بیماری‌های نوازندگان

بیماری‌های شغلی را می‌توان روی دیگر هر کار و فعالیتی دانست. مشکلاتی که به مرور زمان در جسم و روح افراد به وجود می‌آید و با گذشت زمان و تغییر شغل و نحوه زندگی به یک بیماری مزمن تبدیل می‌شود.
نوازندگان سازها از افرادی هستند که همه به آنها غبطه می‌خورند. همه ما زمانی که به موسیقی گوش می‌دهیم، حسرت نوازنده‌هایی را می‌خوریم که در تولید یک اثر نقش داشته‌اند. همه ما دوست داریم مثل «موتزارت» پیانو و ویلون را به زیبایی «ویوالدی» بنوازیم اما خیلی از ما نمی‌دانیم که مثلا آرتروز، شایع‌ترین بیماری در بین موسیقیدانان است. نوازندگان با توجه به نوع سازی که می‌نوازند، به بیماری‌ها و مشکلات مختلفی دچار می‌شوند.

کرامپ نویسندگان و نوازندگان

کرامپ نویسندگان؛ این بیماری به نام نویسندگان شهرت پیدا کرده است اما نوازندگان زیادی به آن دچار می‌شوند. در این بیماری، دست‌های فرد هنگام انجام فعالیت شغلی به نوعی از کار می‌افتد. دست‌ها در حالت عادی سالم هستند و نوازنده می‌تواند به راحتی کارهای روزمره و شخصی خود را انجام دهد اما به محض آنکه شروع به نواختن ساز می‌کند، درد شدید،
خواب رفتگی، حس باد کردن و حالت برق گرفتگی در دست‌های خود احساس می‌کند. مبتلایان به این کرامپ نمی‌توانند کارهای ظریف انجام دهند زیرا کنترل دست‌های خود را از دست داده‌اند. ابتلا به این بیماری برای برخی افراد مانند نوازندگان سنتور، به دلیل ظریف بودن مضراب‌ها، به معنای پایان عمر حرفه‌ای به حساب می‌آید. این بیماری معمولا با نوعی بی‌حسی در انگشت‌ها آغاز می‌شود. سپس استخوان‌های پشت دست دردناک و مفاصل پشت دست نسبت به ضربه حساس می‌شوند. گاهی درد به شکل یک نوار ممتد تا کتف و شانه هم ادامه پیدا می‌کند. از آنجا که معمولا ام‌آر‌آی و آزمایش خون نمی‌تواند این بیماری را نشان دهند، افراد به اشتباه گمان می‌کنند که ریشه‌ای عصبی و روانی دارد و اهمیتی به درمان آن نمی‌دهند پس بیماری مزمن می‌شود و عملا بدون درمان قطعی می‌ماند.

آرتروز، بهایی است که نوازندگان برای هنر می‌پردازند

ابتلا به این بیماری با توجه به نوع ساز به اشکال مختلف بروز پیدا می‌کند. انگشتان دست، مچ، کمر، کف دست، گردن و حتی آرنج نقاط حساسی در بدن نوازنده‌ها هستند که به مرور زمان دچار آسیب و آرتروز می‌شوند.
از طرفی نوازنده‌ها برای خواندن نت‌ها یا کنترل بیشتر روی ساز، بیشتر اوقات به سمت جلو خم می‌شوند، بنابراین آرتروز گردن در آنها رواج زیادی دارد. آویزان ماندن گردن و تحمل سنگینی سر باعث تحلیل ماهیچه‌های گردن و آسیب به مهره‌های 5، 6 و 7 کمر می‌شود. تنها کاری که نوازنده‌ها برای پیشگیری از این مشکل می‌توانند انجام دهند، مراقبت‌هایی است که معمولا به همه مردم توصیه می‌شود. برخی از متخصصان ارتوپدی توصیه می‌کنند نوازنده‌ها، مانند ورزشکاران حرفه‌ای، قبل از شروع به کار و تمرین، حرکات ورزشی خاصی را برای گرم کردن و پس از آن هم نرمش‌هایی را برای سرد کردن بدنشان انجام دهند.

