روایتگری بی‌بی‌سی، گویانیوز و صدای آمریکا از انتخابات ایران
در عصر حاضر، جهان به جامعه‌ی شبکه‌ای و عنکبوتی مبدل شده است واطلاعات تار و پود آن را تشکیل می‌دهد. بر این اساس، با افزایش نقش رسانه‌ها در گفتمان‌های سیاسی‌اجتماعی، جهان شاهد تولد و رشد مفاهیمی نوین حول جنگ
نویسنده: محمد پورمحمد
در عصر حاضر، جهان به جامعه‌ی شبکه‌ای و عنکبوتی مبدل شده است واطلاعات تار و پود آن را تشکیل می‌دهد. بر این اساس، با افزایش نقش رسانه‌ها در گفتمان‌های سیاسی‌اجتماعی، جهان شاهد تولد و رشد مفاهیمی نوین حول جنگ رسانه‌ای گردید. جنگ رسانه‌ای، جنگی است که در شرایط صلح به صورت غیررسمی انجام می‌گیرد و به هنگام درگیری‌های نظامی نمود بیشتری پیدا می‌کند. جنگی که افکار عمومی مخاطبان را به منزله‌ی عرصه‌ای برای فراز و فرود خود برمی‌گزیند. پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، جنگ رسانه‌ای غرب در مقابله با ایران آغازیدن گرفت و در مقاطع مختلف به صور گوناگون، نمود عینی یافت. این امر به خصوص هنگام برگزاری انتخابات در جمهوری اسلامی ایران، از شدت و حدت بیشتری برخوردار است. در همین راستا، این نوشتار در صدد است تا به بررسی نمودهایی از جنگ رسانه‌ای غرب و ایجاد شبهه در انتخابات ایران بپردازد. بخش نخست این نوشتار در صدد واکاوی شبهاتی است که از سوی رسانه‌های غربی پیرامون اهمیت انتخابات و مشارکت مردم در جمهوری اسلامی ایران ایجاد می‌گردد.
مهم‌ترین تلاش رسانه‌ای غرب در راستای سیاه‌نمایی از ایران به چالش کشیدن مشروعیت جمهوری اسلامی است. به همین دلیل، پس از پیروزی انقلاب، به پرسش کشیدن پایه‌های جمهوریت و اسلامیت نظام در دستور کار رسانه‌های غربی قرار گرفته و محور جنگ رسانه‌ای را علیه ایران شکل داده است. بر همین اساس، در بحبوحه‌ی برگزاری انتخابات و پس از آن، اهمیت انتخابات در نظام جمهوری اسلامی و مشارکت مردمی در انتخابات به مسئله‌ای جدی برای این رسانه‌ها بدل شده؛ محوری که پیوستار هجمه و مشروعیت‌زدایی از ایران را در این رسانه‌ها شکل داده است.
رسانه‌های غربی سعی دارند تا با تبلیغات خود انتخابات را در نظام سیاسی جمهوری اسلامی بی‌اعتبار جلوه دهند. آن¬ها از این طریق می‌توانند جمهوریت نظام را به چالش بکشند و داعیه‌ی استبدادی بودن نظام جمهوری اسلامی را تکرار نمایند. در همین جهت، سایت گویانیوز هنگام نهمین دوره‌ی انتخابات ریاست‌جمهوری در سال 1384، در مطلبی، از این انتخابات به «بازی» یاد می‌کند و می‌نویسد: «بار دیگر بازی انتخابات در کشورمان آغاز شده و نامزدهایی از صافی نظام گذشته‌اند که هیچ‌کدام مورد اعتماد مردم ایران نیستند.»[1]
همان گونه که در این نمونه هویداست، گردانندگان این رسانه‌ها ماهیت انتخابات در ایران را مخدوش می‌سازند. چنان که گزاره‌های خبری فوق سعی دارند تا میان نظام و مردم واگرایی ایجاد کنند و انتخابات را در راستای آنچه «صافی نظام» می‌خوانند، مغایر با مردم و مردم را به نظام بی‌اعتماد نشان دهند. آن‌ها با این کار اهمیت انتخابات را در نظام جمهوری اسلامی، نشانه می‌گیرند و هجمه‌ی خود علیه نظام را شدت می‌بخشند. هدف نهایی رسانه‌ها از این کار گام نهادن در وادی مشروعیت‌زدایی از نظام است که می‌تواند در حیطه‌ی استتار خبرها و تحلیل‌های این چنینی شکل بگیرد.
