نویسنده: کمیل خجسته



 

یادداشتی به بهانه معرفی کتاب « مطالعات انتقادی استعمار مجازی آمریکا »

روزگاری بود که بین فرانسه و انگلستان رقابت بر سر نیروی دریایی قدرتمندتر بود. هر که نیروی دریایی اش بیش؛ استعمارش بیشتر. در آن دوران حکومت بر دریاها عامل اول جنگ سخت و تسلط کشوری بر کشورهای دیگر بود، اما امروز حکومت بر دنیای مجازی عامل مؤثری در جنگ نرم و سبب تسلط قدرتی بر دیگر کشورهاست. امروز ناوهای هواپیمابر و حکومتشان بر دریاها جای خودشان را به گوگل، یاهو، شبکه های اجتماعی و حکومتشان بر دنیای مجازی داده اند.
اواسط دهه 70 شمسی، در سطح محافل دیپلماتیک؛ خبری غیر رسمی منتشر شد. مضمون این خبر دلالت داشت به حمله مستقیم آمریکا به ایران. گویا ناقل این خبر هم وزیر امور خارجه یکی از کشورهای همسایه شرقیمان بود و او واسطه بود تا این پیام را برساند و شروط ایالات متحده را به دولتمردان ایرانی برای حمله نکردن اعلام کند. نقطه کانونی حوادث، خلیج فارس بود. ناوهای غول پیکر هواپیمابر آمریکایی خودشان را به حریم آب های ایران رسانده بودند و نشانه های جنگ نظامی داشت خودش را نمایان می کرد. جمهوری اسلامی ایران در مقابل اقدامات آمریکایی ها، سلسله اقدامات پدافندی انجام داد. یکی از مهم ترین اقدامات ایران، روانه کردن قایق های تندروی « عاشورا» بر کرانه خلیج فارس بود. قایق های عاشورا در دام رادارهای ناوهای هواپیمابر قرار نمی گرفت و سکانداران این قایق ها خودشان را به بدنه این ناوهای غول پیکر می رساندند. تکرار این عملیات ها به علاوه مجموعه اقدامات دیگری که در قالب جنگ نامتقارن تعریف می شد آمریکا را از حمله نظامی به ایران منصرف و پشیمان کرد. قایق های تندروی عاشورا ناوهای غول پیکر هواپیمابر را از خلیج فارس راندند.

***

شناخت درست فرماندهان ایرانی از محیط درگیری و امکانات دشمن و شناسایی نقاط ضعف امکانات آنها سبب شد در مقابل غول های هواپیمابر، قایق های کوچک اما تندروی عاشورا کارساز واقع شوند و آن غول ها را از منطقه خلیج فارس دور کنند.
امروز هم درست است که نوع جنگ تغییر کرده است اما قاعده جنگ تغییر نکرده است. شناخت درست از محیط و دشمن شرط اول پیروزی در یک نبرد است.

***

یکی از عرصه های امروز جنگ نرم، تقابل در فضای مجازی است. خبرهایی که از جبهه استعمار می آید حکایت دارد که آنها روی این موضوع تمرکز و توجه ویژه دارند. اردیبهشت سال 90 اوباما به دفتر فیس بوک رفت و از آنجا بازدید کرد و یک ماه بعد از آن در خرداد، « مارک زاکربرگ » مدیر شبکه اجتماعی « فیس بوک » و « اریک اشمیت » مدیر اجرایی گوگل در اجلاس سران جی هشت در فرانسه حضور یافتند. از محتوای دقیق مذاکرات خبر دقیقی در دست نیست اما خود این اجتماع حکایت از مهم بودن موضوع در جمع سران نظام سلطه دارد. بنابراین باید عرصه را شناخت. شناخت بازیگران، امکانات، طرح های آنها و نقاط ضعفشان مهم ترین عامل برای کسانی است که می خواهند در فضای سایبر فعالیت کنند. به خصوص اینکه خالق این فضا جبهه مقابل است و در واقع جنگ در زمین دشمن است و علی القاعده حرکت بدون شناخت درست از محیط، سرانجامش شکست است.

***

فضای مجازی را می توان به سه سطح تقسیم کرد: سطح موتورهای جست و جو، سطح سایت ها و سطح شبکه های اجتماعی. از میان آنها گوگل، یاهو، ویکی پدیا، آی.ام.دی.بی، یوتیوب، فیس بوک، تویتر و... غول های آمریکایی هستند که صفت پربازدیدترین ها را در دنیای مجازی یدک می کشند. نکته حائز اهمیت اینکه از میان برندهای فوق، چهار برند به صورت خاص و مستقیم در ماجرای فتنه 88 فعالیت داشتند و روی ذهنیت های بعضی از شهروندان ایرانی تأثیرگذار بودند.
فتنه 88 تمام شد اما جنگ نرم با نظام سلطه وارد مراحل دیگری شده است. آنچه که برای افسران جنگ نرم باید مهم باشد این است که با شناختی همه جانبه از این محیط اجازه عملیات های دیگر را به جبهه مقابل ندهند و از سوی دیگر با عملیات های ابتکاری، دشمن را تسلیم کنند.

***

همه مقدمات بالا برای این بود که به افسران جنگ نرم خواندن کتاب « مطالعات انتقادی استعمار مجازی آمریکا » پیشنهاد شود. این کتاب هشت فصل مجزا از هم دارد. یعنی لزومی ندارد که همه فصول آن را خواند. بسته به نوع علاقه و حوزه فعالیتی که هر کسی دارد می توان بخشی از فصول را انتخاب و مورد مطالعه قرار داد. هشت فصل این کتاب عبارتند از مطالعه انتقادی:
1. یاهو 2. ام.اس.ان 3. گوگل 4. فیس بوک 5. توییتر 6. ویکی پدیا 7. یوتیوب 8. آی.ام.دی.بی
نگاه کتاب رفتارشناسی این رسانه ها، با رویکرد جنگ نرم است و نویسنده سعی کرده تا هر کدام از این غول های اینترنتی را در سه بخش بررسی کند. بخش اول تاریخچه و وضع موجود آن است. قسمت دوم به نوعی آینده شناسی این رسانه هاست و در قسمت سوم با تکیه بر رفتار شناسی این بازیگران در فتنه سبز به تأثیر و تأثر آنها در محیط جغرافیایی ایران می پردازد. وجود آمارها، بررسی عملکرد اجرایی و معرفی ایده های این رسانه ها، معرفی پشت صحنه این برندها از مزیت های کتاب است.
کتاب مملو از نمودارها، تصاویر مستند و جداول آماری است و البته بر خلاف عنوانش که صفت « انتقادی » برای خود برگزیده است، بیشتر جنبه « توصیفی » دارد. اما وجود چنین منبعی برای افسران جنگ نرم که باید فارغ از محیط ژورنالیستی و تبلیغاتی، به درستی دشمنشان را بشناسند منبعی دست اول به شمار می آید.
نویسنده این اثر رئیس دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران؛ حجت الاسلام دکتر سعید رضا عاملی است. پیش از این؛ چندین اثر دیگر در زمینه وب هم از سوی ایشان منتشر شده بود. ناشر کتاب « مطالعات انتقادی استعمار مجازی آمریکا » انتشارات « امیر کبیر » است. کتاب 644 صفحه دارد و مبلغ آن 13 هزار و 500 تومان است که البته این مبلغ برای کسانی که می خواهند ناوهای غول پیکر مجازی را با قایق های عاشورایشان منفعل کنند، رقمی نخواهد بود.
منبع: نشریه همشهری آیه شماره 3