز شود اجازه بدهید همسرتان پیروز میدان باشد با این کار خواهید دید چه احساس خوبی به شما دست خواهد داد.
4.اگر مجبورید از دیگری انتقاد کنید، با عشق انتقاد کنید.
5.همه دنیا را فراموش کنید به غیر از خودتان، چون فقط خودتان زندگی را تشکیل می‌دهید.
6.تا مشاجره‌تان را حل نکرده‌اید، هرگز نخوابید.
7.حداقل یک بار در روز سعی کنید یک جمله‌ی دوستانه و تحسین آمیز به شریک زندگی‌تان بگویید. (54) که در این مورد گفته شده گاهی گفتن کلمه‌ی «دوستت دارم» شعله‌ی محبت را فروزان می‌کند و به زندگی‌ها روح و نشاط می‌بخشد؛ و حضرت رسول گفته‌اند : اگر مردی به همسر خود بگوید : دوستت دارم هرگز از دل همسر بیرون نمی‌رود. (55)
8.دعوا دو نفره است و شخصی که بیشتر صحبت می‌کند، بیشتر دچار اشتباه می‌شود.
9.هرگاه مرتکب اشتباهی شدید، بپذیرید و عذر خواهی کنید. (56) چون در زندگی زناشویی غرور معنا ندارد
10.ما زندگی آرام و بی دغدغه ایی خواهیم داشت، اگر یاد بگیریم که چگونه همیشه بخشنده و با گذشت باشیم؛ و به موقع دیگران را مورد عفو قرار دهیم.
11.هرگز توقع تشکر و سپاس گذاری نداشته باشید. (57) با این تفکر با یک تشکر کوچک بسیار خوشحال می‌شوید
12.از نتیجه گیری‌های شتاب زده،‌ در زندگی بپرهیزید و سعی کنید منطقی باشید.
13.هیچ گاه در زندگی روزمره، خود را در حصار «بایدها» و «نبایدها» نگذارید. (58)
14.هنگامی که عصبانی هستید این فرمایش حضرت علی را مد نظر قرار داده و اجرا کنید
15. «به هنگام خشم، نه تنبیه، نه دستور، نه تصمیم» (59) و چه بسا با رعایت این سه نکته بعضی از مشکلات پیش نخواهد آمد.

نقش افکار مثبت در زندگی خانوادگی
 

با افکار مثبت و فعالیت مفید می‌توانید روابط خود را با همسرتان بهتر کنید، روش‌های زیر برای این کار مناسب است که انتخاب هر روش مفید است.
1-گفت و گوهایتان را در طول یک ساعت ضبط کنید برای نمونه در هنگام صرف غذا یا هنگام تماشای تلویزیون، یا صبح به محض از خواب بر خواستن، چند روز با یکدیگر این گفت وگو ها را گوش بدهید، از شنیدن آن چه احساسی دارید؟ آن را با یکدیگر مطرح کنید
2-بکوشید هیچ گاه وسط حرف یکدیگر نروید و تا زمانی که صحبت‌های همسرتان به طور کامل تمام نشده، ساکت باشید و به آن با دقت گوش فرا دهید.
3-در آخر هفته از همسرتان نخواهید برایتان کاری انجام بدهد، خریدی بکند، یا کادویی بخرد، در عوض شما به او خدمتی بکنید، مطمئن باشید این کار موجب بهبود روابط شما خواهد شد.
4- با یکدیگر فیلم قدیمی تماشا کند یا موسیقی مورد علاقه یکدیگر را گوش کنید و در مورد آن با هم صحبت کنید و علت علاقه به آن را توضیح دهید.
5-با هم به کتاب خانه بروید، و کتاب بخوانید و لذت ببرید.
6- به 10 سال گذشته زندگی‌تان فکر کنید زمانی را که خیلی خوشحال بودید و همه چیز بر وفق مرادتان بود به یاد آورید، لحظاتی را که احساس می‌کردید خوشبخت هستید در مورد آن با یکدیگر صحبت کنید، مطمئناً از باز تاب گذشته احساس خوشایندی به شما دست خواهد داد.
7-به دوران کودکی تان باز گردید، خانه، شهری که در آن زندگی می‌کردید، مدرسه ای که می‌رفتید، راه مدرسه، حیاط مدرسه و دوستان و هم کلاسی، خاطرات مدرسه، روابطتان با خواهر و برادرتان را به یاد آورید و با هم در مورد آن گفت و گو کنید.
8-تصور کنید اگر مشکل مالی نداشتید یا پول برایتان مهم نبود! زندگی‌تان چگونه بود؟ آن شرایط را با شرایط کنونی مقایسه کنید مطمئناً احساس بهتری داشتید. (60)
9-برای گفت و گو با هم زمانی را اختصاص بدهید برای مثال عصرها، یا زمانی که تلویزیون فرزندان و دوستان و کار و عوامل دیگر مزاحم نباشند. گفت و گو معجزه می‌کند.
10- رابطه خوب و سالم هنگامی میسر است که زن و شوهر بتوانند خواسته‌ها و نیازهای خود را با یکدیگر مطرح کنند، و در صورت تمایل بتوانند به در خواستهای یکدیگر پاسخ دهند. (61)