این رسانه‌ها گاه در شکلی دیگر، با آنچه که «تمرین دمکراسی» نام می¬دهند، بودن انتخابات را از نبودش بهتر ارزیابی می‌کنند[2]و به گونه‌ای تلویحی، وجهه‌ی ایران را تخریب می‌سازند. در همین راستا، چند سالی است که اصطلاحی تحت عنوان «انتخابات آزاد» از سوی این رسانه‌ها مطرح می‌شود تا در دوگانه‌سازی سیاه و سپیدشان انتخابات ایران، تحت عنوان انتخاباتی بسته و غیرآزاد به حاشیه رانده شود. در همین زمینه، این پرسش‌ها از سوی این سایت‌ها دامن زده می‌شود تا ذهن مخاطبان را نسبت به انتخابات در ایران مشوش نماید؛ پرسش‌هایی چون آیا انتخابات ایران در چارچوب‌های انتخابات آزاد می‌گنجد؟ آیا این انتخابات با معیارهای بین‌المللی همخوانی دارد و در این راستا چه باید کرد؟[3] برخی از این پرسش‌ها به تدریج به تقابل‌سازی میان انتخابات آزاد و نظام جمهوری اسلامی می‌پردازند و این چنین مطرح می‌شوند: آیا انتخابات آزاد در چهارچوب این نظام میسر است یا پروژه‌ای است برای عبور از نظام جمهوری اسلامی؟[4]
تلاش رسانه‌های غربی و مخالف نظام جمهوری اسلامی در این راستا، به خصوص در سال‌های اخیر و به موازات تحریم‌های اقتصادی، افزایش یافته است. بررسی مطالب مندرج در سایت‌های خبری بی‌بی‌سی فارسی، صدای آمریکا، گویانیوز و رادیو زمانه نشان می‌دهد این سایت‌ها سعی داشته‌اند و دارند تا با درج مطالب تحلیلی و خبری، به مخاطبین خود القا کنند که ماهیت جمهوری اسلامی با انتخابات همخوانی ندارد و مغایرتی جدی میان این دو وجود دارد. تأکید بر آنچه عدم وجود یک نظام سیاسی دمکراتیک در ایران خوانده می‌شود نشان‌دهنده‌ی همتی است که این رسانه‌ها در این زمینه دارند.
در ادامه، هجمه‌هایی که بر مبنای بی‌اهمیت خواندن انتخابات و به پرسش کشیدن ماهیت آن در ایران پیش می‌رود، پرداختن به نقش شورای نگهبان از جمله موارد مورد تأکید این رسانه‌هاست که در جهت بی‌اعتبار ساختن و کم‌اهمیت‌نمایی انتخابات در ایران مورد استفاده‌ی رسانه‌های مزبور بوده است. بحثی که در راستای سیاه‌نمایی از انتخابات در ایران و مغایرت آن با استانداردهای بین‌المللی صورت گرفته است. آن‌ها انتخابات ایران را تحت عنوان کنترل‌شده به نقد می‌کشند و می‌نویسند: «یعنی شورای نگهبان کاندیداهای مورد نظر خود را دست‌چین می‌کند و سپس ایرانیان باید فقط از این لیست محدود انتخاب کنند.»[6]
این سایت‌ها نظارت استصوابی شورای نگهبان را کاربرد آنچه «قدرت خودسرانه» می‌نامند، می‌دانند و معیارهای گزینش کاندیداها را تبعیض‌آمیز می‌خوانند و بدین وسیله، بار دیگر آزادی و منصفانه بودن انتخابات در ایران را به تیر تیز تحلیل‌های غرض‌آلود خود به چالش می‌کشند.
