ترجمه: سعید سعیدی



 
به نظر می رسد یک سیاره سخت و سنگی خارج از منظومه شمسی که تقریباً به اندازه عطارد است در مقابل چشمان ما به گاز تبدیل می شود. اگر این امر تأیید شود، این اولین باری است که سیاره سختی یافت شده که در حال تصعید است. این موضوع نشانگر این است که سیارات بیگانه تا چه حد می توانند از خود رفتار غیرعادی نشان دهند. این نظریه بحث برانگیز سرنوشتی است که ممکن است در انتظار عطارد باشد.
دان فابریکی از دانشگاه کالیفرنیا در شهر سانتا کروز که در تجزیه و تحلیل این نظریه جدید دخالتی نداشته است، گفت:« نخستین واکنش من بی اعتقادی به این نظریه بود». هرچند وی پس از تحلیل داده ها، این نظریه را پذیرفته است، با این حال هنوز محتاطانه عمل می کند و می گوید: پس از اینکه چند روز این نظریه را در ذهنم مرور کردم، به این نتیجه رسیدم که نمی توان برای آن توضیح تئوری بدیهی تری ارائه داد.
مشاهدات تلسکوپ کپلر ناسا از یک تبخیر فضایی نشان می دهد ستاره ای به نام KIC 12557548 که کمی کوچک تر از خورشید است دقیقاً در هر 15/685 ساعت نورش ضعیف تر می شود. وقوع چنین پدیده ای به این معناست که یک ستاره ندیم(جفت) چرخشی در حال گذر یا عبور از مقابل این ستاره است.برخلاف سایر سیارات گذرا که توسط کپلر قابل رویت هستند تضعیف نور در این منظومه از یک عبور با عبور بعدی بسیار متفاوت است.
بهترین توجیه این است که یک سیاره سخت و سنگی به اندازه تقریبی عطارد به خاطر پرتوهای شدید از سوی ستاره اش تصعید شده یا به عبارت دیگر مستقیماً به گاز تبدیل می شود. این یافته نتیجه تحقیقات گروهی است که توسط « سائول راپاپورت » از مؤسسه ام آی تی هدایت می شود.

سنگ های داغ

تناوب مداری( پریود اربیتالی) سیاره بیان می دارد که فاصله آن از خورشید تنها به اندازه یک درصد فاصله زمین از خورشید است و در این فاصله دمای آن به 2 هزار درجه کلوین می رسد.« ایجن چیانگ» یکی از اعضای گروه از دانشگاه برکلی کالیفرنیا اظهار دارد: آن دما بسیار بالاتر از دمایی است که برای تبخیر پیروکسین(pyroxene) و آلیوین(olivine)-(مواد معدنی تشکیل دهنده سیارات سخت و سنگی) مورد نیاز است.
به نظر اعضای گروه سیاره در حال تصعید، گرد و غبار و بخار حاصل از سنگ را به صورت گاز در فضا پخش می کند و در نتیجه یک ابر بزرگ در اطراف سیاره شکل می دهد که هنگام عبور از مقابل ستاره مانع رسیدن نور ستاره به زمین می شود. این سیاره حتی ممکن است دارای یک دم مثل ستاره دنباله دار باشد. این پدیده شبیه این است که نور آفتاب، یخ را از ستاره دنباله دار بخار می کند و یک ابر گرد و خاکی به نام « کوما» ایجاد می کند.
محققان می گویند: این واقعیت که اندازه ابر در طول زمان دچار نوسان می شود، تفاوت میزان ضعف نور از یک رویداد با رویداد بعدی را توجیه می کند.
گفتنی است در گذشته تبخیر هیچ سیاره سنگی دیگری مشاهده نشده ولی تبخیر غول های گازی مشاهده شده است.

گذر جزئی( نزدیک به زمین)

به نظر گروه یک احتمال دیگر در مورد علت تضعیف نور عبور یک سیاره بزرگ با مدار متغیر بوده که احتمالاً کل سیاره را در مقابل ستاره قرار می داده است. در حالی که عبور برخی دیگر از سیاره ها نزدیک به زمین رخ داده و تنها بخشی از سیاره مانع نور ستاره می شد.
به هر حال این تفسیر مستلزم وجود یک سیاره ثانوی است که از نظر گرانشی مسیر سیاره اول را برهم بزند و زمان بندی عبور و گذر را تغییر دهد. تاکنون زمان بین عبورها و گذرها بین یک در یک صد هزار ثابت مانده است که بسیار قاعده مندتر از توجیه وجود سیاره دوم برای تطبیق دادن است. همچنین اگر یک ستاره دوتایی در فاصله خیلی نزدیک از آسمان باشد؛ نور آن می تواند در میزان نور ستاره- به صورت شبیه سازی یک گذر- خلل ایجاد کند. اما گروه هیچ علامتی از وجود چنین ستاره دوتایی نزدیک ستاره موردنظر یافت نکردند. به همین دلیل نظریه سیاره در حال تبخیر تنها توجیهی بود که گروه می توانست ارائه دهد.
«جاناتان فورتنی» از دانشگاه کالیفرنیا که در این تحقیق و مطالعه دخالتی نداشته، ‌بیان می دارد:« این تصور و نظریه بسیار بحث برانگیز است و قبل از رد کردن تمام احتمالات دیگر تحقیقات بیشتری در این زمینه نیاز است.»

عطارد به طور خشک می جوشد

گروه عقیده دارد که اندازه این سیاره احتمالاً حدود اندازه عطارد است. زیرا اگر بزرگ تر می بود جاذبه و گرانش آن از تراوش گاز و گرد و خاک به داخل فضا و متعاقباً شکل گیری ابر جلوگیری می کرد. علاوه بر آن سیاره کوچک تر بسیار سریع تر تبخیر می شود و ما باید خیلی خوش شانس باشیم تا بتوانیم آن را در این حالت تشخیص دهیم.
معمولاً تلسکوپ کپلر توانایی شناسایی و تشخیص سیاره ای به کوچکی عطارد را ندارد زیرا بسیار کم نور است. اگر گروه درست تشخیص داده باشد، تلسکوپ فقط به دلیل وجود ابری از گرد و غبار قادر به تشخیص آن شده است.
با فرض اینکه این سیاره به اندازه عطارد است، باید در مدتی حدود 200میلیون سال به طور کامل تبخیر شود. این امر یک نمونه قابل رویت اولیه از اتفاقاتی است که شاید میلیاردها سال آینده در منظومه شمسی ما رخ دهد، زمانی که پیش بینی می شود خورشید به شکل یک غول سرخ رنگ پف کرده تبدیل شود.
عطارد در نهایت با توسعه خورشید درون آن غوطه ور خواهد شد، اما برای دوره کوتاهی قبل از بلعیده شدن سطح آن ممکن است بجوشد و یک توده ابر گرد و خاکی مشابه چیزی که کپلر مشاهده کرده در اطراف سیاره ایجاد کند. چیانگ می گوید: مرحله ای خواهد آمد که عطارد نیز این حالت را تجربه کند، اما این دوره بسیار کوتاه خواهد بود.
گروه امیدوار است که این فرصت را پیدا کند که با تلسکوپ فضایی هابل به اندازه گیری گستره تابش نور ستاره گذرنده از این توده ابر بپردازد. اگر نتایج این اندازه گیری وجود عناصر معمولی شکل دهنده سنگ مثل سیلیکون و منیزیم را مشخص کند، نتایج به دست آمده نظریه سیاره در حال تبخیر را تقویت می کند.
منبع: نیوساینتیست 20 ژانویه 2012
منبع: نشریه دانشمند، شماره 583.