نویسنده: معصومه پوررضایی



 
قدیم ترها از این حرف ها نبود؛ مادر وقتی بچه ای را به دنیا می آورد، زندگی اش را وقف او می کرد تا سلامت و آینده اش را تضمین کند اما برخی از مادران امروزی انگار فقط مسئولیت به دنیا آوردن بچه را دارند. نه به او شیر می دهند و نه به فکر تربیتش هستند. کلاً می زنند به کوچه بی خیالی و پرستار، شیرخشک و مهدکودک سرنوشت بچه را تعیین می کنند. در قرآن کریم و آموزه های دینی همواره به این موضوع توجه شده که شیر مادر باید غذای اصلی بچه باشد. حالا کارشناسان حوزه سلامت در همه جای دنیا این موضوع را تأیید می کنند. برای آنکه درباره اهمیت شیر مادر بیشتر بدانید، با این گرازش همراه شوید.

شیردهی در قرآن

طبق آیه 233 سوره بقره، دوره شیردهی کامل دو سال تمام یعنی معادل 24 ماه است. مانند همین تعبیر در آیه 14 سوره لقمان هم آمده است؛ آنجا که می فرماید: «وَ وَصَّینا الْانسانَ بِوالِدَیْهِ حَمَلَتْهُ اُمَّهُ وَهْناً عَلی وَهْنِ وَ فِصالُهُ فِی عَامَیْنِ اَنِ اشْکُرْ لِی وَ لِوالدَیْکَ اِلیّ المَصیر/ انسان را درباره پدر و مادرش سفارش کردیم. مادرش به او باردار شد در حالی که سستی به روی سستی به او دست می داد و باز گرفتنش از شیر در دو سال است و سفارش کردیم که از من و پدر و مادرت سپاسگزاری کن».
البته ممکن است بعضی از افراد به آیه 15 سوره احقاف استناد کنند که: «وَ وَصَّینا الْانسانَ بِوالِدَیْهِ اِحْساناً حَمَلَتْهُ اُمَّهُ کُرْهاً وَ وَضَعَتهُ کُرْهاً وَحَمْلُهُ وَ فِصالُهُ ثَلاثُونَ شَهْراً / انسان را درباره پدر و مادرش به نیکی کردن سفارش کردیم. مادرش او را با تحمل مشقت باردار شد و او را با رنج و زحمت زایید و دوران بارداری و بازگرفتنش از شیر 30 ماه است». در این آیه شریفه اگر مدت بارداری 9 ماه باشد مدت زمان شیردهی دوران شیردهی 21 ماه در نظر گرفته شده اما ممکن است دوران بارداری را حداقل آن یعنی شش ماه دانسته باشد که مجموع زمان بارداری و شیردهی 30 ماه باشد، یعنی دوران کامل شیردهی همان 24 ماه است که در سوره های بقره و احقاف اعلام شده.
نکته دیگری که از این آیات به دست می آید این است که مجموع دوران بارداری و شیردهی کامل باید 30 ماه باشد یعنی مادری که 9 ماه باردار بوده می تواند دوران شیردهی کودکش را در 21 ماه کامل کند و اگر کودکش را شش ماهه به دنیا آورده می تواند به مدت 24 ماه کامل به او شیر دهد. از سوی دیگر طبق روایات اسلامی هر مادری که کمتر از 21 ماه به کودکش شیر بدهد، به او ستم کرده. در این مورد امام صادق (ع) می فرمایند: «زمان شیردهی 21 ماه است. پس زنی که کمتر از آن به کودکش شیر دهد، کوتاهی کرده و اگر اراده پایان دوران شیردهی دارد، دو سال کامل مطلوب است.»

حق کودک را فراموش نکنید

برای کودکی که تازه به دنیا آمده هیچ شیری بهتر از شیر مادر نیست. بهترین شکل شیرخوردن هم این است که کودک در آغوش مادر آرام گیرد و بین آنها ارتباط فیزیکی و لمسی وجود داشته باشد. اهمیت شیردادن به اندازه ای است که خداوند هم در قرآن به آن اشاره کرده و می فرماید: «وَ الْوالِداتُ یُرْضِعْنَ اَوْلادَهُنَّ حَوْلَیْنِ کامِلَیْنِ لِمَنْ اَرادَ اَنْ یُتِمَّ الرَّضاعَه / مادران باید فرزندانشان را در دوسال کامل شیر دهند. این حکم برای کسی است که می خواهد دوران شیرخوارگی را تکمیل کند». (بقره، 233)
نکته جالب این است که در این آیه شریفه، هم حق کودک در نظر گرفته شده و هم حق مادر؛ یعنی مادری که کودک را به دنیا آورده حق دارد از برکات و آرامش ناشی از شیردادن به کودک خود بهره مند شود و در عین حال هیچ کس هم نمی تواند او را مجبور کند که حتماً خودش به فرزندش شیر بدهد از سوی دیگر کودک هم حق دارد در تمام دو سالی که نیازمند شیر مادر و آغوش گرم اوست از این نعمت بهره مند شود. این موضوع آن قدر مهم است که اگر زن و مردی دچار اختلاف شده و بخواهند جدا از هم زندگی کنند، طبق قوانین اسلامی تا آخر دوران شیرخوارگی کودک، حق حضانت او را به مادر می دهد.

