نویسنده:مرتضی حاج بابایی
 
1- درس دین و زندگی به دلیل اهمیت و جایگاه آن از غنای مفهومی زیادی برخوردار است. در برخورد با این درس، با توجه به نگارش جدید این کتاب بخاطر داشته باشید که اساس این کتاب بر فعالیت یادگیرنده بنا نهاده شده، بنابراین باید به شکلی کاملاً فعالانه درگیر یادگیری مباحث مختلف آن شوید و نسبت به بخشهای مختلف آن فعالیتهای متفاوتی را باید ابراز نمایید.
2- در درجه اول و بر اساس اصلی ترین رویکرد جمع بندی، یادتان باشد که محورها و بخشهای مختلف کتاب را دسته بندی نمایید تا کار یادگیری آن برایتان ساده تر شود. به عنوان مثال می توانید نیازها را به شکل زیر دسته بندی نمایید.

انواع نیازهای معنوی انسان

درک هدف زندگی

درک درست از آینده خویش

امنیت خاطر و شادکامی در زندگی

نیاز به تعالی، رشد و بالندگی

نیاز به زندگی در جامعه ای عدالت جو

نیاز به کشف راه درست زندگی

- درک هدف زندگی
- درک درست از آینده خویش
- امنیت خاطر و شادکامی در زندگی
- نیاز به تعالی، رشد و بالندگی
- نیاز به زندگی در جامعه ای عدالت جو
- نیاز به کشف راه درست زندگی
3- در بخش اندیشه و تحقیق کتاب دین و زندگی، خودتان باید نسبت به فراهم ساختن پاسخهایی برای پرسشها اقدام کنید. هرگز برای برخورد با این بخش از کتاب، به پاسخهای دوستانتان و یا احتمالاً کتابهای کمک درسی اعتماد و تکیه نکنید. بهتر است این پاسخها را شخصاً خودتان تدارک دیده و بعد در بحث و گفتگو با سایر دوستان و همکلاسیها و یا دبیر مربوطه آن را اصلاح یا مورد نقد و بررسی قرار دهید. به این ترتیب هرگز آموخته هایتان را از یاد نخواهید برد و همواره بر مباحث مورد نظر تسلط کافی خواهید داشت.
4- یکی از شیوه های جمع بندی مطالب در درس دین و زندگی آن است که از جدول بندی اطلاعات موجود استفاده کنیم. مثلاً انواع جدولهایی که تحت عنوان کشف رابطه، تطبیق بین آیات با مفاهیم و پیامهایی که دارد و یا سایر جدولها می توانیم برای جمع بندی آموخته هایمان استفاده کنیم. اما یادمان باشد که خلاقیت در طراحی جدولهای تازه می تواند در یادگیریمان بسیار مؤثر باشد. یکی از جلوه های زیبای کتاب دین و زندگی تلفیق ادبیات و دین است. برای پوشش کامل دادن به اهداف آموزشی کتاب سعی کنید اشعار متن کتاب را بخوانید، آنها را دقیق و کامل بفهمید و سپس ارتباط آنها را با مفاهیم قرآنی بیابید این ارتباط را حفظ کنید. 5- یکی از مهمترین ویژگیهای کتاب جدید التالیف دین و زندگی استفاده از قالبهایی بدیع، نو و ابتکاری در انتقال مطالب است. به عنوان مثال استفاده از نمودار (مشابه نمودار ص 13 دین و زندگی سال سوم) به حفظ و ماندگاری اطلاعات در ذهن بسیار کمک می کند. از جمله مواردی که حتماً باید به آن بپردازیم استفاده از این روش در خلاصه کردن و جمع بندی موارد آموخته شده است.
6- یکی از راههای یادگیری احادیث و روایات مندرج در کتاب دین و زندگی آن است که این احادیث و روایات بصورت یک بسته آموزشی جدا مورد یادگیری و حفظ کردن واقع شود برای این منظور می توانید کلیه احادیث و روایات را در یک یا چند صفحه جداگانه نوشته و آنها را بخوانید و حفظ کنید.
7- یکی دیگر از راههای یادگیری و حفظ احادیث و روایات کتاب این است که کلیه روایات و احادیث مربوطه به هر یک از معصومین (ع) را در یک صفحه جداگانه بنویسید و سپس آنها را بخوانید و حفظ کنید.مثلاً کلیه احادیث مربوط به حضرت علی (ع) در یک صفحه و احادیث مربوط به امام جعفر صادق (ع) در یک صفحه دیگر و به همین ترتیب سایر معصومین را می توان دسته بندی کرد. این روش به شما امکان می دهد که اطلاعات مربوط به این احادیث را دسته بندی کرده و از پراکندگی ذهن تان پیشگیری کنید.
8- راه دیگری که برای یادگرفتن و حفظ کردن احادیث و روایات کتاب دین و زندگی وجود دارد، دسته بندی کردن این احادیث بر اساس موضوع می باشد. مثلاً کلیه احادیث و روایاتی که در مورد اهمیت و ضرورت دانش اندوختن است در یک صفحه و کلیه احادیث و روایاتی که توصیه به تفکر و تدبر می کنند را در صفحه ای دیگر و به همین ترتیب می توانیم به نوعی دسته بندی موضوعی از احادیث و روایات برسیم.
9- احادیث و روایات دسته بندی شده را می توانیم بصورت جدولهای خاصی درآورده و کار یادگیری و حفظ آنها را برخورد آسانتر کنیم. به عنوان مثال به جدولهای زیر دقت کنید.
جدول احادیث مربوط به امام محمد باقر (ع)

