ضیاء الدین سجادی

دکتر سید ضیاء الدین سجادی در خانواده ای روحانی در سال 1299 چشم به جهان گشود. پدرش مرحوم حاج سید مصطفی سرابی خراسانی از فضلا و ادبای مشهد بود که ادبیان را نزد ادین نیشابوری و فلسفه را نزد حاجی فاضل تلمذ کرده بود و خود اهل شعر و ذوق بود. سجادی با توشه علم و فضل موروث و مکتسب در سال 1321 به تهران برای تحصیلات عالیه آمد و به تحصیل رشته زبان و ادبیات فارسی پرداخت. دانشگاه تهران در آن روزگار از وجود استادان برجسته ای همچون فروزانفر، همایی، بهمنیار، ملک الشعرای بهار، میرزا عبدالعظیم قریب و ابراهیم پور داوود برخوردار بود و سجادی از محضر این بزرگان استفاده کرد و در سال 1334 از رساله دکتری خود که درباره خاقانی بود، دفاع کرد و همین موجب شد که او در طی زندگی به بررسی و تفحص در آثار و اشعار خاقانی بپردازد. از سال 1344 در سمت استادی زبان و ادبیات فارسی دانشسرای عالی و دانشگاه تهران و بعدها تربیت معلم، شهید بهشتی و فردوسی مشهد مشغول تدریس شد.
وی در 65 کنگره و مجمع و مجلس علمی و ادبی پرداخت که بیشترشان در مجموعه سخنرانیها و مقالات آن کنگره ها و مجامع به چاپ رسیده است. از جمله این مجامعه، کنگره های تحقیقات ایرانی، کنگره بزرگداشت فردوسی، حافظ، بیهقی، ناصر خسرو، کنگره ایران شناسان، کنگره جهانی سعدی و حافظ، نشست های بحث درباره زبان وادبیان فارسی، کنگره بزرگداشت سیبویه، کنگره جهانی نظامی گنجوی، کنگره جهانی خواجوی کرمانی، کنگره جهانی خاورشناسان و...
از آثار و تالیفات او می توان به موارد زیر اشاره کرد: دیوان خاقانی شروانی (با مقدمه و تصحیح و تعلیقات)؛ مجموعه نامه های خاقانی شروانی (با مقدمه و تصحیح و تعلیقات)؛ مثنوی ختم الغرائب خاقانی (با مقدمه و تصحیح و شرح) ؛ شرح قصیده مسیحیت از شمس الدین لاهیجانی (با مقدمه و تصحیح و شرح) ؛ حواشی دکتر محمد معین بر اشعار خاقانی (با سه مقاله و توضیحات )؛ مثنویهای قضا و قدر (تصیح و شرح مثنوی سلیم تهرانی) ؛ مفتاح الکنوز(رضا قلی خان هدایت، با مقدمه و تصحیح و شرح)؛ یک دوره کتاب فارسی و دستور و تاریخ ادبیات دبیرستانی ؛ شرح حال شاعران در کارنامه بزرگان ایران ؛ شرح حال شاعران در فرهنگ امیر کبیر؛ گزیده اشعار خاقانی (با شرح و تفضیل کامل)؛ در مکتب استاد (گفتارهایی درباره زبان و ادبیات فارسی)؛ گزیده اشعرا سنایی (با مقدمه و توضیحات)؛ رساله تحقیق در اشعار و امثال فارسی تاریخ بیهقی ؛ سخنان گزیده درباره فردوسی و شاهنامه ؛ کوی سرخاب تبریز و مقبره الشعرا ؛ مباحث لغوی و دستوری فرهنگ جامع لغات و تعبیرات و اعلام با شرح اشعار خاقانی شروانی؛ اشعار معروف و گویندگان آنها با شرح و تحقیق ؛ قصه حی بن یقظان و سلامان و ابسال.
سوای آنچه ذکر شد، مرحوم سجادی بر چاپ کتابهایی نظارت می کرد یا مقدمه حواشی و توضیحات بر آنها می نوشت که می توان به موارد زیر اشاره کرد: چاپ دوم «تاریخ ادبیات ایران»(تالیف جلاج الدین همایی)؛ جشن نامه مدرس رضوی ؛ مقدمه بر رباعیات خیام؛ تاریخ ادبی ایران از صفویه تا عصر حاضر (نوشته ادوارد براون، ترجمه دکتر بهرام مقدادی)؛ مقدمه و توضیحات و حواشی بر تاریخ ادبیات عرب (نوشته نیکلسون، ترجمه کیواندخت کیوانی).
در ضمن از او بیش از صد و هفتاد مقاله در موضوعات ادبی، علمی، تاریخی، مذهبی، در مجلات و نشریات معتبر و دانشنامه ها، از جمله : راهنمای کتاب، یغما، سخن، رادیو ایران، آینده، مجلات دانشکده های ادبیات دانشگاه تهران، دانشگاه تربیت معلم، دانشسرای عالی، دانشنامه ایران و اسلام و دانشنامه جهان اسلام، مجموعه مقالات حافظ شناسی و نشریات دیگر به چاپ رسیده است.
منبع مقاله: محمد حمید، یزدان پرست لاریجانی؛ (1385)، نامه ایران (مجموعه مقاله ها، سروده ها و مطالب ایران شناسی) جلد سوم، تهران: اطلاعات، چاپ اول.