نویسنده: علی نقی فقیهی



 

ب-عوامل اجتماعی و محیطی

یکی دیگر از عوامل مهم انحراف جوانان که شاید بتوان آن را پس از عامل «خانواده»، مهم ترین عامل دانست، «جامعه» و محیط اطراف است.
«پرون»، (1) بر این باور است که رفتار آدمی را نباید ناشی از طبیعت فرد دانست؛ بلکه باید آن را معلول روابط با محیط مادی و اجتماعی به شمار آورد که بر رفتار انسان تأثیر می گذارد و آن را شکل می دهند. از ابن رو نباید طبیعت انسان را متأثر از ساختار محیط موجود ندانست. حتی نباید تمایلات عمده ای مانند: میل به صیانت ذات و حفظ نژاد را به طبیعت بشر نسبت داد؛ زیرا کسانی که به خودکشی می پردازند و دچار انحراف جنسی هستند، متأثر از عوامل اجتماعی اند. این گوناگونی فرهنگ، معیارها و ارزش ها، به تفاوت های محیط مادی و عوامل اقتصادی و تماس با اقوام دیگر و پیشامدها بستگی دارد.(2)
به عقیده ی «فریس»، ساختمان آدمی هر چه باشد، محکوم قدرت نامحدود جامعه است. محققان اروپایی، زمینه های فراوانی را که موجب انحرافات جنسی می شود، بررسی کرده اند و به این نتیجه رسیده اند که تجربه سوء استفاده جنسی، عدم تعادل در خانواده، بی صلاحیتی اجتماعی کسانی که ازدواج کرده اند، طغیان و سرکشی در دوران خانواده و مواردی از این قبیل، موجب انحراف جنسی جوانان می گردند.(3)
انحرافات جنسی، مسئله ای نیست که بتوان به سادگی از کنار آن گذشت. به همین منظور، باید راهکارهای عملی مناسبی برای پیشگیری و درمان آن ابداع کرد. اگر منحرفان جنسی، به عنوان یک بیمار نگریسته شوند تا مجرم، راه کارهای فرهنگی مناسبی را می توان برای درمان این پدیده ی شوم اجتماعی به دست داد.
بنا بر اخبار رسیده از سودان، برای حل این بحران اجتماعی، از سال 1996 تا 1999م، قراردادی بین پلیس و مؤسسات اجتماعی محققان بسته شد تا جوانان منحرف جنسی را مورد مطالعه قرار دهند و راه حل هایی برای پیشگیری و درمان این گونه انحرافات ارائه دهند.(4)
تحقیقاتی که درباره دانش آموزان دختر در استونی انجام شده، نشان می دهد که انحرافات دختران جوان، بیشتر ناشی از محیطی است که در آن رشد می کنند و در این میان، «خانواده» نقش مهم و کلیدی ای دارد، به طوری که تحقیقات نشان می دهد خانواده هایی وجود دارند که بچه های منحرف تولید می کنند.
محیط غیر خانواده نیز نقش به سزایی در انحراف دختران جوان دارد، به طوری که چهل درصد از کسانی که با این دختران ارتباط برقرار می کنند، دختران دیگری موسوم به «قربانیان سرنوشت» هستند. این قربانیان، امیدی به زندگی ندارند و در هر کاری، خود را شکست خورده می پندارند.
دسته ی دیگری که تأثیر زیادی روی دختران جوان دارند، افرادی هستند که دارای روح پلید و گناه کار بوده، ذاتاً انسان های شرور و نابه هنجار هستند. این افراد نیز 38 درصد از تأثیرگذاران روی دختران جوان را تشکیل می دهند. براساس این تحقیق، 69درصد از دختران مورد مطالعه کشور استونی، دارای انحراف اجتماعی بوده اند.(5) به هر جهت، تمام این افراد (قربانیان سرنوشت و گناه کاران) نیز محصول خانواده هایی هستند که در آن، به طور صحیح تربیت نشده اند.
البته نمی توان نقش مهم اجتماع را نادیده گرفت؛ اما تا این اندازه تأثیری که جامعه شناسان برای آن قائل اند، قابل تردید است؛ چرا که بسیار مشاهده شده، افرادی که از نظر عقیدتی-ارزشی در اقلیت اند، وقتی در جامعه ای قرار می گیرند که اکثریت، با آنان مخالف اند، بیشتر به عقاید خود پایبند می گردند و ممکن است از افرادی که در جامعه خود، اکثریت را تشکیل می دهند، به عقایدشان پایبندتر می شوند، حتی اگر در گروه هم نباشند. به عنوان مثال، اگر چه بسیاری از مسلمانانی که به کشورهای اروپایی و امریکایی مهاجرت می کنند، در فرهنگ غربی ذوب می شوند، اما هستند افرادی که بیش از مسلمانانی که در کشورهای اسلامی هستند، به حفظ عقاید و ارزش های خود پایبندند. بنابراین، جامعه و محیط پیرامون آن، بدون تردید، تأثیرگذار است، بویژه بر کودکان، و نوجوانان و جوانان؛ اما تأثیرش، آن طور که فریس معتقد است صد در صد نیست.
به طور کلی، نهادهای اجتماعی و محیطی که در به انحراف کشیده شدن افراد، تأثیر دارند، عبارت اند از:

