سفری به ده سال پیش

در این مقاله می خواهیم به خاطره هایی تکنولوژیکی رجوم کنیم و از تغییر و تحولات در ده سال گذشته صنعت تلفن همراه صحبت کنیم. سوژه ما یادآوری خاطره های تکنولوژیک تلفن همراه است.

سفری که با ما به پایان نمی رسد

معمولاً ما می رویم سفر و سفر هم با ما باز می گردد اما بعضی سفرهای مهم هستند که هیچ راه بازگشتی ندراند. این سفرها نه با ما آغاز می شوند و نه با ما به پایان می رسند. اگر خوب دقت کنید، داستان شکل ظاهری موبایل ها نه با اولین گوشی تلفن همراهی که ما خریده ایم آغاز می شود و نه با همین تلفن همراهی که در دست داریم به پایان می رسد. اما این مقطع ده ساله ای که ما برای سفر انتخاب کرده ایم، مقطعی پرهیجان و خاطره انگیز است. این دوران از گوشی های ساده ای مثل RAZR آغاز می شود و به گوشی هایی مثل آیفون می رسد. جالب اینجاست که مردم عادت دارند از اجداد خود با مهر و احترام یاد کنند اما در دنیای تلفن های همراه چنین رسمی وجود ندارند و نه تنها برای اجدادشان احترامی قائل نمی شوند، که با پوزخند با آنها رفتار می کنند. در این مسیر، تکنولوژی با شتابی سرسام آور به پیش می رود و تنها می توان به نقاط اساسی گذر از این دوران اشاره کرد و به تاریخ تولید و انقضای هر دوران توجه کرد. البته تاریخ انقضای این محصولات را شما نوشته اید.

به کجا چنین شتابان

این گزارش قصد دارد به تمام آمارها و جدول های دو سال گذشته رجوع کرده و مجموعه کاملی درباره شکل ظاهری گوشی های تلفن همراه در تمام این سال ها گرد هم آورد. در این گزارش سعی شده تا به مارک خاصی بی احترامی نشود و نگاه جانبدارانه ای هم در آن وجود نداشته باشد. اما خلاصه گزارش از چه قرار است؟ از فاکتورهای مربوط به ظاهر گوشی ها و تغییرات آنها در طول زمان بگیرید تا انقلابی که با عرضه صفحه های لمسی ایجاد شد. وزن، ضخامت و صفحه نمایش گوشی ها در تمام این سال ها روی سلیقه بازار تأثیر گذاشته است و خلاصه اینکه این رشته سر دراز دارد. اما اگر برایتان مهم است که از منبع این اطلاعات سردر بیاورید، باید به آزمایش ها و بررسی های ما که از سال 2000 به این سو انجام شده اند، مراجعه کنید.
بر اساس آمارهای ارائه شده توسط GSM، گوشی هایی که از سال 2000 به این سو تولید و روانه بازار شده اند، از نظر ریزه کاری ها و جزئیات تفاوت زیادی با هم داشته اند. برای رسیدن به اطلاعات این گزارش، میلیون ها صفحه اطلاعات و آمار را در کنار هم گذاشتیم تا به دقیق ترین آمار در تمام این سال ها برسیم. اما در این راه دو محدودیت وجود داشت:
اول اینکه در سال های نخست مورد بررسی در این گزارش، تاریخ معرفی گوشی ها را می نوشتیم و از کنار تاریخی واقعی عرضه آنها به بازار می گذشتیم. به همین خاطر است که گاهی میان نمودارهایی که در صفحات می بینید، جابه جایی های اندکی پیش آمده است. توضیح دقیق تر این جمله، این است؛ گوشی هایی که در سال 2003 معرفی شدند، در سال 2004 به محبوبیت رسیدند؛ دلیل آن هم مشخص است؛ این گوشی ها عملاً در سال 2004 به بازار آمده اند. البته مگر چقدر این زمان می تواند مؤثر باشد؟ چرا که اطلاعات فنی همچنان بی تغییر باقی مانده اند.
دومین نکته ای که باید به آن توجه کرد، بررسی اطلاعات خام با دو شیوه است. در شیوه نخست تمام گوشی ها با اهمیت مساوی دسته بندی شده اند و صرفاً حضور آنها در بازار نشان دهنده اهمیت آنهاست و در شیوه دوم، محبوبیت هر مدل دلیل تقسیم بندی بود.
حتی می شود برای این دو مورد سخت یک مثال ساده به زبان آورد. گوشی های دارای صفحه لمسی 20 درصد از وزن کلی بازار را در سال 2008 را از آن خود کرده بودند اما همین گوشی ها محبوبیتی 35 درصدی میان مردم داشتند. باز هم ساده تر؟ وزن کلی چیست؟ وزن کلی به ما می گوید که یک پنجم کل گوشی های موجود در بازار دارای صفحه نمایش لمسی بودند اما همین گوشی ها در دیتابیس موجود، یک سوم از HIT های کاربران را از آن خود کرده اند که بدون شک محبوب ترین و در عین حال باید به یک نکته توجه داشته باشید؛ گوشی های لوکس و گران قیمت ترافیک بیشتری ایجاد می کنند ولی این استقبال بی نظیر دلیلی برای پرفروش بودن آنها نیست. باید دقت کنید که کاربران ثابت یا متفرقه در سایت ها به دنبال محصولات ساده و معمولی نمی گردند، آنها خیلی راحت این محصولات را می خرند.