ردیف

متن حدیث

ترجمه حدیث

محور اصلی حدیث

صفحه

عنوان درس

1

2

3

4


همانگونه که ملاحظه می فرمایید این الگو می تواند به عنوان یک الگو برای دسته بندی کردن احادیث و روایات بر اساس نام معصومین (ع) مورد استفاده واقع شود.

ردیف

نام معصوم (ع)

متن حدیث

ترجمه حدیث

مفهوم یا مفاهیم کلیدی حدیث

1

2

3

4

5


این الگو بالا نیز بر اساس درس های کتاب طراحی شده است. آیا شما می توانید به الگوهای تازه تری برسید؟ کمی اندیشیدن می تواند راهگشای خوبی برای شما در این مورد باشد.
10- آیات قرآن، یکی دیگر از بخشهای کتاب دین و زندگی است. آیاتی که با الهام گرفتن از آنها کل کتاب طراحی و تالیف شده است. برای آموختن این بخش از کتاب در درجه اول سعی کنید روانخوانی آیات الهی را بیاموزید که این روانخوانی بسیار در یادگیری شما مؤثر و مفید خواهد بود.
11- آیات مربوط به هر درس را کاملاً در ارتباط با متن کتاب بفهمید و بیاموزید. به همین منظور بخش تطبیق مفاهیم با آیات الهی در کتاب درسی گنجانده شده است. این بخش را به دقت مطالعه کنید و نسبت به جزئیات آن کاملاً بیاندیشید و آن را خلاصه نویسی کنید.
12- یکی از جلوه های زیبای کتاب دین و زندگی تلفیق ادبیات و دین است. برای پوشش کامل دادن به اهداف آموزشی کتاب سعی کنید اشعار متن کتاب را بخوانید، آنها را دقیق و کامل بفهمید و سپس ارتباط آنها را با مفاهیم قرآنی بیابید این ارتباط را حفظ کنید.
13- برای درک ارتباط بین اشعار موجود در متن کتاب و ارتباط آن با مفاهیم قرآنی می توانید از الگوی زیر استفاده کنید.

