چه كسي دايناسورها را كشت؟

يك اصل علمي كه امروزه حتي در مدارس، براي همه امري بديهي است، معمولاً مدت ها طول مي كشد تا مسيري را طي كند و از مرحله تئوري به يك واقعيت اثبات شده تبديل شود. اين امر شامل فرضيه نابودي دايناسورها نيز مي شود.
همان طور كه مي دانيم، دانشمندان معتقدند حدود 65 ميليون سال قبل سياركي به زمين اصابت كرد و باعث به وجود‌آمدن ابرهايي شد كه حائلي بين زمين و خورشيد شدند و آب و هواي كره زمين را سرد كردند. برخورد اين سيارك باعث نابودي دايناسورها شد اما در عوض راه را براي رشد پستانداران هموار كرد. ناگهان بودن اين امر با از ميان رفتن گونه ها همواره حاكي از يك حادثه فاجعه بار بوده است. و كشف فسيلي 65 ميليون ساله از دهانه آتشفشاني به ارتفاع و عمق 179 كيلومتر در سال 1978 در منطقه اي به نام "يوكاتان"، اين فرضيه را تائيد مي كرد.
با اين وجود، هم اكنون مطالعه اي كه در مجله Journal of GeologicalSociety به چاپ رسيده، همه اين فرضيات را زير سؤال برده است. نويسندگان اين مطلب اظهار مي كنند كه برخورد سيارك و انقراض دايناسورها احتمالاً همزمان نبوده است، بلكه به فاصله 300 هزارسال از هم اتفاق افتاده است. اين زمان از لحاظ زمين شناسي، مدت زماني بسيار كوتاه يا به عبارتي به اندازه يك پلك زدن بوده است؛ ولي با اين همه، اين مدت زمان كوتاه بسيار مرتبط و نزديك به اين قضيه است. چيزي كه دقيقاً و به موقع در عصر باستان اتفاق افتاد تا بتواند به كلي نظريه انقراض را رد كند.
اين مقاله جنجالي توسط "گرتا كلر"، زمين شناس دانشگاه پرينستون و "تيه ري اديت" استاد دانشگاه لوزان سوئيس نوشته شده است. اين دو محقق به خوبي مي دانند كه به چالش كشيدن نظريه برخورد كار آساني نخواهد بود. در همان عمق 65 ميليون ساله، گزارش هاي زمين شناسي نشان مي دهد كه لايه نازكي از "ايريديوم" تقريباً در همه جاي جهان وجود دارد. "ايريديوم" عنصري است كه در كره زمين به ندرت وجود دارد ولي در سيارك ها به وفور يافت مي شود. و اگر سياركي به زمين برخورد كرده و در اثر اين برخورد به حالت پودر درآمده و اين ذرات به تدريج مانند باران به روي زمين ريزش كرده باشد در اين صورت پوشش كلي و نازكي از يك ماده دقيقاً همان چيزي است كه شما انتظار به دست آوردن آن را داريد.
در زير اين لايه ايريديوم، آثار فسيل نشان مي دهد كه مجموعه اي از گونه ها در حال رشد بوده كه بيش از 65 درصد آن به ناگهان از ميان رفته است. اما "كلر" و "اديت" از اين نگرانند كه سوءتعبيري از گزارش هاي زمين شناسي و فسيلي پيش آمده باشد. آنها در نقاط متعدد مكزيك از جمله منطقه اي به نام "ال پنون" كه در نزديكي آتشفشان به وجود آمده از اين برخورد است، مطالعات و بررسي هايي انجام دادند. خصوصاً اين كه آنها به لايه رسوبي كه در روي لايه ايريديوم قرار داشت و به ضخامت 30 فوت بود، علاقه مند بودند. اين لايه رسوبي آن طور كه آنها محاسبه كرده اند، به اندازه تقريبي 0/8 اينچ الي 1/2 اينچ در هر صد سال رسوب كرده بود و اين بدان معني است كه تمام رسوب 30 فوتي در عرض 300 هزار سال ته نشين شده است.
"كلر" مي گويد: "ميزان بالايي از انقراض در فواصل آن قابل مشاهده است. در نتيجه اين برخورد، حتي يك گونه هم از خطر انقراض به دور نماند." البته نمونه برداري هاي گونه اي "كلر" و "اديت" قطعي و قانع كننده نيست و اكثر مطالعات ديگر از سال 1978 اين انقراض ها را به برخورد سيارك نزديك مي دانند. ولي در حالي كه حفاري هاي جديد به "نقطه صفر زمين" نزديك بود، انقراض ناگهاني گونه ها مي بايست در آنجا بيشتر از ساير نقاط جهان بوده باشد. در عوض به نظر مي رسد كه جانوران جان سالم به در برده باشند. با اين حال، ساير ديرين شناسان معتقدند كه نزديك بودن "ال پنون" به مكان برخورد باعث غير قابل اطمينان بودن نتايج شده است. زمين لرزه ها و سونامي هايي كه حاصل اين برخورد است، مي تواند گزارش هاي رسوبي را مخدوش كند؛ چيزي كه باعث در هم پيچيدگي لايه هاي ناپيوسته و به طور كل باعث به هم خوردن سير زماني يا دوره هاي زميني شده است. "كلر" با اين عقيده مخالف است و به اين نكته اشاره دارد كه به هم چسبيدن لايه هاي رسوبي كه او و "اديت" گزارش آن را داده اند با يك حادثه ناگهاني مثل سونامي در تضاد است. وي اظهار دارد كه مجموعه ماسه سنگ ها در طول چندين ساعت يا چندين روز به وجود نيامده است بلكه حاصل گذشت مدت زماني طولاني است. بنابراين اگر سيارك شهر "چيكسولوب" در نزديكي يوكاتان عامل مرگ دايناسورها نبوده، پس...؟ ديرين شناسان انواع نظريه هاي ديگر را در طول سال ها ارائه كرده اند، از جمله ظهور "پل هاي زميني" يا همان "كانال هاي خاكي" كه امكان مهاجرت گونه هاي گوناگون را به قاره هاي مختلف داده است و در عين حال بيماري هايي را به گونه هاي بومي آن قاره با سيستم ايمن متفاوت منتقل كرده است. "كلر" و "اديت" هيچ دليلي نمي بينند كه از مدل غالب منحرف شوند. احتمالاً يك نوع مه رقيق اتمسفريك جلوي نور خورشيد را گرفته باشد كه اين عامل باعث سرد شدن زمين و از بين رفتن دايناسورها شده است؛ و اين امر تنها از برخورد سيارك ناشي نشده است. به گفته آنها احتمالاً منشا اصلي، آتشفشان هاي بزرگ شبيه به نوعي است كه در Deccan Trap يا همان هند امروزي فوران كرده اند.
براي دايناسورها كه 65 ميليون سال قبل نابود شده اند، انقراض تنها يك انقراض بود و علت اصلي بي اهميت بود؛ اما براي پستانداران دو پا كه به محض انقراض سوسمارهاي عظيم الجثه مجال رشد و توليد مثل يافتند، اين امر جذابيت و كشش طولاني مدت و متفاوتي براي آنهاست.
منبع: نشريه دانشمند شماره 549