برقراری آرامش درکلاس درس

ارتباط با دانش آموزان

چه قدر خوب می‌شد اگر همیشه تمام شاگردان آرام می‌نشستند، ‌آماده یادگیری بودند و حواس آن‌ها جمع درس بود!اما این در ذات گونه‌های جوان انسانی نیست! در اینجا چند نکته برای غلبه بر فطرت انسان آورده شده است- اما فراموش نکند که هر شیوه بر افراد خاصی تأثیر می‌گذارد؛ بنابراین شما هم شیوه خاص خود را پیدا کنید.
1- در ابتدا هیچ کاری نکنید. در جای خود کاملاً بی حرکت و ساکت بایستید. ابتدا نزدیک‌ترین دانش آموز به وجود شما پی خواهد برد و سپس خبر رفته رفته به دیگران نیز خواهد رسید. قبل از این که تصمیم بگیرید تاکتیک دیگری را به کار ببندید، یکی دو لحظه صبر کنید!
2- اگر کلاس آرام نشد، (هنوز) فریاد نکشید! به طور غریزی و از ته دل فریاد نکشید «ساکت باشید!» با صدایی آرام، ‌با دو سه نفر از شاگردانی که به نظر می‌رسد آمادگی گوش دادن به شما را دارند شروع به صحبت کنید.
3- از حس کنجکاوی انسان استفاده کنید. بعضی اوقات آرام و زیر لب صحبت کردن مثمر ثمر واقع می‌شود! طبیعت انسان طوری است که دوست ندارد از هیچ مطلبی غافل بماند. با صدایی آرام، سر صحبت را با آن‌هایی که به شما نزدیک‌ترند باز کنید. بسیاری از آن‌ها دست از وراجی برداشته و شروع به گوش دادن خواهند کرد.
4- به یک نفر تذکری بدهید! از آن‌هایی که در حال گوش دادن به شما هستند سؤالی بپرسید، ولی در انتها سؤال خود نام یکی از شاگردانی را که می‌دانید گوش نمی‌داده است به زبان آورید. آن وقت تأثیر لو رفتن یک شاگرد وراج نزد همشاگردی‌هایش را، در حالی که تمام چشم‌ها به سمت او نشانه می‌روند، مشاهده خواهید کرد.
5- شیوه‌هایی برای جلب توجه دانش آموزان در نظر داشته باشید. عملی انجام دهید که نیاز به دقت داشته باشد- مثلاً یک نوار کاست یا ویدیویی را با صدای کوتاه پخش کنید.
6- مردم عاشق تمجید هستند. به جای این که به شاگردانی که گوش نمی‌دهند غر بزنید، از آن‌هایی که توجه می‌کنند تعریف کنید، به خصوص اگر معمولاً اهل گوش دادن نیستند.
7- ابتدا با یک تکلیف شروع کنید. درس خود را با دادن یک تکلیف به دانش آموزان آغاز کنید. این تکلیف را یا به صورت پلی کپی به آن‌ها بدهید و یا قبلاً آن را روی تخته سیاه نوشته باشید.
8- اهدافی تعیین کنید. هنگام شروع درس جدید، ‌چند نفر از شاگردان زرنگ را به نام صدا کرده و به عنوان سرگروه، تکلیف را به دست آن‌ها بدهید.
9- بی نظمی را توهین به خود تلقی نکنید. بی نظمی شروع کلاس را بی احترامی به خود مپندارید؛ بلکه آن را فطرت انسان و یک چیز طبیعی به شمار آورید، تا وقتی که حادثه ی جالب توجهی رخ دهد.
10- کمتر کسی راضی می‌شود تفریح را از دست بدهد! اگر می‌توانید (خود ما در این کار ضعیف هستیم!) درس را با موضوعی بسیار سرگرم کننده و صدایی کاملاً کوتاه، برای آن‌هایی که «آرام گرفته‌اند» آغاز کنید. بقیه نیز به زودی علاقه‌مند به شرکت در بحث شما خواهند شد.

