شیخ‌ مفید از چهره‌های‌ بسیار درخشان‌ شیعه‌‏‎ ‎در جهان‌ اسلام‌ است. ابوعلی‌ جعفری‌ ‏داماد شیخ‌ مفید نقل‌ می‌کند که‌ مفید شب‌ها‎ ‎مختصر می‌خوابید و اکثر وقت‌ها را به‌ نماز ‏یا تلاوت‌ قرآن‌ یا مطالعه‌ می‌گذرانید. ‎
شیخ‌ مفید بزرگ‌ترین‌ دانشگاه‌ علوم‌ انسانی‌ را در ‏بغداد تاسیس‌ کرد و شاگردان‌‏‎ ‎زیادی‌ را دانشمند و محقق‌ تربیت‌ کرد.‏
آثار شیخ مفید متجاوز از دویست تألیف می‌باشد. ما در این نوشتار به ذکر برخی از ‏حاصل عمر علمی این دانشمند بزرگ، به صورت موضوعی می‌پردازیم.‏‎

الف) علم کلام: ‏

‏«اوائل المقالات»، «شرح عقاید صدوق»، «اجوبه المسائل السرویه» و «نکت ‏الاعتقادیه»، کتابهای شیخ مفید در این بستر فکری فرهنگی است. ‏

ب) علم فقه و اصول فقه: ‏

او دوازده‌ اثر فقهی: -1 احکام‌ النساء -2‏‎ ‎العویص‌ -3 المسائل‌ السرویه‌ -4 المسائل‌ ‏الصاغانیه‌ -5 المسائل‌ الطوسیه‌ -6‏‎ ‎المسح‌ علی‌ الرجلین‌ -7 المقنعه‌ -8 جوابات‌ اهل‌ ‏الموصل‌ -9 خلاصه‌الایجاز -10‏‎ ‎ذبائح‌ اهل‌ الکتاب‌ -11 رساله‌ فی‌المتعه‌ -12 رساله‌ فی‌ ‏المهر را تالیف‌ کرد.‏
و کتاب‌ ارزشمند "التذکرة‎ ‎باصول ‌الفقه"‌ را برای‌ تنظیم‌ مباحث‌ اصولی‌ نگاشت.‏

ج) اخلاق اسلامی: ‏

‏«امالی» شیخ، از آثار ارزشمند شیخ مفید، کتاب الامالى است. این کتاب، مهمترین اثر ‏حدیثى بر جاى مانده از مفید به شمار مى آید. داراى 387 حدیث از پیامبر اکرم (ص) و ‏ائمه معصومین (ع) در مباحث گوناگون است. شیوه روایت در آن، به گونه املاء بوده ‏است، بدین معنى که روایات آرام آرام خوانده مى شده و همه شنوندگان و یا برخى از ‏آنان، مطالب را یادداشت مى کرده اند.‏
در آن زمان، املاء، از طرق انتقال حدیث و دانش بوده است. املاء کنندگان غالباً از بزرگان ‏بوده اند. در اسلام، نخستین املاء کننده، پیامبر گرامى اسلام (ص) بوده است.‏

د) علوم حدیث: ‏

او‎ ‎همچنین‌ دوازده‌ اثر در علم‌ حدیث‌ تالیف‌ کرد

‏هـ) در علوم قرآنى:‏

الکلام فی دلائل القرآن، وجوه اعجاز القرآن، النصرة فی‏فضل القرآن، البیان فی تالیف ‏القرآن.‏

و) امامت: ‏

‏«الافصاح فی الامامه»، «ارشاد»، «جمل»، «امالی»، «الفصول المختاره»، «تفصیل امیر ‏المومنین علی سایر الصحابه» از آثار وی در این زمینه است. نزدیک به بیست اثر از آثار ‏شیخ مفید پیرامون «امامت و رهبری» است. ‏

ز) مهدویت: ‏

بخشی از «ارشاد» کتاب «الفصول العشره فی الغیبه»، و «الجوابات فی الخروج المهدی ‏‏(عج)» به همراه پنج اثر دیگر از این علامه و شیفته اهل بیت (ع) درباره حضرت بقیه الله ‏‏(عج) است.‏
منبع: www.tebyan.net

/ج