چگونه خوب درس بخوانیم؟

شاید تا به حال به دفعات از خود پرسیده باشید که چگونه درس بخوانم تا موفقیتهای تحصیلی خوبی داشته باشم و به اهداف مورد نظرم نزدیک و نزدیک تر شوم. ما پاسخ آن را در اینجا برای شما ذکر می نماییم.

سازماندهی دروس

1- تصمیم بگیرید که غرق نشوید! اگر منظم و مرتب نباشید، تکالیف شما مثل جزر و مد دریا، ‌غیر قابل کنترل می‌شوند، و ممکن است احساس کنید دارید در آن غرق می‌شوید. اما به محض اینکه آگاهانه اراده کردید که زمام سازمان دهی دروس خود را به دست گیرید، ‌موقعیت بسیار مستحکم‌تری برای "سوار شدن بر امواج" پیدا خواهید کرد.
2- فهرست تهیه کنید. "فهرست‌های به درد نخوری" که حاوی اهداف بیهوده ای مثل"تمام جزوات فلانی را بخوان" است، تهیه نکنید. فهرست‌هایی طولانی بسازید که حاوی اهدافی کوتاه و مشخص باشند. این بدان معنا است که مرتب می‌توانید به یکی دو هدف از آن اهداف برسید و آن‌ها را از فهرست خود خط بزنید. حذف یک کار از دستور کار، پس از انجام موفقیت آمیز آن، بسیار خشنود کننده و رضایت‌بخش است.
3- هر تکلیفی را که به شما داده می‌شود، به فهرست خود اضافه کنید. سیستمی برای اولویت بندی اقلام موجود در فهرست خود ابداع کنید که فقط بر اساس یک تاریخ مهلت، مثل زمان تحویل نباشد، بلکه بر اساس اهمیت باشد. شکی نیست که باید به تاریخ‌های مهلت توجه داشته باشید- اما باید به مطالعه کردن دروسی که می‌دانید در دراز مدت حائز اهمیت هستند، حتی توجه بیش‌تری نمود.
4- فهرست خود را مرتب مرور کنید. (این کار، ‌هر دفعه فقط چند دقیقه طول می‌کشد). هر گاه متوجه شدید که اهمیت چیزی افزایش می‌یابد، ‌اولویت آن را در فهرست خود بالا ببرید. برای خود تاریخ مهلتی برای رسیدن به اهداف موجود در فهرست، تعیین کنید - روزهایی را در نظر بگیرید که از هر مهلت کلاسی، مثل مهلت تحویل تکالیف، بسیار جلوتر باشد.
5- در مطالعات خود تنوع ایجاد کنید. برای مثال، اگر یک بعد از ظهر را به مطالعه تخصیص داده‌اید، تمام وقت خود را به یک موضوع نپردازید. کمی از وقت خود را برای دوره کردن، برنامه ریزی برای تکالیف آتی، جلو انداختن تکالیف جاری و مطالعه ی دروس کنار بگذارید. "ایجاد تنوع همان قدر مؤثر است که استراحت کردن- اگر در یک بعد از ظهر، تمرینات متنوعی داشته باشید، از ذهنتان استفاده بیش‌تری خواهید برد تا اینکه در یک تکلیف طولانی و کسل کننده دست و پا بزنید.
6- از لحظات کوتاه و "آزاد" وقت خود استفاده کنید. حتی در طول روزهای پر مشغله ترین افراد، "دقایق پراکنده و آزاد" فراوانی وجود دارد. از بعضی از این "دقایق پراکنده" برای انجام برخی از امور کوتاه استفاده کنید؛ برای مثال، نوشتن دو نکته مهم که در یکی از کلاس‌های هفته گذشته عنوان شده بود. تعجب خواهید کرد که چه قدر این لحظات کوتاه می‌توانند مفید واقع شوند: تمرکز ما دارای عمر کوتاهی است و در این لحظات کوتاه و فعال، این تمرکز به راحتی حفظ می‌شود.
7- در هرکجا، کاری برای انجام دادن به همراه داشته باشید! نیازی ندارد همه کتب و جزوات خود را تمام روز با خود به این طرف و آن طرف ببرید، اما خیلی سودمند است که یک چیز کوچک (مثل یک کتاب جیبی و یا یک کارت حاوی اطلاعات کلیدی از آنچه می‌آموزید) با خودتان داشته باشید. همچنین، وقتی یک تکلیف عمده مثل یک مقاله یا گزارش تحقیقی را برنامه ریزی می‌کنید، بهتر است آن را با خودتان حمل کنید- چند روزی در مورد آن برنامه ریزی کنید و رفته رفته ایده‌های خود را جمع و جور و کلمات و عبارات کلیدی را در برنامه خود یادداشت نمایید.
8- تنها در محل مورد علاقه خود کار نکنید. اکثر مردم محل مورد علاقه ای برای کار کردن دارند- برای مثال کتابخانه یا اتاق مطالعه. اما اگر شما فقط در محل مورد علاقه خود کارکنید، بهانه خوبی برای کار نکردن در هر محل دیگری به دست آورده‌اید.
9- از ابتدا شیوه ای را پیش گیرید که بر اساس آن آموخته‌های شما ارزیابی می‌شوند. اگر در یکی از دروس، به امتحان گرفتن اتکا می‌شود، به مجرد اینکه به اندازه ای از درس را پوشش دادید که بتوانید به برخی از سؤالات پاسخ دهید، شروع به تمرین کنید! شما باید تا اواخر هفته اول قادر به جواب دادن به سؤالات باشید.
10- هر وقت امکان دارد، ‌با هم کلاسی‌های خود درس بخوانید. وقتی به تنهایی درس می‌خوانید، متأسفانه ممکن است ساعت‌ها پشت میز خود بنشینید، بدون اینکه چیز زیادی یاد بگیرید. وقتی به یکی از "انجمن‌های دانش آموزی یا دانشجویی" فعال می‌پیوندید، احتمال خیال‌پردازی‌های بیهوده شما به طرز چشمگیری کاهش می‌یابد. هر وقت مطلبی را برای یک همشاگردی توضیح می‌دهید، برای خودتان نیز یک آموزش ارزنده خواهد بود.