مشکلات ارتباط کلامی با دانش آموزان

چند مرتبه تا به حال به خود گفته‌ایم «ای کاش می‌شد بدون این که کسی توی حرفم بدود بتوانم درسم را بدهم». وقتی رشته کلام ما پاره می‌شود، اگر حالاتی چون عصبانیت و ناراحتی به ما دست بدهد طبیعی است. البته در چنین مواقعی تمام چشم‌ها به سوی ما نشانه می‌روند و همه منتظر واکنش ما می‌نشینند. توصیه‌های زیر به شما کمک می‌کنند تا با حفظ متانت خود بتوانید با قطع کلام‌ها کنار بیایید.
1- قبول کنید که رشته ی کلام شما واقعاً پاره شده است. تلاش در ادامه ی تدریس بدون اعتنا به شخصی که توی حرف شما دویده است، بیشتر به شما زیان می‌رساند تا فایده، زیرا احتمالاً حواس اغلب دانش آموزان بیشتر متوجه حرف آن دانش آموز و واکنش شما نسبت به آن می‌شود تا نسبت به آنچه شما درست قبل از حادثه شرح یا انجام می‌داده‌اید.
2- رشته کلام را از دست ندهید. به ذهن خود بسپارید که قبل از پاره شدن کلامتان دقیقاً مشغول چه کاری بودید، تا پس از رفع مشکل، ‌فی‌الفور به موضوع اصلی خود برگردید و ناچار نباشید که بگویید، ‌«خوب، حالا کجا بودیم؟» ضمناً احتمال این که بین آنچه انجام می‌دادید و مطلبی که به خاطر آن متوقف شدید رابطه ای وجود داشته باشد را بررسی کنید.
3- بپذیرید که بعضی از قطع کلام‌ها مهم و ضروری هستند؛ در این گونه مواقع، اطمینان حاصل کنید شخصی که صحبت شما را قطع کرده است مورد انتقاد یاخجالت قرار نگیرد.
4- با همکاران خود بردبار باشید. علی‌الخصوص، ‌هنگامی که کلام شما توسط یک همکار با یکی از کارکنان مدرسه قطع می‌شود، ‌احتیاط کنید. حتی اگر این وقفه ناخوشایند و غیر ضروری باشد. بهتر است که بعداً به طور خصوصی با آن شخص صحبت کنید تا این که اجازه دهید دانش آموزان متوجه هر گونه عصبانیت شما شوند.
5- وقفه‌ها را به تجربیات مثبت آموزشی تبدیل کنید. در صورت امکان، از وقفه‌هایی که دانش آموزان ایجاد می‌کنند، نکات مثبت آموزشی استخراج کنید. دانش آموزان هرچه بیشتر احساس کنند که به حرف آن‌ها اهمیت داده شده است،‌ بیشتر سعی خواهند کرد بدون دلیل در کار شما وقفه ایجاد نکنند.
6- برای احساسات افراد احترام قائل شوید. وقتی دانش آموزانی به طور مکرر حرف شما را قطع می‌کند، سعی کنید به جای این که او را در مقابل دیگران برنجانید، بعداً به طور خصوصی با او صحبت کنید.
7- برای هرکسی که حرف شما را قطع می‌کند، کاری آماده داشته باشید. تعدادی سؤال مربوط به درس همان روز آماده کنید تا اگر لازم شد، آن‌ها را از هرکسی که صحبت شما را قطع می‌کند بپرسید و او را در تنگنا قرار دهید. این کار خیلی راحت از توی حرف دویدن‌ها جلوگیری می‌کند!
8- فاصله خود را کم کنید. به آن کسی که بی موقع صحبت شما را قطع کرده است نزدیک‌تر شوید. وقتی فاصله خود را با دانش آموزان کم می‌کنید، جرئت آن‌ها خیلی کمتر از موقعی می‌شود که در سوی دیگر کلاس هستید.
9- ببینید چرا کلام شمار ا پاره کرده‌اند. اگر صبحت شما به طور مکرر قطع می‌شود، شاید به این خاطر باشد که دانش آموزان از گوش دادن خسته شده‌اند و لازم است مطلب را به پایان ببرید. از این شیوه تفکر که «چون درس را شروع کرده‌ام پس باید حتماً آن را تمام کنم» اجتناب کنید.
10- از همکاران خود یاد بگیرید. هر وقت موقعیت دست داد، ببینید وقتی کسی توی حرف همکاران شما می‌دود، آن‌ها چه عکس‌العملی از خود نشان می‌دهند. هرچه تکنیک‌های بیشتری یاد بگیرید، برخوردهای شما کاربردی‌تر خواهند شد.