شبهه‌ی دیگری که رسانه‌های غربی و مخالف نظام جمهوری اسلامی ایران با آن به ابهام‌زایی در حیطه‌ی انتخابات می‌پردازند، تشویق به عدم مشارکت در انتخابات در مقطع پیش از انتخابات و سپس کوچک‌نمایی مشارکت مردمی در انتخابات است. این رسانه‌ها از سویی در صدد تزریق یأس به جامعه و اقناع افکار عمومی به عدم مشارکت در انتخابات هستند و از سویی نیز پس از برگزاری انتخابات، سعی در کوچک‌نمایی مشارکت مردمی و غیرواقعی نشان دادن آمار مشارکت مردمی در انتخابات می‌کنند. تلاش این سایت‌ها در مقاطع قبل از انتخابات در جهت تأثیر بر افکار عمومی همراه ساختن آن‌ها با خود بوده است. در همین راستا، رسانه‌های غربی تلاش کرده‌اند تا با سیاه‌نمایی از وضعیت ایران، نومیدی را به فضای حاکم بر جامعه‌ی ایران تزریق نمایند. برای نمونه، به این مورد بنگرید:
«به رغم هزینه کردن میلیاردها دلار، مشروعیت رژیم هرچه بیشتر زیر سؤال رفته و پایگاه اجتماعی آن سبک‌تر و کمتر شده است. به لحاظ اقتصادی، طرح هدفمندی یارانه‌ها تا کنون نتوانسته است چشم‌انداز و گشایشی برای رفع نارضایتی‌ها و مبارزه با فقر و بیکاری، کاهش رکود تورمی و حل بحران‌های پولی و مالی و سیاست‌های جاری باز نماید.»[7]
همان گونه که از نمونه‌ی فوق بر می‌آید، تلقین کاهش مشروعیت نظام جمهوری اسلامی ایران و تمرکز بر وضعیت اقتصادی و بزرگ‌نمایی مشکلات اقتصادی کشور در راستای سیاست تخریب وجهه¬ی نظام و اعتبار‌زدایی از آن دنبال شده است. این رسانه‌ها، پس از پرداختن به این موارد، معمولاً سعی دارند تا به بحث نومیدی از وضعیت کشور و کاهش تأثیر مشارکت مردم در انتخابات بپردازند یا اینکه نشان دهند مردم انگیزه‌ای برای مشارکت در انتخابات ندارند. برای نمونه:
«ظاهراً بسیاری از مردم از تأثیر رأی‌شان بر سرنوشت کشور ناامیدند، هرچند که بخشی از آن‌ها در هنگامه‌ی انتخابات بر اساس محاسبات خاص اقتصادی خود، رأی‌شان را به صندوق می‌ریزند بی‌توجه به آنکه چه افرادی از آن بیرون خواهند آمد.»[8]
تلاش گردانندگان این رسانه‌ها، با درج چنین نمونه‌هایی، نشر نومیدی و بی‌تفاوتی سیاسی در میان مخاطبین خود است. آن‌ها از سویی برخی از جامعه را نومید می‌خوانند و از سویی حتی مشارکت‌کنندگان در انتخابات را بی‌تفاوت به فرد برگزیده بر می‌شمرند و جامعه‌ای دلسرد را ترسیم می‌کنند. در پاره‌ای موارد، با درج خبرهایی از برخی مخالفان و منتقدین نظام نیز سعی کرده‌اند تا مخاطبان را به تحریم مشارکت وادارند و از سویی نیز بار دیگر داعیه‌ی اجباری بودن انتخابات را مطرح نمایند. در این باره، می‌توان به مصادیقی در سایت بی‌بی‌سی فارسی و گویانیوز و همچنین صدای آمریکا و رادیو زمانه اشاره کرد.[9]
این رسانه‌ها گاه، با ادعای واهی که خطر سوءاستفاده‌ی رژیم از حضور مردم در کارزار انتخابات می‌خوانند، بر ضرورت ایجاد شرکت فعال و کنشگری شفاف و هدفمند و ارتباط زنده‌ی هرچه بیشتر فعالان با مردم در زمان انتخابات تأکید می‌کنند. افزون بر این، به استفاده‌ی مؤثر از امکانات تبلیغی و ارتباطی در جهت جذب جوانان اشاره می‌کنند و این را امکانی برای تجربه و درک مردم از عدم مشارکت یا تحریم فعال می‌خوانند.[10]
تلاشی که این رسانه‌ها در مقطع پیش از انتخابات در جهت تحریم و عدم مشارکت مردم در انتخابات می‌نمایند پس از برگزاری انتخابات به سوی کوچک‌نمایی مشارکت مردم معطوف می‌شود. برای مثال، به این نمونه از سایت بی‌بی‌سی فارسی بنگرید: «در جامعه‌ای مثل جامعه‌ی ایران بیش از شصت درصد مردم رأی نمی‌دهند.»[11] در همین راستا، سایت بی‌بی‌سی فارسی هنگام برگزاری انتخابات هفتمین دوره‌ی مجلس شورای اسلامی در فوریه‌ی 2004 با درج خبری تحت عنوان «انتقاد اروپا از انتخابات و ناآرامی در چند شهر ایران» نحوه‌ی برگزاری انتخابات را مخدوش و همراه با نواقصی خواند. این سایت به نقل از «جک استراو»، وزیر خارجه‌ی وقت بریتانیا، ادعا کرد انتخابات ایران مخدوش بوده «و میزان شرکت رأی‌دهندگان 25 درصد کمتر از میزان آن در انتخابات آزاد سال 1997 بوده است.»[12]
