نویسنده : زهرا کاظمی



 
هر وقت علت طلاق را پرسیدند، گریست و گفت: «اعتیاد».
مثلث «فقر، جهل و اعتیاد»، پویایی، بالندگی، نشاط و سرزندگی را از برخی جوانان گرفته و از آنها انسان‌هایی بیمار و بی‌خاصیت ساخته است. اعتیاد نه‌تنها پدیدآورنده اختلاف‌های خانوادگی است، بلکه خانواده را به عرصه طلاق نیز می‌کشاند.

اعتیاد چیست؟

تعریف کمیسیون بهداشت جهانی از اعتیاد چنین است:اعتیاد به مواد مخدر، مسمومیت حاد یا مزمنی است که مضر به حال شخص و اجتماع بوده و زاییده مصرف دارویی طبیعی و صنعتی بوده و مصرف آن، عوارض جسمی ـ روحی را در پی دارد.
برای به وجود آمدن هر چیزی، مجموعه‌ای از علت‌ها نقش دارند. عوامل اعتیاد نیز در افراد، مختلف است که برخی آنها چنین هستند.
1. عوامل فردی: فقر معنوی، افسردگی، بیماری، لذت‌جویی، نبود اعتماد به نفس، استقلال‌خواهی، نرسیدن به رشد شخصیت و ناامیدی، برخی از دلایل فردی گرایش به اعتیاد هستند.
شهید مطهری(ره) عقیده دارد: «یأس و ناامیدی از آینده و فقدان معنویت، یکی از عوامل خودکشی و جذب به مواد مخدر است».
2. عوامل خانوادگی: اعتیاد یکی از اعضای خانواده، زمینه‌ساز مستقیم اعتیاد دیگر اعضا نیز می‌شود. والدین معتاد، بیشتر فرزندان معتاد دارند؛ زیرا هم الگوی نامناسبی برای فرزندان خود هستند و هم فرصت لازم برای تربیت آنان ندارند.
اختلاف‌های خانوادگی، پی‌آمدهایی مثل اعتیاد، خانه‌گریزی و انتخاب دوستان ناباب را برای جوان به دنبال دارد.
3. عوامل اجتماعی: مدرسه، دوستان ناباب، تفریح‌های ناسالم، بیکاری، نداشتن جایگاه اجتماعی، فقر مالی و فرهنگی و نیز رشد جمعیت، در شکل‌گیری اعتیاد نقش مؤثر دارند.
برای پیدایش هر عادتی مراحلی است، اعتیاد نیز چند مرحله دارد: مرحله اول، آشنایی: در این مرحله شخص بر اثر تشویق دیگران یا میل در انجام دادن یک کار تفریحی یا در پی کنجکاوی یا دیگر علت‌ها مثل کسب لذت، با مصرف مواد مخدر آشنا می‌شود.
مرحله دوم، میل به افزایش مصرف مواد مخدر: در این مرحله بدن هر روز به مواد بیشتری نیاز پیدا می‌کند. بعد از مدت‌ها استفاده نامرتب از مواد مخدر، شخص دچار شک و تردید می‌شود و برای رهایی از آن، با خواست‌های خود مبارزه می‌کند.
مرحله سوم، بیماری: در این مرحله شخص بعد از شک و تردید و گاه پس از مدتی کنار گذاشتن اعتیاد، سرانجام به مرحله اعتیاد و وابستگی واقعی می‌رسد که اگر مواد مخدر، کم یا بدون ترتیب لازم به او برسد، نشانه‌های شوک بعد از بیماری بروز پیدا می‌کند. از نشانه‌های شوک، لرزش اندام، تعریق شدید و کوفتگی است.

پی‌آمدهای اعتیاد

عوارض جسمی: اگر مصرف روزانه معتاد متوقف شود و از ده تا دوازده ساعت تجاوز کند، به عوارض جسمی و ناراحتی‌های عصبی، دلهره، بی‌قراری، عطسه، ریزش آب از بینی و چشم، ناراحتی‌های عضلانی، فشار شدید در ستون فقرات، دل درد و دل‌پیچه، بی‌اشتهایی و کم شدن وزن دچار می‌شود. اگر به چنین فردی بین دو یا سه روز مواد مخدر نرسد، اعتیادش از بین می‌رود:
از آثار زیان‌بار تریاک و مواد مخدر در جسم، می‌توان مواردی را نام برد:
الف) تریاک و مشتقات آن دندان‌ها را کثیف و آسیب‌پذیر می‌کند، مخاط دهان را ملتهب می‌سازد و موجب نقصان ترشحات غدد بزاقی می‌شود.
ب) کلیه‌ها بر اثر مصرف مواد مخدر به ورم و نفریت دچار می‌شود.
ج) با مصرف مواد مخدر، تارهای صوتی حنجره، تحریک و سپس به التهاب مزمن می‌انجامد و درنتیجه، آهنگ صوتی معتاد غیرطبیعی می‌شود.
د) مصرف مواد مخدر، سبب کم یا متوقف شدن میل جنسی می‌شود. زنان معتاد خیلی زود نازا می‌شوند و در زمان بارداری، با احتمال سقط جنین روبه‌رو خواهند شد.
2. عوارض اجتماعی: معتادان نه‌تنها مولّد و سازنده نیستند، بلکه مصرف‌کنندگانی هستند که جز زیان رساندن به اجتماع، هنری ندارند. فرد معتاد در برابر اعضای خانواده‌اش احساس مسئولیت نمی‌کند و موقعیت اجتماعی او سست است. او به دیگران اعتماد ندارد و برآوردن نیازهای خود را مقدّم بر دیگران می‌داند. روابط اجتماعی معتاد بسیار سطحی و ساختگی است و به ندرت می‌توان پیوندهای مستحکم عاطفی با او برقرار کرد. چنین فردی فقط برای کسی که بتواند برای او مواد مخدر تهیه کند، اهمیت قائل است.
3. عوارض روانی: معتاد تعادل روحی ـ روانی ندارد. لاابالی‌گری، پایبند نبودن به اصول و مقررات جامعه، تسلیم شدن در برابر پیشامدهای روزانه، ضعف اراده و بی‌توجهی به مسئولیت‌های فردی و اجتماعی، از ویژگی‌های رفتاری معتاد است.
معتادان از لحاظ عاطفی، نابالغ، عصیانگر، بی‌قرار و دارای احساسات خصومت‌زا هستند. همچنین افرادی نگران هستند که احساس بی‌کفایتی و تنهایی می‌کنند.

اعتیاد در خانواده و تشخیص فرد معتاد

اعتیاد بیشترین اثرش را در خانواده به جا می‌گذارد. دعوا و اختلاف‌های خانوادگی، همسرآزاری، فقر مادی، انزوا و دوری از مردم، از دست دادن غیرت دینی، بی‌هویتی، ذلت‌پذیری و در نهایت، خودکشی را از آثار اعتیاد می‌توان برشمرد.
آمارها نشان می‌دهند که 34 درصد از معتادان، به سرقت یا کلاه‌برداری رو می‌آورند یا در باندهای بزه‌کاری شرکت دارند.
73 درصد از معتادان نمی‌توانند به خوبی از عهده کار خود برآیند و بسیار زودتر از دیگران خسته می‌شوند. همچنین به علت اعتیاد، بازدهی کار 86 درصد از معتادان کاسته می‌شود.همه گروه‌های سنی در معرض خطر اعتیاد به مواد مخدر هستند؛ با این تفاوت که مردان، بیشتر از زنان و جوانان، بیشتر از پیران به اعتیاد روی می‌آورند.
منبع ماهنامه طوبی شماره 35