نتیجه
 

با بررسی ازدواج و مسائلی که در حیطه‌ی این امر مهم است به این نتیجه رسیدم که برای داشتن جامعه ای سالم باید خانواده ای سالم داشته باشیم و برای داشتن خانواده سالم باید از همان ابتدای تصمیم به ازدواج به نکات مهمی که اسلام عزیز به آن توجه داشته، بپردازیم که اگر به توصیه های اسلام عمل کنیم بسیاری از اختلافات و جدال‌ها پیش نخواهد آمد و یا اگر اختلافی بروز کند می‌توان آن را حل کرد، علاوه بر این مطلب چون زن و مرد دو جنس مختلف با دو دیدگاه و تفاوت هستند بهتر است در موقع بروز مشکل به مشاورین آگاه و مطمئن و توانا مراجعه کنند و اجازه ندهند که مشکل آن‌ها دامنه دار شده و زندگی زیبای آن‌ها را احاطه کند.

پي‌نوشت‌ها:
 

.محمد، جواد، حاج علی اکبری، مطلع عشق، تهران، نشر فرهنگ اسلامی، 1383، ص 12
2.محمد، وحیدی، احکام خانواده، قم، سنابل، 385، ج 1، ص 158
3.مرتضی، مطهری، نظام حقوق زن در اسلام، تهران، صدرا، ص 40
4.محمد، وحیدی، احکام خانواده، قم، سنابل، 385،، ج1، ص 160
5.محمد، صحفی، پیمان 2 دل، قم، اهل بیت، ص 14
6.همان، ص 17-15، / محمد جواد، حاج علی اکبری، مطلع عشق، تهران، نشر فرهنگ اسلامی، 1383، ص 14
7.میر ملک، محمودی، راهنمای ازدواج، انتشارات مشهور، 1381، ص 40/محمد نجفی یزدی، ازدواج، انتشارات اسلامی، ج 1، ص 9
8.امیر ملک، محمودی، ص 42-39
9.همان ص 42-39
10.محمد، صحفی، پیمان 2 دل، قم، انتشارات اهل بیت، ص 36
11.محمد، وحیدی، احکام خانواده، قم، سنابل، 1385، ج 1، ص 79
12.حر،‌ عاملی، وسایل الشیعه، آل البیت الاحیا ء التراث، ج 1، ص 40
13.همان، ج 20، ص 84
14.محمد، وحیدی، احکام خانواده، ج 1، ص 84
15.جواد، حکیمیان، مراحل تربیت و تکامل انسان، اصفهان، پویان مهر، ص 28
16.محمد، صحفی، ص 48
17.رضی الدین، حسن بن فضل، طبرسی،‌ مکارم الاخلاق،‌ شریف رضی، ص 204/ محمد، وحیدی، احکام دختران، قم، عصمت، ص 222
18.محمد، وحیدی، احکام خانواده، ج 1، ص 93
19.حر، عاملی، ج 20، ص 81/ محمد، وحیدی، احکام دختران، ص 224
20.مظاهری، خانواده در اسلام، اصفهان، بنیاد المهدی، 1384، ص 169
21.محمد، وحیدی، احکام خانواده، ج 1، ص 109
22.رضی الدین، طبرسی، مکارم الاخلاق، ص 197
23.جواد،‌ حکیمیان، ص 27
24.همان ص 28
25.محمد، صحفی، ص 41-40
26.محمد، صحفی، ص 36
27.جواد، حکیمیان، ص 28
28.محمد، صحفی، ص 38
29.احمد، زکی یمان / ترجمه ضیاء، مرتضوی، اسلام و زن، قم، میثم تمار، 1385، ص 100
30.محمد، صحفی، ص 38
31.احمد، زکی یمانی، ص 95
32.محمد جواد، حاج علی اکبری، ص 15
33.جواد، حکیمیان، ص 45/ محمد رضا، زیبائی نژاد، محمد تقی سبحانی، در آمدی بر نظام شخصیت زن در اسلام،‌ قم، هاجر، 1384، ص 88
34.علی، مشکینی، ازدواج در اسلام، ترجمه احمد جنتی، قم، ص 121-119/ محمد، وحیدی، احکام خانواده، ج 1، ص 269
35.محمد رضا، جباران، علم اخلاق، قم، ص 244
36.جواد، حکیمیان، ص 50/ اسدالله، یاوری، ازدواج و پاکدامنی، لوح محفوظ، ص 65-64
37.علی، مشکینی، ص 122
38.جواد، حکیمیان، ص 50
39.قرآن، سوره نساء، آیه 19
40.مصطوفی، تفسیری روشن، نشر کتاب، 1380، ج 5، ص 306-303/ احمد علی بابائی (تنظیم)، برگزیده تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامه، 377،، ج1، ص 285-384/ طباطبایی، تفسیر المیزان ، تجمه فاطمه مشایخ ،اسلام ، 82،ج، ج،ص، ص47-345/ محمد،‌ حکیمی ،‌،فاع از حقوق زن ، مهد،‌ آستان قدس رضوی ،1378، ص 79-76
41.محمد، نجفی یزدی، ازدواج و روابط زن و مرد، انتشارات اسلامی، 1383، ج 2، ص 20-17/ محمد جواد، حاج علی اکبری، ص 50
42.جواد، حکیمیان، ص 51
43.علی، مشکینی، ص 137/ محمد، وحیدی، احکام خانواده 1، ص 298
44.جواد، حکیمیان، ص 46
45.همان، ص 47
46.محمد، وحیدی، احکام خانواده 1، ص 289
47.جواد، حکیمیان، ص 46
48.جواد، حکیمیان ص 46/علی، مشکینی ص 149-147
49.محمدرضا، جباران، ص 246/جواد، حکیمیان، ص 48
50.محمدرضا، جباران، 246
51.جواد، حکیمیان، ص 49/ محمد، نجفی یزدی، ج 2، ص 20
52.جواد، حکیمیان، ص 52/ حسین، مظاهری، ص 92
53.سوره نساء آیه 35
54.محسن، تند کار، زندگی زناشویی فوق العاده، نجات، 1385، ص 28
55.جواد، محدثی، اخلاق معاشرت، قم، بوستان کتاب، 1382، ص 245-244
56.محسن، تند کار، ص 28
57.محمدکاظم، سجادی، می‌خواهم خوشبخت باشم،‌ اصفهان، انتشارات فرهنگی شهید مدرس، 1380، ص 17-16
58.همان، ص 31
59.همان ص 43
60.محسن، تند کار، ص 104-102
61.جان، گری، مردان مریخی و، زنان ونوسی، ترجمه رضا نیازی، قم، 1381، ص 348
 