1.مدرسه

مدرسه، هم می تواند محیطی برای رشد و تعالی افراد باشد و هم انحطاط و تباهی آنها. اگر نظام ارزشی خانواده و مدرسه، با هم در تضاد باشند یا اگر رفتار معلم ها، رفتاری ضد ارزشی باشد، افراد را دچار سردرگمی، گیجی و تزلزل اعتقادات کرده،
زمینه ی انحطاط اخلاقی آنها را فراهم می سازد. مثلاً معلمی که حجاب خود را حفظ نمی کند، اگر بخواهد به علت ضوابط و مقررات، شاگردانش را به حفظ حجاب، سفارش کند، فقط بر آنها تأثیر معکوس می گذارد؛ چون شاگردان، از رفتار معلم الگو سازی می کنند و از او تبعیت می نمایند.
معلم های دینی و قرآن، اگر افرادی خشک و متعصب یا سهل انگار و لاابالی باشند، باز هم تأثیر نامطلوب می گذارد.
به دلیل تأثیر معلم در شاگرد، تأکید بر این است که معلم، فردی شایسته باشد؛ زیرا همان طور که شایستگی معلم، باعث گستردگی رفتارهای شایسته در بین شاگردان می شود، ناشایستگی معلم رفتارهای نابه هنجار را در شاگردان افزایش می دهد. امام علی (ع) با اشاره به نقش آمورشی و الگودهی معلمان و علما می فرماید:
کثرة الفجور من العلماء.(6)
زیادی نابه هنجاری ها در بین مردم، ناشی از معلمان و علمای ناشایسته است.
و از این رو، افراد را از چنین معلمان و عالمان بر حذر داشته، می فرماید:
فاتقوا الفاجر من العلماء.(7)
از عالمان تعلیم دهنده ی فسق و فجور، دوری کنید.

2.همسالان و دوستان

کودکان، از هفت سالگی، تحت تأثیر همسالان و دوستان خود واقع می شوند و این تأثیر پذیری در سنین نوجوانی و جوانی به بالاترین درجه خود می رسد، تا حدی که گاهی تأثیر پذیری از دوستان، بیش از تأثیر خانواده می شود. لذا والدین، باید از ابتدا دقت کنند که کودک آنها در محیطی و با افرادی نباشد که زمینه انحراف او را فراهم سازند. والدینی که به کودک خود اجازه می دهند از صبح تا شام، در کوچه با بچه ها بازی کند و انواع اطلاعات جنسی و فحش های مستهجن، رد و بدل کنند، در
نوجوانی، قادر به کنترل او نخواهد بود.
همچنین کودکانی که مدرسه، با افرادی بی بند و بار، هم کلاس هستند، در معرض انواع رفتارهای نابه هنجار قرار می گیرند. بسیار مشاهده شده که اولین صحبت های مقدماتی برای تماس های جنسی بین همجنسان، در مدارس بوده است. این خطر، وقتی بیشتر می شود که در کلاس درس، کودکان و نوجوانانی باشند که دچار بلوغ زودرس یا چند سال مردودی باشند.
پیامبر (ص) با اشاره به تأثیر دوست در منش و رفتار فرد، می فرماید:
المرء علی دین خلیله فلینظر أحدکم من یخالل.(8)
آدمی، تحت تأثیر رفیق، از روش و عملکرد او پیروی می کند. از این رو، ببینید در انتخاب دوست، با چه کسی طرح رفاقت می ریزید.