گوش‌هایی که دیگر هیچ نتی را نمی‌شنوند

در جولای 2010، دکتر محمدرضا فتح‌العلومی، جراح و متخصص گوش و حلق و بینی و استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، تحقیقی انجام داد که مشخص می‌کرد نوازنده‌ها به مرور زمان دچار کم شنوایی می‌شوند. خلاصه ای از این تحقیق در خبرگزاری‌های داخلی منتشر شد که نتایج آن قابل توجه بود. در این پژوهش، 50 نوازنده حرفه‌ای سازهای زهی، بادی و ضربی شاغل در تالار وحدت به عنوان گروه آزمون و 30 نفر دیگر که شغلی به غیر از نوازندگی داشتند اما در تهران زندگی می‌کردند و از نظر متغیرهای زمینه‌ای و مداخله‌گر و گروه سنی، با گروه آزمون مشابه بودند، به عنوان گروه کنترل انتخاب شدند.
گروه آزمون شامل31 مرد (62 درصد) و 19 زن در محدوده سنی 20 تا 55 سال با سابقه نوازندگی 3 تا 44 سال بودند. معدل آستانه شنوایی نوازندگان در 88 درصد موارد در محدوده طبیعی، 6 درصد کاهش شنوایی در حد خفیف و 6 درصد در حد متعادل بود. در فرکانس8000 هرتز، 30 درصدنوازندگان در گوش چپ و 24 درصد در گوش راست دچار کاهش شنوایی به میزان 3/25 دسی‌بل و 28 دسی‌بل بودند.
در فرکانس چهار هزار هرتز، 16 درصد نوازندگان در گوش چپ و 10 درصد در گوش راست دچار کاهش شنوایی به میزان 5/25 و 27 دسی‌بل بودند. بر اساس نتایج این تحقیق تمام کسانی که 15 تا20 سال سابقه نوازندگی داشتند، در تمام فرکانس‌ها از شنوایی کمتری برخوردار بودند. شنوایی نوازندگان سازهای بادی و زهی با یکدیگر تفاوتی نداشت.

عفونت‌های ناشی از استفاده از سازهای مشترک

استفاده از سازهای مشترک، مهم‌ترین عامل انتقال بیماری‌های عفونی در بین نوازنده‌هاست. عاملی که معمولا افراد توجهی به آن ندارند و رعایت اصول بهداشتی را به تمسخر می‌گیرند. این امر در میان سازهای بادی مانند فلوت، شیپور، ساکسیفون و نی انبان بیشتر است. حتی انتقال ایدز و هپاتیت هم با استفاده از سازهای مشترک امکان پذیر است؛ کافی است فرد ناقل و نفر دوم زخمی در دهان داشته باشند! عدم استفاده از سازهای مشترک، اهمیت زیادی در حفظ سلامت جسمی و کاری نوازنده‌ها دارد. استفاده مشترک از سازها ممکن است افراد را به بیماری‌های پوستی و قارچی هم مبتلا کند. سیستم ایمنی بدن انسان‌ها با یکدیگر متفاوت است و اگر فردی، سالم و قبراق به نظر می‌رسد به معنای این نیست که از سلامت کامل برخوردار است. در بدن افرادی که در ظاهر سالمند هم میکروب‌هایی وجود دارد که برای خود آنها خطرناک نیست اما برای دیگران می تواند عاملی مهم برای ابتلا به بیماری‌های مختلف باشد.