ردیف

ابیات

آیات

1

سراینده

شعر

معنی

آیه

معنی

2

3

4


14- یکی دیگر از تکنیک هایی که می تواند به یادگیری هر چه بهتر محتوای دروس دین و زندگی در ارتباط با آیات قرآنی بیانجامد تفکیک آیات قرآنی و استفاده از تکنیک جدول سازی است. به عنوان مثال می توان از جدولهای مشابه جداول زیر استفاده کرد.
$ آیات مربوط به درس...

ویژگی←

متن آیه

ترجمه

مفهوم اصلی آیه

پیام آیه

آدرس آیه

ردیف↓


این الگو برای یادگیری آیات موجود در کتاب بصورت درس به درس توصیه می شود.

ویژگی←

متن آیه

ترجمه

مفهوم اصلی آیه

پیام آیه

آدرس آیه

ردیف↓


این الگو برای یادگیری و جمع بندی آیات موجود در کتاب بصورت موضوعی توصیه می شود.
15- یکی دیگر از تکنیک هایی که می تواند به جمع بندی مؤثر مباحث دین و زندگی منتهی شود. دسته بندی گفته های بزرگان است. افرادی چون اینشتن، هانری کربن، گوستاو لوبون و... برای این منظور استفاده از جدولهای موضوعی به شکل زیر می تواند راهگشای خوبی برای یادگیری و حفظ کردن مطالب کتاب باشد.
جدول گفته های بزرگان

ویژگی←

نام شخصیت

متن گفته

پیام اصلی

مربوط به درس

اطلاعات جنبی موضوع

ردیف↓


16- در متن کتاب دین و زندگی، جدولها یا پاره ای از نمودارها به چشم می خورد. این جدولها و نمودارها به منظور تسهیل یادگیری شما طراحی شده است. پس آنها را با دقت بخوانید و یاد بگیرید.
17- کتاب دین و زندگی از تنوع بخشی و قسمتی فراوانی برخوردار است. مسلماً هر بخش کتاب با اهداف آموزشی خاصی به رشته تحریر و تالیف در آمده است. لطفاً همه بخشهای کتاب را مطابق با رهنمودهای دبیران محترمتان به دقت بخوانید، بفهمید و حفظ کنید.
18- این تصور که درس دین و زندگی یک درس حفظی است، تصور غلطی است که متاسفانه گریبانگیر بسیاری از دانش آموزان است. در مواجهه و برخورد با این درس مثل همه درسها، درسهایی چون فیزیک ریاضی، شیمی و... باید ابتدا، موضوعات و مفاهیم اصلی هر درس را بفهمید. سپس تمرینات مربوطه را به دقت انجام دهید و در نهایت آنچه که باید به حافظه بسپارید را حفظ کنید.
19- سعی کنید مندرجات موجود در متن دروس را در ذهنتان بصورت یک واحد منسجم و بهم پیوسته متصور شوید و از این یکپارچه سازی حداکثر استفاده را در جهت فهم بهتر مطالب ببرید اما اگر این مجموعه اطلاعات در ذهن شما به عنوان مجموعه ای پراکنده و نامنسجم و بی ربط جلوه کند. کار یادگیری آن برایتان سخت و دشوار خواهد شد. امری که برای پاره ای از دوستان دانش آموز متاسفانه رخ داده است.
20- یکی از ویژگیهای کتاب دین و زندگی این است که دانش آموزان و داوطلبان در مطالعه آن باید به صورت فعالانه درگیر شوند. این درگیری شامل تأمل کردن، تدبر کردن، مقایسه کردن، پیام یابی کردن نمونه یابی کردن، تفکیک کردن، خودکاوی و امثال آن می باشد. از درگیر شدن با مباحث کتاب نترسید زیرا رمز یادگیری هر چه بهتر آن در همین موضوع نهفته است.

منبع: حاجی بابایی، مرتضی، اصول و نکات کلیدی مطالعه و یادگیری، تهران، نشر ما و شما، چاپ هشتم، زمستان 1389


/ج