3.رسانه های ارتباط جمعی

پیشرفت تکنولوژی و ساخت وسایل جدید، به همان اندازه که برای آسایش و پیشرفت انسان ها مفید است، ممکن است به بدبختی و شقاوت و انحراف آنها نیز بینجامد. از این وسایل پیشرفته، وسایل جمعی مانند: تلویزیون، ویدئو، ماهواره، رایانه، کتاب، مجله، عکس و... است.
انحراف اجتماعی در بسیاری از جوامع، ظهور داشته، ولی همان طور که روش زندگی کردن تغییر کرده، روش ارتکاب جنایت و انحراف نیز تغییر یافته است. ما امروزه در عصر ارتباطات شاهد وسایل ارتباط جمعی پیشرفته ای چون ماهواره و کاربران اینترنت هستیم که هر کدام، انحرافاتی را به دنبال دارند. طی سال های اخیر، تعداد کاربران اینترنت، افزایش چشمگیری داشته است، به طوری که در امریکا در سال 1995م، 26 میلیون نفر، امکان استفاده از این وسیله ی ارتباطی مدرن را داشته اند و در سال 1999م، این آمار، به 201 میلیون و یکصد هزار نفر رسید.(9)
بدون تردید، گسترش چشمگیر یک رسانه، گسترش انحرافات مربوط به آن را به دنبال دارد. طبق گزارش های داده شده در سال 1991م، تنها در امریکا 123 میلیون جنایت رایانه ای رخ داده است که این رقم، بی شک در هزاره سوم به طرز وحشتناکی افزایش می یابد. البته این آمار، احتمالاً تنها مربوط به جنایاتی از قبیل: سرقت اطلاعات محرمانه، دستبرد به شبکه های بانکی و اقتصادی و مواردی از این دست است. اگر تأثیرات مخربی که اینترنت بر روی خانواده ها و جوانان گذاشته، بررسی گردد، به طور قطع، آماری بسیار فاجعه آمیزتر از آنچه هست، به دست خواهد داد. گزارش منتشر شده در آمریکا نشان می دهد که شبکه فساد رو به گسترش موجود در اینترنت، سلامت شانزده میلیون جوان امریکایی را تهدید می کند.
بررسی مرکز ملی کودکان گمشده، نشان می دهد که هجده درصد از نوجوانان بین هشت تا شانزده سال، اعلام کرده اند که قصد دارند با فردی که از طریق اینترنت آشنا شده اند، ملاقات کنند. سازمان اف.بی.آی امریکا در گزارش سال 1998م خود اعلام کرد: هفتصد مورد بزرگسالانی را شناسایی کرده که با کودکانی که از طریق اینترنت آشنا شده اند، مسافرت کرده اند و یا کودکان را تشویق به مسافرت نموده اند و عکس های مستهجن از آنان تهیه کرده اند، به طوری که مأمور مخصوص این سازمان، اعلام می کند: ما هیچ جنایتی در امریکا سراغ نداریم که با این شدت و بدین سرعت، رشد کرده باشد.(10)
یکی از تحلیلگران برجسته رایانه، گفته است که بیش از بیست تا سی هزار سایت رایانه ای با محتویات فسادبرانگیز در امریکا وجود دارد و تعداد این گونه سایت ها، به طور فزاینده ای در حال افزایش است. درآمد صاحبان این سایت ها از محل مراجعه بینندگان، در حدود هفتصد میلیون تا یک میلیارد دلار در سال است.(11)
به هر حال، از آن جا که اینترنت، یک شبکه ی عظیم اطلاع رسانی و یک بانک وسیع اطلاعاتی است و هم اکنون، دسترسی به آن برای همه افراد ممکن شده است، استفاده
از این رسانه را به عنوان یک ضرورت در عصر اطلاعات ارزیابی می کنند، به طوری که به عنوان اختاپوسی فارغ از مرزهای جغرافیایی، سراسر جهان را به هم مرتبط خواهد ساخت.