تجربه هیجان گوشی های ساده

گوشی های ساده، از آن دست گوشی هایی هستند که به چشم نمی آیند اما در فهرست های کلی تر از محبوب ترین های بازار به حساب می آیند. این گوشی ها را به عنوان قدیمی ترین و محبوب ترین گوشی های بازار می شناسند و تا به امروز، حدود نیمی از گوشی های تولید شده دنیا را به خود اختصاص داده اند. دوران اوج ساخت این گوشی های ساده، در سال های 2001 و 2002 است. اما پس از این دوران، گوشی های صدفی آمدند و صدر نشینی را در دست گرفتند. از سال 2006، دوباره گوشی های ساده به عرصه بازگشتند و تا سال 2009 صدرنشینی را از آن خود کردند. ساده ترین آمارها نشان می دهند که در تمام سال های این دهه منهای سال 2005، محبوبیت گوشی های ساده رو به افزایش بوده و حتی با جدیت می توان درباره شان گفت میزان محبوبیتشان از میزان سهمشان در بازار بیشتر بوده است. این محبوبیت جهانی، در ایران هم وضعیت مشابهی دارد. اما اوضاع به همین سادگی ها نیست. گوشی های صدفی، کشویی و ساده، با دشمن مشترکی به نام گوشی های صفحه لمسی روبه رو شده اند و هر چه گوشی های صفحه لمسی با سرعت بیشتری پیش می روند، از موفقیت سه مدل دیگر گوشی، کاسته می شود و از دوران اوج فاصله می گیرند. آنچه اوضاع گوشی های ساده را در میان بازار تلفن همراه آشفته کرده، همین معیارهایی است که گوشی های رده بالا را شکل می دهند و خوشبختانه یا متأسفانه، صفحه لمسی تبدیل به یکی از معیارهای گوشی های رده بالا شده است. به همین خاطر است که حتی گوشی های سری E نوکیا، با آن امکانات، به سختی در میان گوشی های رده بالا قرار می گیرند و خب، وقتی گوشی تان رده بالا نیست، آیا همچنان به آن عشق می ورزید؟ البته نباید در این میان بی انصافی کرد. با این وجود که گوشی هایی متنوع تر و با صفحه نمایش های لمسی به بازار آمده اند اما همچنان گوشی های ساده سهم بزرگی از بازار را در دست دارند.
نمونه های موفقی از گوشی های ساده در بازار وجود دارند که 6500 و 6700 کلاسیک نوکیا، در این میان قرار می گیرند. یا اگر بخواهیم ساده تر به موضوع نگاه کنیم، گوشی هایی مثل 6300,N73,E71,N70 هنوز هم در رده های بالای جدول محبوبیت قرار دارند و جای خود را در این جدول حفظ کرده اند. البته آماری هم وجود دارد که بر طبق آن، بهترین رتبه برای یک گوشی ساده، رتبه دهم جدول پرفروش هاست که متعلق بع نوکیا N73 است، بدون آنکه صفحه لمسی داشته باشد یا ضخامتش ناچیز باشد. در این میان باید به یک نکته توجه کرد، آن هم این است که گوشی های ساده، هرچقدر هم در این دهه موفق ظاهر شده اند اما نمی توان منکر موقعیت شان نسبت به محیط اطراف شد. در این موقعیت، گوشی هایی با دکمه های کمتر و صفحه نمایش های بزرگ تر، امید بیشتری برای موفقیت خواهند داشت.
امروزه صفحه نمایش های لمسی، بزرگ ترین اتفاق عرصه تلفن های همراه هستند و نمی توان گوشی های ساده را با آنها مقایسه کرد. اما آیا باید به چشم یک اتفاق ناخوشایند و ناامید کننده و به آن نگاه کنیم و از پایان عمر گوشی های ساده گریان باشیم؟ همین امروز، در همین دور و بر خودمان، هستند آدم هایی که وقتی گوشی های ساده را دست می گیرند، حس بهتری دارند و این گوشی ها را به گوشی های لمسی ترجیح می دهند. این گوشی های ساده، با خودشان نوستالژی دوران ابتدایی ورود تلفن های همراه را دارند. اما تکنولوژی است و پیشرفت می کند و نمی شود به سادگی از کنار آن گذشت و حتی زیبایی آن را نادیده گرفت.