مادر سلامت می ماند

نکته جالب این است که شیردهی مادر به کودک تنها برای کودک مفید نیست بلکه مادر هم از این کار بهره می برد. به عنوان مثال در دوران شیردهی هر بار که مادر کودکش را در آغوش گیرد، احساس شادی و آرامش خاطری دارد که سختی های دوران بارداری و زایمان را از یادش می برد. در عین حال مکیدن شیر توسط نوزاد باعث می شود که دیواره رحم منقبض شده و درنتیجه رگ های خونی به هم چسبیده و خونریزی رحمی قطع شود. از سوی دیگر این کار باعث می شود که چربی هایی که در دوران بارداری در بدن مادر ذخیره شده بود، دفع شوند. علاوه بر اینها، شیردادن به کودک باعث می شود احتمال ابتلای مادر به سرطان های سینه، تخمدان و رحم کم شود و از بروز بیماری های قلبی و عروقی در مادر جلوگیری می کند. کاهش بروز «سندروم متابولیک» در مادر یکی دیگر از فواید شیردهی به کودک است.

در آغوش مادر

امام صادق (ع) فرموده اند: «بهتر است مادر کودکش را طوری در آغوش بگیرد که سر او به سمت چپ سینه ی مادر باشد». گویا همین فرمایش امام صادق (ع) مورد تحقیقات علمی قرار گرفته و ثابت شده چون قلب در سمت چپ سینه قرار گرفته، اگر سر کودک به سمت چپ سینه ی مادر باشد می تواند با ضربان قلب مادر ارتباط برقرار کرده و با آرامش بیشتری شیر بنوشد.

بهترین غذای دنیا

در مورد اهمیت و فواید شیر مادر برای نوزاد کلامی از پیامبر اسلام (ص) روایت شده که فرموده اند: «هیچ شیری برای کودک مانند شیر مادرش نیست». البته روایت دیگری با همین مضمون از حضرت علی (ع) نقل شده که می فرمایند: «کودک با هیچ شیری تغذیه نمی شود که به اندازه شیر مادر خودش مبارک و بابرکت باشد».
از این روایات مشخص می شود که شیر مادر پربرکت ترین غذایی است که می توان به کودک خورانید. درعین حال طبق تحقیقات پزشکی مشخص شده که شیر مادر به تنهایی و بدون هیچ مکملی تا پایان شش ماهگی کودک برای رشد او کفایت می کند و بدن کودک به هیچ نوع غذا یا نوشیدنی دیگری احتیاج ندارد.
از سوی دیگر، آغوز یا همان شیر زردرنگی که برای نخستین بار پس از تولد کودک در سینه های مادر تشکیل می شود علاوه بر اینکه مواد مفیدی برای رشد و سلامت کودک دارد،نوعی واکسن است که از بدن او در برابر بیماری های عفونی محافظت می کند. کاهش بروز بیماری های گوارشی خطرناک، عفونت های دستگاه تنفسی و ادراری و عفونت گوش میانی، بیماری دیابت، آسم و آلرژی، کاهش احتمال چاقی، افزایش فعالیت سیستم ایمنی بدن و افزایش ضریب هوشی از جمله فواید مصرف شیر مادر است.

غذاخوردن

بر اساس روایات اسلامی، تا زمانی که کودک شش ماهه شود فقط باید از شیر مادر تغذیه کند. امروزه این دستورالعمل مهم با عنوان تغذیه انحصاری با شیر مادر یا «Feeding Breast Exclusive‌» خوانده می شود.
در روایتی از امام صادق (ع) نقل شده که به همسرشان توصیه کرده اند: «در هر بار شیردادن به کودک، از دو سینه خودت او را تغذیه کن که آب و غذای او در آن تأمین شده است». شبیه همین روایت از پیامبر اسلام (ص) هم نقل شده که فرموده اند: «خداوند متعال روزی کودک را در دو پستان مادر قرار داده. در بخشی از آن آب و در بخش دیگری غذای او قرار داد. از هنگام تولد کودک به تناسب نیاز هر روز، روزی متناسب خود را از مادر می گیرد».
تحقیقات علمی هم نشان داده به محض اینکه کودک سینه مادر را می مکد، شیر رقیقی وارد دهانش می شود که تشنگی او را مرتفع می کند. بعد از آن، شیر مادر به مرور غلیظ و چرب می شود تا او را سیر کند.
منبع: نشریه همشهری آیه سال چهارم شماره 2..