راه سبز و سرخ(1)

مقدمه

در اين عالم، به جهت نظمي که خداوند متعال در آن قرار داده است، بين همة اجزاء و افراد، ارتباط و پيوند تنگاتنگي وجود دارد که اساسي¬ترين پيوند، میان ذوات مقدس معصومین (عليهم‌السلام) با تمام هستي، از ابتدا‌ی خلقت تا پايان تاريخ است. در این میان، ارتباط ناگسستنی امام حسین (عليه‌السلام) و حضرت مهدی (عجل‌الله‌تعالي فرجه‌الشريف)، ارتباطی شگرفت و پرمعناست. میان این دو امام، راز و رمزی است که یاد و نام آنان را همیشه در کنار هم، نگاه داشته است.
دراين راستا به جلوه‌هايي از ارتباطات میان اين دو امام همام، مي‌پردازيم:

الف: قرآن

1. امام حسين (عليه‌السلام) از نگاه امام مهدي (عجل‌الله‌تعالي فرجه‌الشريف)

در روایتی از امام مهدي (عجل‌الله‌تعالي فرجه‌الشريف)، اولين آيه از سورة حضرت مريم97 عليها السلام، به امام حسين (عليه‌السلام) تأويل شده است: «"كاف" اسم كربلا، "هاء" رمز شهادت عترت طاهره، "ياء" نام يزيد، قاتل حسين (عليه‌السلام)، "عين" اشاره به عطش و "صاد" نشان صبر حسین (عليه‌السلام) است»98.

2. امام مهدي (عجل‌الله‌تعالي فرجه‌الشريف)، از نگاه امام حسين (عليه‌السلام)

امام حسين (عليه‌السلام)، دربارة آية 3 سوره شمس99 فرمود: «مقصود از روز، قائم ‌آل ‌محمد‌ (عجل‌الله‌تعالي فرجه‌الشريف) است كه زمين را پر از قسط و عدل كند»100.
در حقیقت، تشبیه امام مهدی (عجل‌الله‌تعالي فرجه‌الشريف) به روز، از آن جهت است که جامعة کنونی انسان‌ها به جهت نداشتن عبوديت کامل و همه جانبه، همانند شب، در ظلمت است تا زمانی که در دولت امام مهدي (عجل‌الله‌تعالي فرجه‌الشريف)، حیات بشر در همة ابعاد، شکوفا شود؛ سياهي‌ها و تباهي‌ها از بین بروند و جهان به نور ایشان، منور گردد.

3. امام مهدي (عجل‌الله‌تعالي فرجه‌الشريف) و امام حسين (عليه‌السلام)

خداوند متعال در آية 33 سوره اسراء مي‌فرمايد: «وَلَا تَقْتُلُوا النَّفْسَ الَّتِي حَرَّمَ اللَّهُ إِلَّا بِالْحَقِّ وَمَنْ قُتِلَ مَظْلُوماً فَقَدْ جَعَلْنَا لِوَلِيِّهِ سُلْطَاناً فَلَا يُسْرِفْ فِي الْقَتْلِ إِنَّهُ كَانَ مَنصُوراً»؛ «كسي كه خداوند، خونش را حرام شمرده، به قتل نرسانيد، مگر به حق؛ و آن كسي كه مظلوم كشته شده، براي وليّش، سلطه (حق قصاص) قرار داديم؛ اما در قتل اسراف نمی‌کند، چرا كه او مورد حمايت است».
امام باقر (عليه‌السلام) در تأويل اين آية شريفه، فرموده‌اند: «او حسين بن علي (عليهما‌السلام) است كه مظلوم كشته شد و ما اولياي او هستيم و قائم (عجل‌الله‌تعالي فرجه‌الشريف) ما چون قيام كند، در طلب انتقام خون او برآيد»101.