همچنان محبوب

دوران اوج گوشی های ساده، طبق آنچه در این جدول می بینید، به سال های 2000 و 2001 باز می گردد؛ زمانی که هنوز گوشی هایی در انواع و اقسام مختلف به بازار عرضه نشده بود و این گوشی های برای خودشان یکه تازی می کردند. این گوشی ها، نه رقیبی جدی داشتند و نه خطری احساس می کردند. اما دقیقاً در سال های 2004 و 2005، به دوره افول خود نزدیک می شوند و این، دقیقاً زمانی است که گوشی های صدفی و کشویی راهشان را در قلب ها باز کرده بودند. اما عمر آنها به پایان نمی رسد و عرضه گوشی هایی مثل مدل های سری E نوکیا، آنها را دوباره به عرصه بازمی گرداند. به همین خاطر است که در سال های 2007 و 2008 روزهای خوشی را پشت سر می گذراند. با این وجود، در همین سال 2010، آمارشان آن قدر نازل است که به نظر می رسد ثانیه های آخر عمرشان را نفس می کشند؛ اتفاقی که محال هم به نظر نمی رسد. مخصوصاً که صفحه نمایش های لمسی و کی بوردهای QWERTY، به روزهای اوج خود نزدیک می شوند. اما بد نیست بدانید که با این وجود که گوشی های ساده با کاهش محبوبیت روبه رو شده اند اما آنها همچنان سهم بزرگی از بازار را به خود اختصاص می دهند.

باز شود، دیده شود

چه کسی باور می کرد که باز و بسته شدن صدفت بتواند سوژه ای برای طراحی تلفن های همراه شود؟ البته برای پرسیدن این سؤال خیلی دیر است. در طول دهه گذشته، دست اندرکاران این عرصه، آن قدر مدل های متفاوتی از گوشی های صدفی را طراحی کردند که دست آخر به این نتیجه رسیدند عمر آنها روبه پایان است و مردم ترجیح می دهند به جای گوشی های بازشونده، گوشی هایی با صفحه نمایش بزرگ و ضخامت کم داشته باشند. در حالی که صفحه نمایش گوشی های صدفی، تنها به نصف ارتفاع گوشی محدود بود و ضخامت آن هم، بیش از حد تصور بود. حوالی سال های 2004 و 2005، گوشی های صدفی دوران اوج خود را می گذراندند آنها محبوب و جذاب بودند و به نظر نمی رسید در فاصله ای پنج ساله نسلشان رو به انقراض برود. این گوشی ها، از همان روزهای آغازین حضور موبایل در زندگی روزمره، سهم بزرگی در بازار داشتند و حتی عنوان پرفروش ترین گوشی را از آن خود کردند. این دوره، همان زمانی است که سونی اریکسون T10S به بازار آمد و پس از آن، حتی اسمارت فون خود P990 را با این شکل روانه بازار کرد؛ با صفحه کلیدی دوگانه و صفحه نمایش لمسی.
یکی از برندهایی که در دنیای گوشی های صدفی، اهتمام زیادی نشان داد، همین سونی اریکسون بود. در آن دوران، سونی اریکسون با گوشی های سری T خود، دنیای موبایل را تسخیر کرد و حتی روی دست خودش بلند شد و P1 را به بازار فرستاد اما از نظر زمان، همین جا بود که عمر گوشی های صدفی به پایان رسید. البته آنها تلاش دیگری هم کردند و با عرضه w350 بار دیگر به این فضا نزدیک شدند اما حضورشان موفقیت آمیز نبود و به سرعت ازیاد رفتند. منهای سونی اریکسون، شرکت های آمریکایی هم سرمایه گذاری جدی روی این مدل از گوشی ها داشتند. آنها با مدل های RAZR V3، انقلابی در این عرصه ایجاد کردند که در دوران طلایی گوشی های صدفی، نقشی مهم داشت. مخصوصاً که بزرگ ترین معضل این گوشی ها، همان ضخامت شان بود که در این گوشی وجود نداشت و با طراحی ساده اش دلبری می کرد. در همین مقطع از زمان که سال 2005 میلادی است، اتفاق های خوبی برای گوشی های صدفی افتاد. پاناسونیک، گوشی های VS3 ,VS6 را به بازار فرستاد و با روانه شدن MOTORAZR به بازار جان تازه ای به این نوع گوشی ها بخشیدند، اما این یک اشتباه بزرگ بود. آنها با پایان دادن به روند تولید گوشی های سری RAZR، پایان دوران این گوشی ها را برای خودش اعلام کرد و به این ترتیب بود که بسیاری از علاقه مندان به این نوع گوشی ها، دست خود را در پوست گردو دیدند. برند دیگری که سعی کرد در این میان خودی نشان بدهد و استفاده ای از این فضا کند، سامسونگ بود که به موفقیت G400SOUL دل بست اما با شکست مواجه شد. روند سریع افول گوشی های صدفی از سال 2005 تا سال 2007، نشان دهند تغییر سلیقه کاربرانی است که تا همین چند سال پیش، صفحه کلیدهای QWERTY و ضخامت ناچیز تلفن های همراه، ذائقه تازه ای در زندگی دیجیتالی شان پیدا کرده اند. گوشی های صدفی در تمام این سال ها با شکل متفاوت شان فخر می فروختند و از کنار گوشی های کشویی و ساده که رقبای اصلی شان بودند با افتخار می گذشتند، اما ناگهان تغییر اتفاق افتاد و پروژه به شکست انجامید. در واقع تولید کنندگان گوشی های صدفی، به ظاهر زیبا و امکانات پیشرفته گوشی هم توجه کرده بودند اما توجه شان بی پاداش ماند.