توصیه متخصص ارتوپدی: نوازنده ها ورزش کنند

دکتر علیرضا رحیم‌نیا، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله

هر چه آرتروز در استخوان‌های کوچک‌تر بدن باشد، درمان آن سخت‌تر است. مثلا نوازنده‌هایی که از ناحیه انگشت شست دچار مشکلند، چاره‌ای جز مراقبت و تحمل درد ندارند زیرا هر وسیله درمانی مانع از کار آنها با ساز می‌شود. آرتروز در بدن به علت تکرار یک حرکت به دفعات طولانی اتفاق می‌افتد و نوازنده‌ها نمی‌توانند ساز را به شکل دیگری بنوازند.
درمان آرتروز هر چه زودتر آغاز شود، ساده‌تر است و فرد درد کمتری را تحمل می‌کند اما موضوع این است که گاه نوازنده‌ها احساس می‌کنند دست یا کمردرد آنها طبیعی است؛ زمانی به پزشک مراجعه می‌کنند که بیماری، مزمن شده است. این افراد چون زمان زیادی از روز را در حالت نشسته سپری می‌کنند، ماهیچه‌هایشان به مرور زمان تحلیل می رود. زندگی آنها تفاوتی با دیگر افراد ندارد و آنها هم باید برنامه سالمی برای زندگی داشته باشند و ورزش را در برنامه روزانه خود بگنجانند. افرادی که به واسطه شغل‌شان دچار آسیب‌هایی از این قبیل می‌شوند، باید علاوه بر ورزش‌های عادی و رایج، ورزش‌های خاصی را که متخصصان به آنها توصیه می‌کنند، در چند نوبت در طول روز انجام دهند.
نگاه متخصص بیماری‌های عفونی: نوازندگان باید سازشان را ضدعفونی کنند!

دکتر هوشنگ ساغری، استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران

بیماری‌های میکروبی و قارچی از طریق سازها به افراد منتقل می‌شود. به همین دلیل به نوازنده‌ها توصیه می‌کنیم به هیچ وجه از سازهای یکدیگر استفاده نکنند زیرا ممکن است یکی از این افراد ناقل سالم باشد و بیماری در خود او مشخص نباشد...
به خصوص استفاده مشترک از سازهای بادی که امکان انتقال ترشحات دهان و بزاق افراد را ممکن می سازد، می توانند زمینه ساز بیماری‌های عفونی خاصی شوند. افراد باید توجه داشته باشند که تمیز کردن ساز به شکل عادی هم فایده‌ای ندارد. سازها باید حتما با مایعاتی خاص ضدعفونی شوند. این بسته به جنس و مدل ساز متفاوت است. اما نکته مهم زمان استفاده مشترک از سازهاست. هر چه فاصله زمانی بین استفاده از سازها طولانی‌تر باشد، امکان ابتلا به بیماری‌ها کاهش پیدا می‌کند چرا که برخی از میکروب‌ها و ویروس‌ها وقتی در هوای آزاد قرار می‌گیرند، از بین می‌روند. نوازنده‌ها باید به خاطر داشته باشند که تا جایی که امکان دارد، ساز خود را در اختیار کسی قرار ندهند و از ساز دیگران هم استفاده نکنند.

ساز نوازندگان می تواند ناقل بیماری باشد؟

دکتر غلامحسین غفارپور، عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران

نوازنده‌ها معمولا به دلیل استفاده طولانی مدت از ابزاری خاص، دچار مشکلات پوستی می‌شوند. این موضوع ابتدا به شکل پینه در دست ظاهر می‌شود و به مرور زمان، کیست‌هایی با ترشحات چرکی ایجاد می‌کند. در نهایت این آلودگی‌ها به ساز هم منتقل می‌شود. به همین دلیل ساز حکم وسایل شخصی را دارد و افراد نباید از سازهای یکدیگر استفاده کنند.
چون کافی است شخص دومی که از ساز استفاده می‌کند، زخمی در دست داشته باشد. به راحتی همان میکروب‌ها و ویروس‌ها وارد بدن او می شود. از طرفی در مورد سازهایی مانند گیتار یا سه تار که ناخن نقش مهمی در نواختن آنها دارد، انتقال بیماری‌های قارچی هم رواج دارد. معمولا ناخن افراد می‌شکند و ممکن است سیم‌های ساز به خون آنها هم آلوده شود. شکنندگی ناخن‌ها و نازک بودن پوست امری ذاتی و ژنتیکی و از فردی به فرد دیگر متفاوت است. نوازنده‌ها معمولا با زخم‌های ناخن و پوستشان مشکل دارند اما راه حلی قطعی برای آن وجود ندارد. تغذیه مناسب فقط باعث تقویت ناخن و پوستشان می‌شود و مشکل اصلی را از بین نمی‌برد.

منبع : هفته نامه سلامت