لزوم پیش بینی مشکلات و پایداری در مقابل آنها

بعضی از محققان روان درمانی کیفیت جهانی بودن مشکلات عاطفی را تحت عنوان عمومی کردن (Universalization) به عنوان یکی از مکانیسمهایی که در روان درمانی گروهی موجب بهبود بیماریها می گردد ذکر می نمایند.(1) در ضمن این مکانیسم‌، بیمار به هنگام ارتباط گروهی درمی یابد که او نسبت به داشتن مشکلات عاطفی تنها نیست و دیگران نیز عیناً‌ مشکلاتی مانند او و یا شبیه او دارند. مطالعات بالینی نشان می دهند که فرآیند عمومی کردن مشکلات، یکی از فرآیند‌های مهم روان درمانی است. باید توجه داشت ضمن آنکه می توان پذیرفت این فرآیند ‌در گروه درمانی نقش مؤثرتری دارد ولی در روان درمانی فردی نیز می توان از آن استفاده نمود. در قرآن مجید عمومی بودن مشکلات برای تمام افراد بشر مورد تأکید قرار گرفته است و خداوند در آیه 4 سوره 90 می فرماید لقد خلقنا الانسان فی کبد، یعنی ما انسان را در رنج آفریدیم. ولی در آیات 6 5 سوره 94 به انسان متذکر می گردد فان مع العسر یسرا. ان مع العسر یسرا. یعنی با هر سختی آسانی نیز وجود دارد و چنین نیست که زندگی بشر همگی پر از مشکل باشد. بیان این مطلب برای بیماری که خود را در دست مشکلات اسیر می بیند و بیان می نماید «آقای دکتر هیچ کس مانند من گرفتار نیست، همه مصیبتهای دنیا به تنهایی به من روی آورده اند»، کمک مؤثری می نماید. اینجانب در ضمن روان درمانی در مواردی مانند موارد فوق ضمن بیان آیاتی که ذکر آنها گذشت، بر این نکته تأکید می نماید که اولاً داشتن مشکل، یک کیفیت جهانی است و هیچ کس را نمی توان در دنیا پیدا کرد که مشکل نداشته باشد. حتی بزرگانی مانند پیامبران خدا و پیشوایان بزرگ الهی مشکلاتی بسیار عظیم تر از افراد عادی داشته اند و همه ما هم که در اطراف شما هستیم مشکل داریم. در حقیقت داشتن مشکل در زندگی را می توان با شش صیغه صرف نمود:
1ــ من مشکل دارم
2ــ تو مشکل داری
3ــ او مشکل دارد
4ــ ما مشکل داریم
5ــ شما مشکل دارید
6ــ ایشان مشکل دارند
علاوه بر آن، همان طور که خداوند بر آن تأکید می نماید با هر سختی، آسانی نیز وجود دارد و در این مورد بر اصل شکر تأکید می نمایم و سعی می کنم که از زبان خود بیمار چند جنبه مثبت او را بیرون بزنم و توجه مراجعه کننده را به آن معطوف دارم.

نتایج عملی اصل شناخت مشکلات

این روش، کاملاً عقلانی است و از طریق اصلاح شناخت می تواند و باید در روان درمانی مورد استفاده قرار گیرد. در بعضی موارد، فقدان ارزیابی واقع بینانه، موجب می شود که فرد، تنها خود را آماج مشکلات احساس کند. در این موارد از طریق شناخت درمانی، آمادگی بیشتری برای تطابق با مشکلات مخصوصاً هنگامی که اصل تصادفی نبودن رویدادها (اصل چهارم) پیدا می شود. و اصل پاداش و مجازات را هم در کنار آن بگذاریم، رویداد مورد نظر، معنای کاملاً اختصاصی پیدا می نماید.
براساس برداشت فوق می توان برداشت واقع بینانه و اسلامی را در این مورد به صورت زیر خلاصه نمود:
انسان از طریق تحمل مشکلات و حل آنها به رشد می رسد. مشکلات عمومی هستند. خداوند برای ارزشیابی انسان او را امتحان می کند و هر کدام از رویدادها خود یک امتحان چند جانبه است. میزان رشد و سقوط و پاداش و مجازات و درجات فرد براساس طرز برخورد با این رویدادها تنظیم می شود و به عبارت دیگر امتحان (به محنت کشیدن) وسیله ای برای دادن پاداش و درجات ابدالآباد می باشد.
یقیناً توجه به این اصل، پذیرش و کاربرد آن می تواند از بسیاری از تظاهرات روانی واکنشی جلوگیری نماید.
در برنامه ریزی زندگی سالم نیز توجه به این اصل، آمادگی خوبی را برای برخورد واقع بینانه با مشکلات به وجود می آورد.
امکان استفاده از این اصل در تربیت و مدیریت نیز به نظر کاملاً واضح می رسد و نیاز به بحث بیشتر ندارد.

پی نوشت ها :

1- H.Kaplan, B. Sadock.: Comprehensive textbook of psychiatry. williams and wilkins III Vol 2 pp. 1521. fifth edition.

منبع :حسینی، ابوالقاسم، (1378)، اصول بهداشت روانی: بررسی مقدماتی اصول بهداشت روانی، روان درمانی و برنامه ریزی در مکتب اسلام، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی، شرکت به نشر