دوران افول یک ستاره

کارشناسان حوزه دیجیتال، فارغ از صفحه نمایش کوچک و ضخامت زیاد گوشی های صدفی، ایراد دیگری هم به آن وارد می دانند؛ ظاهر زنانه. آنها معتقدند این گوشی ها، به دلیل ظاهر خود، نیمی از جامعه هدفشان را از دست می دهند و به همین دلیل است که هیچ گاه نتوانستند از محبوبیت ویژه برخوردار شوند. البته این ایراد، کمی غیر منطقی به نظر می رسد. چراکه آمارهای معتبر نشان می دهند که در میانه این دهه، حدود سال 2004 گوشی های صدفی نیمی از کل گوشی های تولید شده جهان را تشکیل می دادند. دلیل دیگری که در تاریخ تولید گوشی های تلفن همراه برای افول این مدل ثبت شده است. اگر به همین نمودار کنار صفحه توجه کنید، متوجه می شوید که همواره مقبولیت گوشی های صدفی، از سهم مطلق آنها در تولید کلی بازار پایین تر بوده و این نشانه ساده را می توان به محبوبیت آنها نسبت داد. به نظر می رسد در پایان این دهه، گوشی های صدفی نتوانند درباره به دوران اوج خود بازگردند.

پایان یک رویا

گوشی های بازشونده، حیات خود را روبه پایان می بینند اما اگر از عشاق این گوشی ها هستید. اگر فکر می کنید تمام زندگیتان با این وسیله تأمین می شود و زندگی خود را رو به پایان می بینید. بهتر است چند دقیقه ای دست نگه دارید و ابتدا سؤال های اساسی و مهمی از خود بپرسید. برای نمونه فکر می کنید مشخص بودن صفحه نمایش در هر لحظه می تواند کار دستتان بدهد و رازهایتان را برملا کند یا سوژه ای دست آدم های فضول دور و برتان بدهد؟ باید به شما بگوییم که تمام نگرانی هایتان بی مورد است. گوشی های بازشونده، تنها به شما احساس بسته بودن فضا را القا می کنند و به این وسیله شما را به خود معتاد می کنند، در حالی که امکاناتی مشابه گوشی های دیگر در اختیار شما قرار می دهند. البته نمی توان منکر شد که فضای اندکی که بیشتر این گوشی ها اشغال می کنند و محو بودن دکمه هایشان که امکان اشتباه را پایین می آورد، امکانی است که نمی توان به سادگی از کنار آن گذشت اما خب، هر رویایی پایانی دارد و پایان این رویا در همین سال 2010 رقم می خورد.
منبع: ویژه نامه دانستنیهای دیجیتال ش ـ مهرماه 89