برقراری نظم در کلاس

این یکی از مواردی است که قلم زدن راجع به آن بسیار آسان‌تر است عمل کردن به آن است؛ البته همه ی ما مدام در ستیز با غیرقابل پیش بینی عامل انسانی هستیم.
1- چند قانون رفتاری شفاف برای کلاس وضع کنید. در صورت امکان، دانش آموزان را در تهیه این قوانین شکرت دهید. هرچه بیشتر در آن‌ها احساس تملک نسبت به این قوانین ایجاد کنید، احتمال قوی‌تری وجود دارد که دست کم سعی کنند از آن‌ها پیروی نمایند.
2- هر رفتار خوب را بلافاصله با یک واکنش مثبت پاسخ دهید؛ با یک لبخند یا چند کلمه تعریف یا تشویق. ضمناً سعی کنید به آن‌ها اطمینان دهید که شما فوراً به هر عمل خوب ناشی از دانش آموزانی که معمولاً محکوم به بدرفتاری هستند، پاداش می‌دهید. آن‌ها ممکن است واقعاً به بعضی از این گونه واکنش‌هایی مثبت پاسخ دهند.
3- قبل از این که یک بی نظمی جزیی تبدیل به یک جرم بزرگ شود، به آن رسیدگی کنید. غالباً بهترین کار این است که بی نظمی‌های جزیی، حتی‌الامکان به صورت خصوصی، حل و فصل شوند. رودررویی در انظار دیگران، توجه بیش از حدی را بر می‌انگیزد!
4- مجازات قانون شکنی را مشخص کنید. اطمینان کنید که این مجازات‌ها منطقی و عملی هستند.
5- از دانش آموزان انتظارات غیر منطقی نداشته باشید - البته آن‌ها را خیلی هم دست کم نگیرید. خاطر جمع شوید که میزان تکلیف مناسب حال تمام شاگردان هر گروه باشد، و برای دانش آموزانی که با مشکل روبه رو هستند، ‌اهدافی دست یافتنی در نظر بگیرید. نوع برخورد خود را در صورت انجام یا عدم انجام تکلیف مشخص کنید. این کار مستلزم آن است که توانایی هر دانش آموز را بدانید، و برای آن‌ها اهدافی منطقی در نظر بگیرید.
6- به دنبال نشانه ها بگردید. انعطاف داشته باشید- به محض این که احساس کردید درسی به خوبی پیش نمی‌رود، سرعت و یا موضوع آن را تغییر دهید. تغییر روش متناسب با واکنش دانش آموزان یک توانایی محسوب می‌شود نه یک ضعف!
7- اگر دانش آموزی نظم کلاس را برهم می‌زند، هر چه سریع‌تر او را جابجا کنید. با این عمل نشان می‌دهید که متوجه بی نظمی شده‌اید، و به دانش آموز نیز فرصتی می‌دهید تا خود را جمع و جور کند.
8- برای فروکش کردن عصبانیت، مقداری وقت بدهید. اگر شما یا یکی از دانش آموزان از کوره در رفتید، چند دقیقه ای فرصت بدهید تا هردو آرام شوید. شاگرد عصبانی را برای مدت کوتاهی از کلاس بیرون ببرید. این کار می‌تواند زمینه گفتن چیزی از این قبیل را ایجاد کند «متأسفم که چنین اتفاقی افتاد. چه کار باید کرد تا از بروز چنین حوادثی در آینده جلوگیری کنیم؟ ».
9- علت رفتار ناشایست را بررسی کنید. با دانش آموزی که رفتار ناشایستی از او سرزده است در خارج از کلاس و به صورت خصوصی حرف بزنید و سعی کنید به دلایل این رفتار او پی ببرید. گاهی مواقع علل (پس از مشخص شدن) کاملاً قابل درک و گذشت هستند.
10- برای شاگردان کلاس تکلیف سرگرم کننده ای در نظر داشته باشید. این کار موقعی می‌تواند مفید واقع شود که احتیاج داشته باشید به اعصاب خود مسلط شوید، یا بخواهید چند دقیقه ای را با دانش آموزی که کار ناشایستی انجام داده است به تنهایی صرف. یک تست شفاهی یا سرگرمی برای ده دقیقه ی آخر کلاس در نظر بگیرید، ‌تا به عنوان پاداش به خاطر این که از کار آن‌ها راضی بوده‌اید و یا یک فعالیت مفید را به پایان رسانده‌اند و نیاز به تنوع دارند، به آن‌ها بدهید.
منبع: براون، سالی و همکاران، ( 1387)، مهارتهای مهم تعلیم و تعلم، سعید خاکسار، تهران، نشر موزون، چاپ دوم.