ب: روايات

1. امام مهدي (عجل‌الله‌تعالي فرجه‌الشريف)، فرزند امام حسين (عليه‌السلام)

در بيش از سي‌صد روايت، به این نکته اشاره شده است كه امام مهدي (عجل‌الله‌تعالي فرجه‌الشريف)، نهمين فرزند امام حسين (عليه‌السلام) است. نکتة قابل توجه، آن‌ است که در بيشتر احاديثي كه از وجود مقدّس رسول اكرم (صلي الله عليه و آله وسلم) دربارة حضرت ولي عصر‌ (عجل‌الله‌تعالي فرجه‌الشريف) نقل شده، با عناويني چون: «از تبار پسرم، حسين»،«از نسل اين پسرم» و «نهمين فرزند پسرم حسين» از حضرت مهدی (عجل‌الله‌تعالي فرجه‌الشريف) یاد شده است.102
خود امام حسین (عليه‌السلام) نیز، در ضمن روایتی، این‌چنین به این حقیقت اشاره فرموده است: «قائم اين امت، نهمين فرزند من است. او صاحب غيبت است و كسي است كه ميراثش را در حياتش تقسيم مي‌كنند»103.
ایشان، هم‌چنین در جای دیگری فرموده است: «رسول خدا  در بشارتي به من فرمود: ”تو امام، پسر امام و پدر ائمه هستي و نُه فرزند تو، ائمة ابرار و معصوم و امين‌اند و نهمين آنان، مهدي قائم (عجل‌الله‌تعالي فرجه‌الشريف) است كه دنيا را در آخر الزمان، پر از عدل و قسط مي‌كند…‌”»104.
امام علي (عليه‌السلام) نیز در کلامی به فرزندش امام حسين (عليه‌السلام) می‌فرماید: «امير بزرگان، نابودکنندة كافران، سلطاني كه همه‌، آرزوي او را دارند و عقل‌ها در زمان غيبتش سرگردان مي‌شود، نهمين فرزند تو است. او بين ركن و مقام، بر همه جاي زمين و بر همة انسان‌ها و جنّيان ظاهر مي‌شود. خوشا به حال افراد مؤمني كه زمان او را درك كنند؛ ملحق به او شوند و شاهد حكومت و ملاقات‌كنندة يارانش باشند»105.

2. القاب امام مهدي (عجل‌الله‌تعالي فرجه‌الشريف) از زبان امام حسين (عليه‌السلام)

عيسي الخشاب مي‌گويد: «از محضر امام حسين (عليه‌السلام) سؤال شد که آيا شما صاحب اين امر هستيد؟ آن حضرت فرمود: ”نه؛ بلكه صاحب اين امر، كسي است كه از ميان مردم كناره‌گيري مي‌كند و خون پدرش بر زمين مي‌ماند و كنية او كنية عمويش خواهد بود”»106.

3. توصيف امام حسين (عليه‌السلام) از زبان امام مهدي‌ (عجل‌الله‌تعالي فرجه‌الشريف)

حضرت مهدی (عجل‌الله‌تعالي فرجه‌الشريف)، در ضمن زیارتی موسوم به «زیارت ناحیه»107، خطاب به امام حسین (عليه‌السلام)، چنین می‌فرماید: «كُنْتَ رَبِيعَ الْأَيْتَامِ وَ عِصْمَةَ الْأَنَامِ وَ عِزَّ الْإِسْلَامِ وَ مَعْدِنَ الْأَحْكَامِ وَ حَلِيفَ الْإِنْعَامِ سَالِكاً فِي طَرِيقَةِ جَدِّكَ وَ أَبِيك...»108 ؛ «تو بهار يتيمان، ملجأ و پناهگاه مردم، عزّت اسلام، كانون احكام، هم‌‌پيمان بخشش‌‌ها و رهرو راه جدّ و پدرت بودي. براي اسلام و مسلمين، مهربان، برای حق، ياور، در هنگام بلا، صبور و بردبار و محافظ دين و نگهبان آن بودي».
هم‌چنین ایشان، در ادامه، فرموده است: «كُنْتَ لِلرَّسُولِ وَلَداً وَ لِلْقُرْآنِ سَنَداً وَ لِلْأُمَّةِ عَضُداً وَ فِي الطَّاعَةِ مُجْتَهِداً حَافِظاً لِلْعَهْدِ وَ الْمِيثَاقِ نَاكِباً عَنْ سَبِيلِ الْفُسَّاقِ تَتَأَوَّهُ تَأَوُّهَ الْمَجْهُودِ طَوِيلَ الرُّكُوعِ وَ السُّجُودِ زَاهِداً فِي الدُّنْيَا زُهْدَ الرَّاحِلِ عَنْهَا نَاظِراً إِلَيْهَا بِعَيْنِ الْمُسْتَوْحِشِ مِنْهَا»109؛ «تو‌، براي رسول خدا، فرزند و براي قرآن، سند و براي امت، بازویي پرتوان بودي. در طاعت خدا، تلاش‌گر و نسبت به عهد و پيمان، حافظ و مراقب بودي. از راه فاسقان سر برمي‌تافتي. آه مي‌كشيدي؛ آه کسی كه به رنج و زحمت افتاده است. ركوع و سجود تو، طولاني بود و مانند كسي كه از دنيا رخت بركشيده است، زاهد و پارسا بودی و با ديدة وحشت¬زده به دنیا نگاه مي‌كردي».

