پوشاک ایرانیان

مادها و پارس ها (هخامنشیان)

جبه ی مادها که بر روی دوش خود می انداختند بسیار مزین بوده به طوری که بر روی آن ها نقش و نگارها و طرح های گوناگونی از جمله گیاهان و حیواناتی نظیر شیر و نیز طرح های با شکوهی از دوایر متحد المرکز و غنچه های نیلوفر آبی، از پارچه قرمز و ارغوانی (رنگ محبوب پارسیان) در کنار گلدوزی های قرمز رنگ دیده می شود.
در میان تنوع وسیع اقوام ایرانی دو قوم ماد و پارس از نام و نشان پر آب و رنگ تری برخوردار شدند زیرا توانستند قدرت و پادشاهی محلی خود را گسترش بخشند و امپراطوری هایی را بنیان نهند که به کشورگیری و جهان گشایی می پرداختند. در تاریخ، این دو قوم از لحاظ نژاد، هند و اروپایی محسوب شده اند هر چند که در مورد خواستگاه آن ها و روند و زمان هجرتشان به فلات ایران اختلاف نظرهای بسیاری است. مادها و پارس ها چنان با هم مراتب و آمیختگی داشتند که گاه تمایز بین آن ها مشکل می گردد. این موضوع بر تحقیقات پژوهشگران در تفکیک پوشاک آن ها نیز تأثیر گذاشته است.
جدا از نوع، سبک و شکل لباس های مطروحه، باید به این نکته توجه داشت که در بسیاری از موارد پوشاک مادها و پارس ها یکسان بوده و به گفته ی برخی نویسندگان و مورخان کهن، پارس ها هم لباس هایی مانند همان پوشاک مادها به تن می کردند. بنابراین فی المثل فردی پارسی را می توان ملبس به لباسی به سبک لباس های مادی دید و یا کلاه شیاردار را که مشخصه ی پارس هاست بر سر فردی مادی دید. آنچه مسلم است لباس منسوب به مادها دوختی ساده تر داشته و از الگویی نسبتاً تنگ و چسبان پیروی می کرده است. بر عکس سبک لباس پارسیان فراخ و گشاد همراه با چین های فراوان بوده و ترکیبی مفصل تر داشته است. به نظر برخی از پژوهشگران نوع لباس مادها مناسب آب و هوای سرد و سوارکاری در کوهستان است. برخی از پژوهشگران به دلیل ظاهر صاف و بدون چین و چروک آن ها در حجاری ها، جنس آن ها را از چرم دانسته اند. عده ای نیز سبک گشاد، آزاد و پر چین لباس پارس ها را مناسب شرایط آب و هوایی گرم و خشک دانسته اند. ایران شناسان با توجه به تحقیقاتشان به نتایجی رسیدند که بر اساس آن سه طبقه ی اجتماعی موجود در جامعه از روی رنگ لباسشان از یکدیگر متمایز می شوند. به این ترتیب که جنگجویان قرمز،
موبدان سفید و روستاییان آبی می پوشیدند و در نهایت لباس تابان قرمز پادشاه توأم با رنگ های سفید و آبی است که نماد متکی بودن قدرت او بر سه طبقه ی اجتماعی مذکور می باشد. نوعی کلاه گرد و ساده که بیشتر صاحب منصبان ماد به سر می گذاشتند، عیناً در حال حاضر در مناطق فارس و بختیاری به کار برده می شود و خاستگاه آن را، عیلام در بین النهرین باستان می دانند. جنس این کلاه احتمالاً همچون امروز از نمد بوده است. جبه ی مادها که بر روی دوش خود می انداختند بسیار مزین بوده به طوری که بر روی آن ها نقش و نگارها و طرح های گوناگونی از جمله گیاهان و حیواناتی نظیر شیر و نیز طرح های با شکوهی از دوایر متحد المرکز و غنچه های نیلوفر آبی، از پارچه قرمز و ارغوانی (رنگ محبوب پارسیان) در کنار گلدوزی های قرمز رنگ دیده می شود. ایرانیان در این دوران از شلوارهای گوناگونی استفاده می کردند. ویژگی جالب این شلوارها، رنگین بودن آن ها بوده است. در نقوش تابوت سنگی اسکندر واقع در استانبول، ایرانیان ملبس به شلوارهایی زیبا در رنگ های آبی، زرد، بنفش و قرمز و گاهی مزین به نقش مایه های گلدار به تصویر کشیده شده اند. سواره نظام و فرماندهان ایرانی از لباس های ساده تونیک مانند سفید به نام (کیتون) استفاده می کردند.کفش های آن دوره یا به صورت ساقه کوتاه با پنجه های ساده همراه با سه یا چهار بند و یا تسمه ای چرمی بوده و یا آن که نیم چکمه هایی با پنجه های برگشته به بالا بوده که بندها یا دکمه هایی در رویه و بالایشان داشته اند.کفش ها و بند کفش های شاهان هخامنشی در آثار تخت جمشید به رنگ قرمز است. منابع موجود در خصوص لباس زنان مادی و پارسی (هخامنشی) بسیار اندک است اما از روی اندک شواهد بر جای مانده و بر اساس گفته ی مورخین باستانی تشابهات لباس مردان و زنان در این دوران زیاد بوده است. در مجموع با توجه به آثار مستند باقی مانده از قبیل حجاری ها، مجسمه ها، نقوش موجود بر ظروف یا پارچه های بر جای مانده می توان از پیراهن های بلند و آستین کوتاه همراه با ریشه هایی در دامن نام برد. مهری منتسب به دوره ی پارس ها دو زن را ملبس به پیراهنی بلند تا پشت پا و دامنی ریشه دار در پایین، همراه با رو اندازی چادر مانند که کوتاه بوده و دامنی نیم گرد دارد نشان می دهد. زنان ایرانی همچنین از پوشاک مجلل و پر چین نیز استفاده می کردند. نقوش موجود بر فرش پازیریک، زنان را ملبس به پوشاک پر چین و رنگی همراه با
چادری کوتاه و نازک با دامنی نیم گرد و کفش هایی مشابه مردان نشان می دهد که لباس درباری زنان را بازگو می کنند. با توجه به تصاویر موجود مشاهده می گردد که اغلب موهای زنان به صورت گیس بافته و رها شده در پشت، آراسته می شده است.
منبع: بانو،شماره- 27