علاوه بر این‌ها، اغلب این رسانه‌ها در بحبوحه‌ی انتخابات برنامه‌ای خاص برای انتخابات ایران دارند که هجمه‌ی این رسانه‌ها را علیه نظام سیاسی نشان می‌دهد. این برنامه‌ها، پس از برگزاری انتخابات، بیشتر در صدد وارونه‌نمایی انتخابات ایران است. به طور مثال، صدای آمریکا در دهمین دوره‌ی انتخابات ریاست‌جمهوری برنامه‌ی فوق‌العاده‌ی شبکه خبری فارسی خود را صبح دوشنبه 25 خرداد از ساعت هفت تا نه صبح به وقت تهران آغاز کرد و محورهای شبهه‌پراکنی خود را با مخدوش کردن مشارکت مردم پیش برد. در همین راستا، این رسانه از پیگیری آنچه بی‌نظمی‌ها و بی‌ترتیبی‌ها در ایران خواند خبر داد[13]یا در مواردی دیگر بی‌بی‌سی فارسی با ضد و نقیض خواندن آمار مشارکت مردم در انتخابات خبرگان رهبری در آذر ماه 1385، به فرافکنی علیه نظام پرداخت.[14]
گاهی نیز این رسانه‌ها تلاش کرده‌اند تا مشارکت مردم در انتخابات را با اتهاماتى چون تقلب یا تهدید رأى‌دهندگان پیش ببرند. مصداق این امر در دور نخست نهمین دوره‌ی انتخابات ریاست‌جمهوری و همچنین دهمین دوره‌ی ریاست‌جمهوری تکرار شده است. برای نمونه، صدای آمریکا در نهمین دوره‌ی انتخابات ریاست‌جمهوری، با درج خبری از سخنان هیلاری کلینتون، وزیر امور خارجه‌ی آمریکا، نوشت ایالات متحده امیدوار است نتیجه‌ی انتخابات ایران منعکس‌کننده‌ی «اراده و آرزوی واقعی مردم ایران» باشد[15] یا خبرگزاری فرانسه، به نقل از سخن‌گوی وزارت امور خارجه‌ی آمریکا، با اشاره به مشخص شدن نتایج این انتخابات ادعا کرد، تهران از مسیر حرکت به سوی آزادی در منطقه به دور است.[16] هر دو نمونه نشان از محور قرار نگرفتن مشارکت مردمی و کم‌اعتبار جلوه دادن آن و سوگیری ارزشی در جهت اهداف و منافع غرب است. در واقع، کفه‌ی اخبار به سود سیاه‌نمایی ایران پس از انتخابات، مشارکت مردمی را کمتر مورد توجه قرار داده یا آن را تحت قالب اخبار ضد و نقیض رسانه‌های داخلی بی‌اعتبار ساخته است.
پی‌نوشت‌ها:
[1]. http://news.gooya.com/president84/archives/030614.php
[2]. http://www.bbc.co.uk/p
[3]. http://news.gooya.com/politics/archives/2009/05/088196.php
[4]. http://news.gooya.com/politics/archives/2012/07/143651.php
[5]. http://www.bbc.co.uk/persian/iran/story/2004/02/040219_mj-iran-election-activists.shtml
[6]. http://news.gooya.com/president84/archives/030809.php
[7]. http://news.gooya.com/politics/archives/2011/09/128151.php
[8]. http://www.bbc.co.uk/persian/iran/story/2007/09/070910_mv-az-elections-reformists.shtml
[9].http://www.bbc.co.uk/persian/iran/story/2005/06/050625_mf_results_reactions.shtml, http://www.radiozamaneh.com/61884#.UbNG7m2PLDc, http://news.gooya.com/politics/archives/2011/09/128151.php
[10]. http://news.gooya.com/politics/archives/2011/09/128151.php
[11]http://www.bbc.co.uk/persian/iran/story/2005/06/050625_mf_results_reactions.shtml
[12]. http://www.bbc.co.uk/persian/iran/story/2005/06/050614_a_diary3.shtml
[13]. http://ir.voanews.com/content/a-31-2009-06-14-voa11-61680867/584796.html
[14]. http://www.bbc.co.uk/persian/iran/story/2006/12/061217_shr-press.shtml
[15]. http://ir.voanews.com/content/a-31-2009-06-13-voa12-62528012/607750.html
[16]. http://news.gooya.com/president84/archives/031939.php
/ج
مقالات مرتبط
تازه های مقالات
ارسال نظر
در ارسال نظر شما خطایی رخ داده است
کاربر گرامی، ضمن تشکر از شما نظر شما با موفقیت ثبت گردید. و پس از تائید در فهرست نظرات نمایش داده می شود
نام :
ایمیل :
نظرات کاربران
{{Fullname}} {{Creationdate}}
{{Body}}