مکتوبات آیت الله میرجهانی

آیت الله میرجهانی در فنون مختلف دست داشت و در طول حیات علمی خود آثار ارزنده ای در معارف اسلامی به رشته تحریر درآورد. هنگامی که قلم به دست، مشغول نگارش مسائل مختلفه ی علمی و روایی بود، حُسن خط و تبحر در نگارش نسخ و نستعلیق، انسان را مبهوت می کرد. اشعار فارسی عمیق و والای ایشان چنان انسان را در بحر مواج معارف غرق می کرد که گویی در جهانی دیگر و حالی دیگر است.
از ایشان به قولی پنجاه و هفت اثر بر جای مانده است،‌ که اکثر این آثار به زیور طبع آراسته نشده است. برخی از آثار چاپ شده یا نشده ایشان که از آن اطلاع داریم، عبارتند از:(1)

1-الدرر المکنونة فی الامام و الامامة و صفاتة الجامعة

این کتاب ارزشمند که نمونه اش یا نیست و یا بسیار کم است، در امام شناسی با سبکی عالمانه و ادیبانه در دو هزار بیت عربی سروده شده و چنان خواننده را مغروق بحر ولایت می نماید،‌ که گویی از نزدیک در محضر هُدات مهدیین، خود را مشاهده می کند.
این اثر در تهران توسط مکتبة الصدر در سال (1388ق) به خط ناظم در یک جلد به چاپ رسیده است.

2-مصباح البلاغة فی مشکوة الصیاغة

این کتاب که چند برابر نهج البلاغه سید رضی می باشد، شامل کلیه خطبه هایی است‌، که سید رضی آنها را جمع آوری نکرده و یا در آنها اختلاف روایت است. این کتاب با شرح لغات مشکله و خط زیبای مؤلف به عربی، آن چنان جاذب است که خواننده و بیننده را مسحور حقایق خُطَبِ مولای متقیان می نماید.
این اثر به سال (1388ق) به خط مؤلف، در دو جلد به چاپ رسیده است.

3-نوائب الدهور فی علائم الظهور

در حالات حضرت صاحب الزمان - عج - آثار فراوانی از مؤلفین امامیه و غیر امامیه در دسترس است، اما این اثر که در چهار جلد می باشد، همچون خورشیدی فروزان در برابر کواکب می باشد.
این کتاب در سال (1383ق) به خط مؤلف در چهار جلد به چاپ رسیده است.

4-ولایت کلّیّه

این کتاب در دفاع از حریم ولایت می باشد که مرحوم میرجهانی آن را با خط زیبایشان در دو جلد نگاشته اند، که در سال (1392ق)، در تهران به چاپ رسیده است.

5-کنوز الحکم و فنون الکلم

این در حالات و خُطَبِ امام حسن مجتبی علیه السلام می باشد.

6-مقلاد الجنان و مغلاق النیران

این کتاب مشتمل بر ادعیه و زیارات می باشد، که در سال (1360ق) به چاپ رسیده است.

7-السّبیکة البیضاء

چنان که بیان شد، مرحوم میرجهانی در این کتاب، گزارش مفصل از فعالیت های خود برای دست یافتن به نام اجداد خویش و اثبات سیادت خود آورده است.
آشنایی با تجربه ی ایشان در این کتاب برای کسانی که به دنبال دست یافتن به نام اجدادشان هستند، مفید است.
آیت الله میرجهانی این کتاب را در سال (1339ش)، به خط خود به چاپ رسانده و آقای سید حسن فاطمی در (1424ق) آن را تحقیق و با تطبیق مجدد عبارات اسناد و تأییدیه ها با آنچه در کتاب آمده است، در صد نسخه چاپ کرده است.

8-دیوان حیران

این اثر شامل اشعار مختلف در مدح و منقبت ائمه اطهار علیه السلام است که به خط مؤلف توسط کتابخانه ی صدر به چاپ رسیده است.

9-مقامات اکبریة

از جمله دیگر آثار ارزشمند مرحوم میرجهانی این اثر وی می باشد که در تاریخ زندگانی حضرت علی اکبر علیه السلام می باشد.

10-ذخیرة المعاد

این اثر درباره ی ادعیه و آداب ساعات، مواعظ و نصایح می باشد.

11-سعادت ابدی

این کتاب درباره آداب تشکیل مجالس مذهبی می باشد.

12-رساله ای در احکام رضاع

این رساله ی فارسی، فقه استدلالی مشتمل بر یک هزار و کسری فرع در احکام رضاع می باشد.

13-رساله ای در اخبار نجوم و کواکب و فلکیّات

14-گنج رایگان

کشکول مانندی است، شامل برخی علوم غریبه و اخبار ولایت.

15-روائح النسمات

این اثر نفیس شرح دعای سمات می باشد که آقا بزرگ تهرانی از آن در الذریعه: ج 11، ص 255 یاد نموده است.

