عملکرد پزشکی مبلغان روسی

روس ها علاوه بر تأسیس بیمارستانی در آشوراده، در 1265هـ/ 1848م، با چهارده تخت خواب(تاج بخش، 1375: 210) برای درمان کادر نیروی دریایی و کارمندان کنسولگری( فلور، 1386: 265)، در تهران نیز بیمارستانی برپا کنند که البته از سوی صلیب سرخ اداره می شد. پزشکان کنسولگری های روسیه در مشهد و تربت حیدریه نیز بیمارستان هایی مخصوص( گروته، 1369: 323) و مراکزی برای آموزش و درمان ایجاد کرده بودند.(هاشمیان، 1379: 301).
علاوه بر این مطالب، در زمان جنگ جهانی اول روس ها عمارت سپهدار را در قزوین به بیمارستان تبدیل کردند. خواهران روحانی خیر آن، تا سال 1297ش/ 1918م، یعنی تا زمانی که روس ها آنجا را ترک کردند آنجا را مدیریت کردند(فلور، 1386: 265)؛ شرکت راه روس نیز بیمارستانی کوچک برای کارکنان خود برپا کرد( همان).
در زمانی که در ایران مسئولان از تشکیل بیمارستان یا مریضخانه استقبال نمی کردند. چنان که در نامه ای که صدرالعلما به ناصرالملک وزیر مالیه نگاشته است درخواست تشکیل مریضخانه ای را کرده است، اما ظاهراً انجام این درخواست بدون جواب مانده، دولت های رقیب از فرصت نهایت استفاده را می کردند چنان که دو سال بعد از این نامه بی جواب در قوچان با همت تجار محلی و حمایت مالی دولت روسیه و بانک استقراضی تصمیم ساخت بیمارستانی در این شهر گرفته شد( سند شماره 10). علاوه بر این، باید به تلاش روس ها و کمک صلیب سرخ در تأسیس مریضخانه ای در سنندج نیز اشاره کرد.
همچنین بعد از تغییر حکومت روسیه و تبدیل آن به شوروی نیز بیمارستان هایی در ایران از جمله در شهرهای رشت و تهران نیز ساخته شد. بیمارستان شوروی در تهران تا قبل از انقلاب اسلامی رونقی داشته و اکنون به نام میرزا کوچک خان تغییرنام داده شده است.
حضور هیئت های مذهبی در ایران اگرچه نتوانست آنان را به هدف اصلی خود، که در پوشش پزشکی صورت می گرفت، برساند اما آثار و نتایجی مثبت داشت زمانی که حکومت هیچ تمایلی یا آگاهی به ساخت بیمارستان ها نداشت میسیون های مذهبی دست به احداث این مؤسسات زدند هر چند که همواره از ماهیت استعماری شان انتقاد شده، اما فعالیت علمی آن ها ستودنی بود. آنان پزشکی مدرن را در زمانی که روش های درمانی به سبک سنتی در کشور رایج بود به ایران معرفی کردند.
منبع: شمس اردکانی، محمدرضا؛ عظیمی، رقیه سادات؛ قاسملو، فرید؛(1389)، روند تحول پزشکی نوین ایران، از دارالفنون تا تأسیس دانشگاه تهران، تهران: چوگان با همکاری دانشگاه علوم پزشکی تهران، اول/1390.