کجا باید درس خواند

"مدیریت وقت" موضوعی است که زیاد به آن اشاره می‌شود. سازمان‌ها، برای فرستادن کارکنان خود به کلاس های مدیریت وقت، مبالغ هنگفتی هزینه می‌کنند. اما در مورد "مدیریت مکان" به ندرت کاری صورت می‌گیرد، در حالی که وقتی سخن از درس خواندن به میان می‌آید، به همان اندازه اهمیت می‌یابد. سؤالات و پیشنهادهای زیر می‌توانند به شما کمک کنند تا "مدیریت مکان" را در خود بهبود دهید.
1- آیا محل ایده آلی برای مطالعه در نظر دارید؟ قبل از اینکه به مطالعه بپردازید، چند ویژگی محیط آموزشی "ایده آل" خود را بنویسید.
2- وقتی سؤال می‌شود که بهترین مکان برای درس خواندن کجا است، بسیاری از مردم می‌گویند "کتابخانه" یا "منزل" یا "اتاق خواب- مطالعه" .خطر اینجاست که داشتن یک محل مطلوب برای درس خواندن می‌تواند برای شما تبدیل به بهانه ای برای درس نخواندن در هر مکان دیگر شود.
3- بین کارآیی و فرصت، ‌تعادل برقرار کنید. اگر (مثلاً) شما در اتاق "خواب- مطالعه" خود به بهترین نحو درس می‌خوانید، ‌این احتمال وجود دارد که کارآیی شما در آن محل بالا باشد. اما همیشه که آنجا نیستید! مهم است که بعضی از مطالعات خود را در مکان‌های دیگری نیز انجام دهید- حتی اگر در آنجا خیلی هم کارآیی نداشته باشید.
4- تکلیف را با مکان جور کنید. برای انجام برخی از تکالیف، نیاز به فضای زیادی دارید. برای برخی دیگر ممکن است به ابزار تخصصی نیاز داشته باشد، مثلاً میز نقشه کشی، ‌کامپیوتر و غیره. سایر تکالیف را می‌توانید با قرار دادن یک کتاب یا یک دفتر بر روی زانوهایتان انجام دهید.
5- از مکان‌های جور واجور استفاده کنید! فرض کنید که یک برگ مهم از یادداشت‌های خود را در یک شب بارانی برداشته‌اید و در زیر یک چتر وبا به دست داشتن یک چراغ قوه، آن را برای مدت پنج دقیقه با خود به بیرون برده‌اید. آنچه را در آن پنج دقیقه می‌آموزید، ‌برای مدتی بسیار طولانی به خاطر خواهید سپرد. آنچه که آموخته‌اید با شرایط (به یاد ماندی) محیط، ‌پیوند خورده است.
6- همیشه چیزی برای مطالعه کردن همراه داشته باشید. حالا دیگر مطلب دستتان آمده است، مکان یادگیری، ‌یعنی هر محلی که در آن هستید - هر کجا - همه جا. اگر چیزی به همراه نداشته باشید، بهترین بهانه را برای درس نخواندن به خودتان داده‌اید این گونه تجملات را برای خود فراهم نکنید.
7- قبل از درس خواندن، خود را با جمع و جور کردن مشغول نکنید. نظافت را بگذارید برای نیم ساعت بعد. چون آن وقت، همان طوری که اشیا را پس و پیش می‌کنید، ‌مغز شما مطالبی را که مطالعه می‌کرده‌اید، پردازش می‌کند. (اگر اول مشغول تمیزکاری شوید، ‌تنها چیزی که واقعاً به آن فکرمی کنید، تمیزکاری است و اینکه تا چه موقع می‌توانید زمان هولناک فکر کردن را به تعویق بیندازید).
8- نسبت به محیط اطراف خود خیلی سخت گیر نباشید. بعضی‌ها ترجیح می‌دهند در سکوت محض درس بخوانند. برخی دیگر در سرو صدا. تعدادی یک صندلی راحتی را دوست دارند وعده ای روی زمین می‌نشینند یا ولو می‌شوند. توانایی‌های خود را طوری پرورش دهید که بتوانید بی توجه به محیط، تمرکز داشته باشید- این قابلیت‌ها در طول زندگی ما، بسیار ارزشمند هستند.
9- به سقف - و یا به بیرون از پنجره و غیره! خیره شوید. این نوع "گریز" را یک تفریح غیر مجاز تلقی نکنید- بلکه آن را یک نیاز بدانید. مغز ما نیاز به زمان دارد تا ایده‌هایی را که ذهن ما خطور کرده است، پردازش کند. اما در هر نوبت، خیلی تأمل نکنید!
10- توصیه‌های فوق را با هم ترکیب و این فلسفه را اتخاذ کنید که مکان مطالعه، همان مکانی است که شما در آن هستید.
منبع: براون، سالی و همکاران، ( 1387)، مهارتهای مهم تعلیم و تعلم، سعید خاکسار، تهران، نشر موزون، چاپ دوم.