16-ابصار المستبصرین

این اثر داستان فکاهی در محاجه ی شیعه و سنی است، که در سال (1377ق) به چاپ رسیده است.

7-شهاب ثاقب

کتابی است در رد طایفه ی ضالّه و مضلّه.

18-لوامع النور فی علائم الظهور

این اثر کتابی است در علائم ظهور، که به عربی نوشته شده است.

19-تفسیر امّ الکتاب

این اثر در تهران به خط مؤلف، به وسیله کتابخانه صدر در سال (1398ق) به چاپ رسیده است.

20-رساله های متعدد در جفر، رَمْل، اسطرلاب و نجوم
21-رساله ای در طب قدیم
22-صمدیه منظوم
23-رساله ای در ریاضیات
24-رساله ای در شیمی
25-تقریرات درس حضرت آیة الله العظمی سید ابوالحسن اصفهانی
26-جزواتی در تفسیر قرآن

27-جزواتی در انساب سادات

28-جزواتی در اشعار فارسی

ایشان قرآنی نیز به خط زیبای خود همراه با کشف الآیات آن نگاشته اند، که دو بار به چاپ رسیده است.

29-البکاء للحسین علیه السلام

یکی از آثار بسیار پر ارزش و مفید آیت الله میرجهانی، کتاب گران سنگ البکاءللحسین علیه السلام می باشد، که مرحوم میرجهانی کار تألیف آن را در روز سه شنبه بیست و سوم رمضان المبارک (1400ق) به پایان رسانده است.
این کتاب پر ارزش در سال (1372ش) در تهران در تیراژ (2000) نسخه توسط کتابخانه صدر به خط مرحوم میرجهانی به چاپ رسیده است.

30-الجُنّة العاصمة

این کتاب که در بیان زندگی و حالات حضرت فاطمه زهرا علیه السلام است در 368 صفحه، به خط مؤلف آن آیت الله میرجهانی در سال (1398هـ) توسط انتشارات کتابخانه صدر به چاپ رسیده است.
کتاب الجُنّة العاصمة همانند دیگر کتبی که در زندگی و حالات حضرت فاطمه زهرا علیه السلام نگاشته شده، دارای امتیازات و خصوصیات مختلفی است که ذکر آنها را ضروری نمی دانم، اما امتیازات و ویژگی خاصی که این کتاب در میان کتب معاصرین، آن را به خود اختصاص داده است این است که مرحوم میرجهانی در این کتاب سلسله روایت حدیث مشهوری از احادیث قدسی را ذکر کرده که این سلسله سند در هیچ کتابی نیامده، مگر آن که منبع و مصدر آن، کتاب مرحوم میرجهانی است.
این روایت در کتب متقدمین از شیعه ذکر نشده، اما مرحوم میرجهانی در طی ملاقاتی که با مرحوم سماوی،‌ از علمای نجف داشته، پس از دریافت کتابی با عنوان کشف اللئالی، منصوب به ابن عرندس از فقهای قرن نهم هجری، این روایت را به همراه سلسله مشایخ آن به دست می آورند.
در واقع می توان گفت که تنها واسطه نقل این روایت از کتب متقدمین شیعه پس از ابن عرندس، مرحوم میرجهانی است،‌چون خود کتاب کشف اللئالی که مربوط به قرن نهم هجری است، هم اکنون در دست نیست.
میرجهانی درباره چگونگی یافتن این حدیث و سلسله سند در الجُنّة العاصمة می نویسد:
«نگارنده، مؤلّف قاصر حسن میرجهانی طباطبائی جرقوئی اصفهانی - عفی الله عن جرائمه -گوید: زمانی که در نجف اشرف مشرف بودم، بر حسب اتفاق برای اخذ کتابی از فضیلة العلّامه، خلد مقام، شیخ محمّد سماوی، مؤلّف کتاب الصار العین فی انصار الحسین علیه السلام، شرف خدمت ایشان را حاصل کردم. در مکتبه ایشان به کتابی مخلوط که در مقابل داشتند نگاه می کردم. از نام آن کتاب پرسیدم، فرمودند: کتاب کشف اللئالی، تألیف عالم جلیل شیخ صالح بن عبدالوهّاب بن العرندس حلّی(2) است که یکی از علماء بزرگ شیعه بوده در قرن نهم، و کتاب را به من دادند. کتابی بود به قطع وزیری، کاغذ زرد، قریب سیصد صفحه، که به خطّ شیخ احمد تونی نوشته شده بود.
در ضمن اینکه مشغول دیدن عناوین آن بودم، برخورد کردم به حدیثی که مکرر از زبان معدودی از بزرگان اهل فضل شنیده بودم بطور مرسل، و هر چند تفحّص کرده و از بعضی از محدّثین از سند آن پرسش می کردم، اظهار بی اطّلاعی می کردند و بعضی هم آن را از احادیث موضوعه می دانستند. دیدم که حدیث را مسنداً نقل نمود. از مرحوم سماوی استجازه استنساخ آن را نمودم، ایشان هم مضایقه نفرمودند، پس با نهایت خوشحالی در همان مجلس حدیث را نوشتم. چون در فضیلت بی بی معظّمه فاطمه زهرا - سلام الله علیها - بود، مقتضی دیدم که در این کتاب درج نمایم، و العهدة علی راویه.
فی کتاب کشف اللئالی الصالح بن عبدالوهّاب بن العرندس، إنّه روی عن الشیخ إبراهیم بن الحسن الذرّاق،‌ عن الشیخ علیّ بن هلال الجزائری، عن الشیخ أحمد بن فهد الحلّی، عن الشیخ زین الدین علیّ بن الحسن الخازن الحائری، عن الشیخ أبی عبدالله محمّد بن مکّی الشهید، بطرقه المتصلة إلی أبی جعفر محمّد بن علیّ بن موسی بن بابویه القمّی ، بطریقه إلی جابر بن یزید الجعفی، عن جابر بن عبدالله الأنصاری، عن رسول الله صلی الله علیه و آله، عن الله تبارک و تعالی، أنّه قال:
یا أحمد، لولاک لما خلقت الأفلاک، و لولا علیّ لما خلقتک، و لولا فاطمة لما خلقتکما.
ثمّ قال جابر: هذا من الأسرار التی أمرنا رسول الله صلی الله علیه و آله بکتمانه ألّا عن أهله.(3)
میرجهانی پس از ذکر این حدیث به شرح و توضیح آن پرداخته که از ذکر بیانات ایشان خودداری می کنم.