4. قائم و عاشورا

«قائم» از القاب مشهور حضرت حجت‌ (عجل‌الله‌تعالي فرجه‌الشريف) ‌ می‌باشد كه در غالب احادیثی که از معصومین (عليهم‌السلام) دربارة ایشان صدور یافته، وارد شده است. در وجه تسمیة حضرت مهدی (عجل‌الله‌تعالي فرجه‌الشريف) به این نام، روایاتی نقل شده که از جملة آن، روایت امام صادق (عليه‌السلام) است. ایشان فرموده‌اند: «چون جريان شهادت امام حسين (عليه‌السلام) واقع شد، فرشتگان به درگاه الهي ناليدند و به خداوند عرض كردند: " بار خدايا! آيا با حسين (عليه‌السلام) كه انتخاب شدة تو و فرزند پيامبر (صلي الله عليه و آله وسلم) تو است، باید اين چنين رفتار شود؟"پس خداوند، شبح و ساية قائم (عليه‌السلام) را در حالت ايستاده، برای آن‌ها مجسم كرد و فرمود: "با اين قائم از ستم‌كنندگان به حسين (عليه‌السلام)، انتقام خواهم گرفت"»110.
امام محمد باقر (عليه‌السلام) نیز در جواب به ابوحمزه‌ ثمالی که از علت اختصاص این لقب به حضرت مهدی (عجل‌الله‌تعالي فرجه‌الشريف) پرسیده بود، به همین مطلب اشاره فرمودند.111

5. غيبت حضرت مهدي (عجل‌الله‌تعالي فرجه‌الشريف)، از نگاه امام حسين (عليه‌السلام)

درباره غيبت آخرين پيشواي بر حق، احاديث زیادی نقل شده که برخي از اين روايات، از ناحية امام سوم، صادر گشته است. از جمله آن که ایشان فرموده‌اند: «براي او [مهدی موعود (عجل‌الله‌تعالي فرجه‌الشريف)] غيبتي است كه در آن، برخی، از دين برمي‌گردند و برخی ديگر، بر آيين خود استوار مي‌مانند و در اين راه آزارها مي‌‌بينند. به آنان گفته مي‌شود: " اگر راستگو هستيد، اين وعده كي واقع خواهد شد؟"112 کسانی كه بر اين آزارها و تكذيب‌‌ها صبر كنند، همانند كسي هستند كه شمشير به دست گرفته و در پيشاپيش رسول اكرم‌ (صلي الله عليه و آله وسلم) جهاد مي‌كند»113.
با توجه به اين حديث شريف، مشخص مي‌شود كه آسيب‌‌هاي سختي در اين زمان، متوجه مسلمانان و شيعيان است كه بارزترين آن، بي‌‌ديني و بد¬ديني است.

6. بشارت ظهور از زبان امام حسين (عليه‌السلام)

سالار شهيدان در اين زمينه مي‌فرمايد: «در خاندان ما، دوازده مهدي هستند كه نخستين آنان، علي بن ابي طالب (عليه‌السلام) و آخرين آنان، نهمين فرزند من و امام قائم به حق است؛ خداوند، زمين مرده را به وسيلة او زنده مي‌كند و دين حق را بر تمام اديان پيروز مي‌گرداند...»114.
ایشان، هم‌چنین، در جايي ديگر فرموده‌اند: «اگر از عمر دنيا جز يك روز باقي نمانده باشد، خداوند آن روز را به قدري طولاني می‌فرمايد تا آن‌كه مردي از فرزندان من خروج نمايد و زمين را پر از عدل و داد کند؛ هم‌چنان‌كه پر از ظلم و جور شده بود. من از رسول خدا (صلي الله عليه و آله وسلم) اين چنين شنيدم»115.
اين بشارت‌ها، در طول تاريخ، همواره بارقة اميدي براي عاشقان و شيفتگان مكتب اهل‌بیت (عليهم‌السلام) و سبب حيات، رشد، بالندگي، حركت و تلاش بوده است.

