تربیت فرزند

مهم ترین و حساس ترین وظیفه بانوان پرورش و تربیت فرزند است. در این باره پدر و مادر هر دو مسئولیت دارند لیکن ثقل این کار معمولاً بر دوش مادران میباشد.
زیرا آنها هستند که میتوانند مرتبا از کودکان خویش مراقبت وحفاظت نمایند. اگر مادران به وظیفه سنگین و مقدس مادرى آشنا باشند و با برنامه صحیح نونهالان اجتماع را پرورش دهند میتوانند اوضاع عمومى یک اجتماع بلکه جهان را به طور کلى دگرگون سازند. بنابراین ترقى وتنزل، پیشرفت و عقب ماندگى اجتماع در دست بانوان و به اختیار آنهاست.
بدین جهت پیغمبر اسلام (ص) فرمود:بهشت در زیر پاى مادران است. (1)
اطفالى که هم اکنون در محیط کوچک خانه پرورش مى یابند مردان و زنان آینده اجتماع خواهند بود. هر درسى را که در محیط خانه و در دامن پدر و مادر فرا گیرند در اجتماع فردا به مرحله عمل خواهند رسانید. اگرخانواده ها اصلاح گردند اجتماع نیز حتما اصلاح خواهد شد. چون اجتماع به غیر از همین خانواده ها چیزى نیست. اگر کودکان امروز، تندخو، ستیزه گر، متجاوز، چاپلوس، دروغگو، بد اخلاق، کوتاه فکر، بى اراده، تو سرى خور، زور شنو، ترسو، خجول، نادان، خودخواه، پول پرست، لاابالى پرورش یابند جامعه بزرگ فردا نیز به همین صفات واخلاق زشت گرفتار خواهد شد. اگر امروز تو سرى خور شما بودند فرداتو سرى خور ستمگران خواهند شد. اگر امروز با تملق و چاپلوسى از شماچیزى گرفتند فردا هم در مقابل زورگویان چاپلوسى خواهند کرد.
و بالعکس اگر کودکان امروز درستکار، شجاع، بلند همت، خوش اخلاق، خیرخواه، بردبار، دلدار، با ایمان، زور نشنو، غیر متجاوز، عدالتخواه، بزرگ نفس، حقگو، امانتدار، دانا، روشنفکر، راستگو، صریح اللهجه تربیت شوند فردا هم همین صفات عالى را به صورت کاملترى ظاهر خواهند ساخت.
بنابراین، پدران و مادران و بالاخص مادران در قبال فرزندان خویش و اجتماع بزرگترین و سنگین ترین مسؤولیت را خواهند داشت.
اگر مطابق نقشه صحیح و برنامه دقیق تربیتى در تربیت کودکان خویش اقدام نمایند بزرگترین خدمت را نسبت به اجتماع آینده خواهند نمود. واگر در انجام این وظیفه بزرگ سهل انگارى کنند در قیامت مسؤول خواهندبود. بدین جهت امام سجاد علیه السلام فرمود: حق فرزندت اینست که بدانى که او از تو میباشد. بد باشد یا خوب با تو نسبت دارد. در قبال پرورش و تادیب او و راهنمایى اش به سوى خدا و کمک کردنش به فرمانبردارى مسؤولیت دارى. رفتارت با او رفتار کسى باشد که یقین دارددر مقابل احسان کردن به او پاداش نیک خواهد داشت و در مقابل بد رفتارى کیفر بد خواهد دید. (2)
در اینجا باید یادآور شویم که چنان نیست که هر بانویى از شغل مادرى و تربیت صحیح آگاه باشد بلکه رموز آنرا باید یاد گرفت. لیکن دراین اوراق کوتاه نمیتوان وارد فن تربیت شد و مباحث دقیق آنرا موردتجزیه و تحلیل قرار داد. آن خود بحث دقیق و دامنه داریست که به کتاب جداگانه اى نیازمند است (3) . خوشبختانه کتابهایى در این باره تالیف شده دراختیار خوانندگان قرار دارد. مادران علاقه مند میتوانند آنها را تهیه ومطالعه نمایند و از تجربیات خودشان نیز استفاده کنند. اگر بانوى با هوش وعلاقه مندى باشد میتواند علاوه بر تربیت کردن فرزندان، خدمات علمى ارزنده اى هم انجام دهد. با بکار بستن دستورهاى تربیتى و ملاحظه آثار ونتائج آنها بزودى در فن تربیت تخصص پیدا خواهد کرد. در آنصورت میتواند به وسیله اطلاعات جالبى که در این باره بدست آورده در راه اصلاح و تکمیل کتابهاى تربیتى خدمات علمى و ارزنده اى انجام دهد.