پی نوشت ها :

1-برخی از منابع شرح حال و آثار قلمی ایشان عبارتند از: الذریعه، ج11، ص 255؛ گنجینه ی دانشمندان، ج 2، ص 410؛ مجله آینه پژوهش، (1371ش)، شماره 16، ص 117؛ مجله کیان، (1371ش)، شماره 10، ص 64-65؛ سبیکة البیضاء، تحقیق سید حسن فاطمی.
2-شیخ صالح بن عبدالوهّاب بن عرندس حلّی منشور به ابن عرندس، از علمای اعلام شیعه می باشد که آثار متعددی در فقه و اصول دارد. از وی اشعاری در مدح اهل بیت علیه السلام بر جای مانده،‌ که از جمله آنها غدیریه ای است که علّامه امینی آن را در الغدیر: ج 7، ص 3 به نقل از المنتخب طریحی، ج 2، ص 352 آورده و به آن پرداخته است. از وی همچنین قصیده ای بر جای مانده است که به گفته مرحوم علّامه امینی، مشهور است که این قصیده در مجلسی خوانده نمی شود مگر آنکه حضرت حجّت - عجّ الله تعالی فرجه الشریف - در آن مجلس حاضر می شوند. طلیعه قصیده مذکور از این قرار است:
طوایا نظامی فی الزمان لها نشر
یعطّرها من طیب ذکراکمُ نشر
3- تا کنون بخش هایی از این روایت شریف در برخی از کتب معاصرین آمده بود اما در هیچ کدام از آنها سلسله سند آن ذکر نشده بود و همه آن را به عنوان حدیث مشهور قدسی می شناختند. این کتب عبارتند از: 1. بحر المعارف نوشته وحید بهبهانی؛ 2.مستدرک سفینة البحار، ج3، ص 169، ح 8؛ 3. مجمع النورین، ص 14. پس از چاپ کتاب الجُنّة العاصمة در سال (1398هـق( و ذکر سلسله سند این روایت شریف، تعدادی از کتب، این روایت را با ذکر سلسله سند از کتاب الجُنّة العاصمة آوردند که از جمله آنها عبارتند از: سیّد محمّد باقر ابطحی در استدراک خود بر کتاب عوالم العلوم بحرانی، ج 11، ص 25؛ فاطمه من المهد الی اللحد، ص 9؛ الموسوعة الکبری عن فاطمه الزهرا علیه السلام، ج1، ص 259. صاحب الموسوعة الکبری این روایت را از عوالم العلوم، به نقل از الجُنّة العاصمة آورده. اما چون در عوالم آدرس این روایت از الجُنّة العاصمة به اشتباه از ص 50 ذمر شده، الموسوعة نیز آن را به نقل از صفحه 50 آورده، اما در واقع این روایت در ص 148 الجُنّة العاصمة، چاپ (شعبان 1398هـ ق)، از انتشارات کتابخانه صدر تهران آمده است.

منبع: میرجهانی، محمد حسن، (1371)، البکاء للحسین(ع)، در ثواب گریستن و عزاداری یر حضرت سید الشهداء(ع) و وظایف عزاداری، تحقیق روح الله عباسی، قم، نشر رسالت، 1385، چاپ دوم.