طبق آخرین آمار، بیش از شصت میلیون رسانه از تمام جهان، در این شبکه گسترده، به یکدیگر متصل شده اند و اطلاعات بی شماری را در تمامی زمینه ها از هر سنخ و نوعی به اشتراک گذاشته اند، به طوری که نزدیک به یک میلیارد صفحه اطلاعات با موضوعات گوناگون و تقریباً بدون هیچ گونه محدودیتی و کنترلی بر وارد کردن یا دریافت کردن داده ها، روی این شبکه قرار داده است، حمایت از جریان آزاد اطلاعات، روز افزون فناوری اطلاعات و بسترسازی برای اتصال برای اتصال به شبکه های اطلاع رسانی، شعار دولت هاست. این حالی است که گستردگی و تنوع اطلاعات آلوده روی اینترنت، موجب بروز نگرانی در بین کشورهای مختلف شده است.
انتشار تصاویر مستجهن، ایجاد پایگاه هایی با مضامین سکس، هرزه گری، سایت های سوء استفاده از کودکان و انواع قاچاق در کشورهای پیشرفته ی صنعتی (بویژه امریکا)، کارشناسان اجتماعی را به شدت نگران کرده است. دون پارکر (محقق امریکایی)، ضمن تحقیق روی این پدیده، به این نتیجه رسیده است که هیچ کس نمی تواند دامنه حقیقی جنایات و انحرافات رایانه ای را مشخص کند و آنچه نمایان است، تنها نوک کوه یخ این جنایات است. به همین، دولت امریکا، مجبور به تصویب قوانینی مبنی بر کنترل این رسانه ی جهانی شده است.(12)
هشدار، جریمه و بازداشت برای برپاکنندگان پایگاه های مخرب و فساد انگیز، از تدابیری است که برخی از کشورها برای رویارویی با آثار سوء اینترنت اتخاذ کرده اند. ترس از تخریب مبانی اخلاقی و اجتماعی ناشی از هجوم اطلاعات فساد انگیز از طریق اینترنت، واکنشی منطقی است؛ زیرا هر جامعه ای، چارچوب های فرهنگی خاص خود را دارد و طبیعی است که هر نوع اطلاعات که این حد و مرزها را بشکند، می تواند سلامت و امنیت فرهنگی و اجتماعی جامعه را به
خطر اندازد و در همین راستا، مشکلات تازه ای برای نسل جوان کشور بیافریند.
یکی از مشکلات و آسیب های اجتماعی که طبقه جوان را همواره در معرض سقوط اخلاقی قرار می دهد، «انحراف جنسی» است. بدون تردید، یکی از زمینه های بروز این انحرافات، وسایل ارتباط جمعی، ماهواره و اینترنت در حال پیشروی است و این، معضلی است که جوان مسلمان را در معرض آسیب های جدی قرار می دهد.

پی‌نوشت‌ها:

1.Peroum.
2.روان شناسی اجتماعی، ج1، ص381.
3.روان شناسی مرضی، ص386.
4.بنا به برخی گزارش ها، همجنس بازان، به صورت گروه های توریستی، به این عمل مبادرت می ورزند.ر.ک: http://www.English.pravada.rn/main/2001/11
/15/20988.htm.
5.Kjellgern, C.ecilia. Sexual abuse of children young people who sexuallyofend.
http://www.sosse/Fulltext/123/2001-12-19/summary.htm.
6.غررالحکم و دررالکلم، ج3، ص458.
7.همان، ج4، ص556؛ عیون الحکم و المواعظ، ص379.
8.الأمالی، طوسی، ص518؛ بحارالأنوار، ج71، ص192.
9.مبانی جامعه شناسی، کوئن، ص350.
10.همان جا.
11.همان، ص352.
12.همان جا.

منبع: فقیهی، علی نقی؛ (1387)، تربیت جنسی: مبانی اصول و روش ها از منظر قرآن و حدیث، قم: سازمان چاپ و نشر دارالحدیث، چاپ دوم 1387.

/ج