7. دلدادگي حضرت مهدي (عجل‌الله‌تعالي فرجه‌الشريف) به امام حسين‌ (عليه‌السلام)

فراهم نمودن شرايط و مقدمات ظهور حضرت ولي عصر (عجل‌الله‌تعالي فرجه‌الشريف) و توفيق جنگيدن در ركاب آن بزرگوار، از موهبت‌‌هاي الهي است كه نصيب عده‌‌اي از خواص مي‌شود. در عظمت و شرافت خدمت‌‌گذاري و نصرت آن آستان بلند، همين بس كه امام زمان (عجل‌الله‌تعالي فرجه‌الشريف) نيز عاشق جدّ بزرگوار خود و مشتاق خدمت به او است. آن حضرت، در زيارت ناحية مقدسه مي‌فرمايد: «فَلَئِنْ أَخَّرَتْنِي الدُّهُورُ وَ عَاقَنِي عَنْ نُصْرَتِكَ الْمَقْدُورُ وَ لَمْ أَكُنْ لِمَنْ حَارَبَكَ مُحَارِباً وَ لِمَنْ نَصَبَ لَكَ الْعَدَاوَةَ مُنَاصِباً فَلَأَنْدُبَنَّكَ صَبَاحاً وَ مَسَاءً وَ لَأَبْكِيَنَّ عَلَيْكَ بَدَلَ الدُّمُوعِ دَماً»116؛ «اگر روزگار، مرا به تأخير انداخت و مقدرات، مرا از ياري و نصرت تو در روز عاشورا باز داشت، اکنون، صبح و شام بر تو ندبه مي‌كنم و به جاي قطرات اشك، بر تو خون مي‌گريم».

8. عاشورا روز ظهور

برخی از روایات، روز ظهور را جمعه و برخی دیگر، شنبه، معرفی کرده‌اند. در صورت صحيح بودن سند اين دسته روايات، می‌توان مضمون آن‌ها را این‌گونه جمع کرد که روز جمعه، روز «ظهور» و روز شنبه، روز «استقرار و تثبيت قيام حضرت و نابودي مخالفان» است. اما مهم، آن است كه قيام حضرت ولي عصر (عجل‌الله‌تعالي فرجه‌الشريف)، مصادف با روز شهادت سيدالشهداء (عليه‌السلام) واقع می‌شود و اين مطلب، ما را به ارتباط ويژة صاحبان اين دو قيام، رهنمون مي‌سازد.
امام جعفر صادق (عليه‌السلام) در این باره مي‌فرمايد: «قائم- درود خدا بر او باد- در شب بيست و سوم ماه رمضان، به نام [شريفش] ندا مي‌شود، و در روز عاشورا، روزي كه حسين بن علي (عليه‌السلام) در آن كشته شد، قيام خواهد كرد‌»117.
امام محمد باقر (عليه‌السلام) نیز فرموده است: «گويا حضرت قائم (عجل‌الله‌تعالي فرجه‌الشريف) را مي‌بينم كه روز عاشورا که روز شنبه است، بين ركن و مقام ايستاده و جبرئيل، پيش روي او ندا مي‌كند: "بيعت براي خدا است". پس زمين را پر از عدل مي‌‌كند؛ همان‌‌گونه كه پر از ظلم و جور شده بود»118.

9. عدالت مهدوي در كلام امام حسين (عليه‌السلام)

مهم‌ترين و بارزترين جلوة حكومت امام زمان (عجل‌الله‌تعالي فرجه‌الشريف)، عدالت مي‌باشد.119 امام حسين (عليه‌السلام) در تعبير زيبايي، گستردگي اين عدالت را اين¬گونه بيان مي‌فرمايد: «به هنگامي كه قائم عدالت، قيام فرمايد، وسعت عدلش، نيكوكار و بدكار را فرا مي‌گيرد»120.

10. ياد امام حسين (عليه‌السلام) نخستين كلام حضرت مهدي (عجل‌الله‌تعالي فرجه‌الشريف)