منابع و مأخذ
1.قرآن مجید
2.بابایی، احمد علی، برگزیده تفسیر نمونه، بی چا، ج 1، تهران ، درالکتب الاسلامیه ، 77)
3.تند کار، محسن، زندگی زناشویی فوق‌العاده، چاپ اول، (بی جا، بی نا، 385)
4.جباران، محمدرضا، علم الاخلاق، قم ، ب نا، بی تا)
5.حکیمیان، جواد، مراحل تربیت و تکامل انسان، چاپ دوم، اصفهان، پویان مهر، 1388)
6.حاج علی اکبری، محمدجواد، مطلع عشق، چاپ سوم، تهران،، نر فرهنگ ااسلامی 1383
7.حکیمی، محمد، دفاع از حقوق زن، چاپ اول، (مشهد،‌ آستان قدس رضوی، 1378)
8.زکی یمانی، احمد، اسلام و زن، ترجمه ضیا مرتضوی، چاپ اول (قم، میثم تمار، 1385)
9.زیبایی نژاد، محمدرضا، محمد تقی سبحانی، در آمدی بر نظام شخصیت زن در اسلام، چاپ اول، (قم، هاجر، 1384)
10.سجادی، محمدکاظم، می‌خواهم خوشبخت باشم، چاپ سوم، (اصفهان، نشر شهید مدرس، 1380)
11.صحفی، محمد، پیمان 2 دل، (قم، نشر اهلبیت، بی تا)
12.طبرسی، رضی الدین حسن بن فضل، مکارم الاخلاق، چاپ چهارم، (بی جا، شریف رضی،‌ بی تا)
13.طباطبایی، محمد حسن، تفسیر المیزان، ترجمه فاطمه مشایخ، ج 1، (بی تا، اسلام، 382)
14. عاملی، حر،‌ وسایل شیعه، چاپ اول، ج 1(بی جا، آل بیت احیاء التراث، بی تا)
15. گری، جان، مردان مریخی و زنان ونوسی، ترجمه رضا نیازی، چاپ اول (قم، نجبا، 1381)
16.مطهری، مرتضی، نظام حقوق زن در اسلام، چاپ چهل و چهارم، (تهران،‌ صدرا، 385)
17.مظاهری، حسین، خانواده در اسلام، اصفهان ، بیاد فرهنگی المهدی ، ب تا)
18.مشکینی، علی، ازدواج در اسلام، چاپخانه مهر، قم ، ب نا ، ب تا)
19.مصطفوی، تفسیر روشن، چاپ اول، بی جا ، نر کتاب ، 80)
20.ملک محمودی،‌ امیر، راهنمای ازدواج، چاپ چهارم، (بی جا،‌ مشهور، 1381)
21.محدثی، جواد، اخلاق معاشرت، چاپ چهارم (قم، بوستان کتاب، 382)
22.نجفی یزدی، محمد، ازدواج و روابط زن و مرد، چاپ ششم، ج 2-1، (بی جا، انتشارات اسلامی،1383)
23.وحیدی،‌ محمد، احکام خانواده، چاپ اول، ج 1، (قم، هاجر، 385)
24.وحیدی،‌ محمد، احکام دختران،‌ چاپ اول، (قم، عصمت، بی تا)
25. یاوری،‌ اسدالله،‌ ازدواج و پاکدامنی، چاپ اول، ‌(بی جا، لوح محفوظ، 1383)