لیکن یادآورى یک نکته ضرورت دارد. بسیارى از مردم از معناى صحیح تربیت غافل بوده بین تعلیم و تربیت فرق نمیگذارند. تربیت را نیزیک نوع تعلیم مى پندارند. خیال میکنند با یاد دادن یک سلسله مفاهیم ومطالب سودمند دینى یا تربیتى و به وسیله پند و اندرزهاى حکما و شعراء ونقل سرگذشت مردان نیک میتوان کودک را کاملا تحت تاثیر قرار داد ومطابق دلخواه تربیتش نمود. مثلا گمان میکنند اگر آیات و روایات مربوطبه مذمت دروغگویى را به اطفال یاد دادند و وادارشان کردند چندین حدیث و داستان درباره فضیلت راستگویى از بر کنند، و حتى در حضور مردم بخوانند و جایزه بگیرند، راستگو تربیت خواهند شد. در صورتیکه در موردتربیت به این مقدار نمیتوان اکتفا نمود. البته از بر کردن آیه و حدیث وداستانهاى آموزنده بى اثر نیست. لیکن آثارى را که از تربیت انتظار داریم نباید از این قبیل برنامه هاى صورى انتظار داشته باشیم. اگر در صدد تربیت صحیح و کامل باشیم باید کودک را در شرائط و اوضاع خاصى قرار دهیم و محیط صالح و مناسبى برایش بوجود آوریم که طبعا راستگو و صالح ودرستکار پرورش یابد. محیط نشو و نما و پرورش کودک اگر محیطراستى، درستى، امانتدارى، ایمان، پاکیزگى، انضباط، شجاعت، خیرخواهى، مهر، وفا، صمیمیت، عدالت، کار و کوشش، عفت، آزادى، بلند همتى، غیرت، فداکارى باشد، کودک نیز با همین صفات خو گرفته تربیت میشود. و همچنین اگر در محیط خیانت، نادرستى، دروغ، حیله بازى، چاپلوسى، کثافت، تعدى و تجاوز، عدم رعایت حقوق، عدم آزادى، بغض و کینه توزى، ستیزه گرى، لجبازى، کوتاه فکرى، نفاق ودو رویى پرورش یافت خواه ناخواه بدین صفات زشت خو گرفته فاسد وبد عمل تربیت خواهد شد. و در اینصورت پند و اندرزهاى دینى و ادبى گر چه آنها را از بر بخواند اصلاحش نخواهد کرد. صدها آیه و روایت وشعر و داستان به مقدار یک عمل آموزنده تاثیر نخواهد کرد-دو صد گفته چون نیم کردار نیست پدر و مادر دروغگو نمیتوانند بوسیله آیه و حدیث کودک را راستگو تربیت نمایند. پدر و مادر کثیف و بى انضباط با عمل خودشان بچه را کثیف و بى انضباط بار میآورند. کودک بیش از آنمقدارکه به سخنان شما توجه دارد در اعمال و رفتارتان دقت میکند.
بنابراین پدر و مادرانیکه در صدد اصلاح و تربیت فرزندان خویش هستند باید قبلا محیط خانوادگى و روابط خودشان و اخلاق و رفتارشان را اصلاح کنند تا فرزندانشان خواه ناخواه صالح و شایسته تربیت شوند.

پی‌نوشت‌ها:

1-مجمع الزوائد ج 8 ص 138.
2-بحار ج 74 ص 6.
3-به کتاب آئین تربیت از همین مؤلف مراجعه شود

منبع:امینی، ابراهیم؛ (1367؟)، آئین همسرداری یا اخلاق خانواده، تهران: اسلامی، چاپ پانزدهم.