اولين کلام حضرت مهدي (عجل‌الله‌تعالي فرجه‌الشريف)، متضمن ياد امام حسين (عليه‌السلام) می‌باشد. چنان‌چه محدث بزرگوار، شيخ علي يزدي حائري، نقل کرده است: «زماني كه قائم آل محمد (عجل‌الله‌تعالي فرجه‌الشريف) ظهور كند، ما بين ركن و مقام مي‌ايستد و پنج ندا مي‌دهد:
«ألا يا أهلَ الْعالَمِ أنا الإمامُ القائِمُ»؛ «‌اي جهانيان! من، امام قائم هستم».
«ألا يا أهلَ الْعالَمِ أنا الصَّمْصَامُ الْمُنْتَقَمِ»؛ «ای اهل عالم! من شمشير انتقام‌گيرنده هستم».
«ألا يا أهلَ الْعالَمِ إنَّ جَدِّي الْحُسَينَ قَتَلُوهُ عَطْشاناً»؛ «ای اهل عالم! جدّ من، حسين (عليه‌السلام) را تشنه‌كام كشتند».
«ألا يا أهلَ الْعالَمِ إنَّ جَدِّي الْحُسَينَ طَرَحُوُه عُرْياناً»؛ «‌اي اهل عالم، جدّ من، حسين (عليه‌السلام) را عريان روي خاك افكندند».
«ألا يا أهلَ الْعالَمِ إنَّ جَدِّي الْحُسَينَ سَحَقُوهُ عُدْواناً»؛ «‌اي جهانيان! حرمت جدّ من، حسين را از روي كينه¬توزي پايمال كردند».121

11. حضرت مهدي (عجل‌الله‌تعالي فرجه‌الشريف) تكميل¬كنندة سفر امام حسين (عليه‌السلام)

يكي از رابطه‌هاي دقيق بين اين دو امام همام (عليه‌السلام) و قيامشان، مركز حكومت آن دو است. امام حسين (عليه‌السلام) از مكه به جانب كوفه رهسپار بود و شايد با رسيدن به كوفه، مانند پدر بزرگوار خود، آن‌جا را مقرّ حكومت خويش قرار مي‌داد؛ ولي سپاهيان يزيد، راه را بر آن حضرت بستند و ایشان به ناچار در روز دوم محرّم، در كربلا منزل نمود.
اما زماني كه خورشيد تاب‌ناك مكه ظهور كند، كوفه را به عنوان مقرّ حكومت خود، بر خواهد گزيد. امام محمد باقر (عليه‌السلام) در این‌باره مي‌فرمايد: «مهدي قيام مي‌‌كند و به سوي كوفه مي‌‌رود و منزلش را آن‌جا قرار مي‌دهد».122

12. خون‌‌خواهي حضرت مهدي (عجل‌الله‌تعالي فرجه‌الشريف) از قاتلان امام حسين (عليه‌السلام)

سالار شهيدان به فرزندش امام سجاد (عليه‌السلام) فرمود: «سوگند به خدا؛ خون من از جوشش باز نمي‌‌ايستد تا اين‌كه خداوند، مهدي (عجل‌الله‌تعالي فرجه‌الشريف) را برانگيزد. او به انتقام خون من، از منافقان فاسق و كافر، هفتاد هزار نفر را مي‌كشد».123

13. ياري کردن امام حسين (عليه‌السلام)، ياري کردن امام مهدي (عجل‌الله‌تعالي فرجه‌الشريف)

يكي ديگر از جلوه‌هاي روشن ارتباط، بين اين دو اختر تاب‌ناك آسمان ولايت و امامت، از فرمودة پیامبر اکرم (صلي الله عليه و آله وسلم) استفاده می‌شود که ياري نمودن امام حسين (عليه‌السلام) را نصرت امام عصر (عجل‌الله‌تعالي فرجه‌الشريف) معرفی کرده‌اند. چنان‌چه، حضرت ابا عبدالله (عليه‌السلام) در شب عاشورا به اصحاب خود فرمود: «همانا جدّم رسول خدا (صلي الله عليه و آله وسلم) فرمودند: "فرزند من، حسين (عليه‌السلام)، در زمين كربلا، غريب و عطشان كشته مي‌شود. پس كسي كه او را ياري كند مرا و فرزند او، مهدي (عجل‌الله‌تعالي فرجه‌الشريف) را ياري نموده است...»124.

14. فرشتگانِ ياور امام حسين (عليه‌السلام)، ياوران مهدي (عجل‌الله‌تعالي فرجه‌الشريف)

يكي از ويژگي‌هاي قيام يوسف زهرا (عليهما‌السلام) برخورداري از نصرتِ فرشتگانی است که بر سر مزار حسین (عليه‌السلام) وقوف کرده‌اند. چنان‌چه امام رضا (عليه‌السلام) فرموده است: «همانا [در روز عاشورا] چهار هزار فرشته براي نصرت و ياري حسين (عليه‌السلام) به زمين فرود آمدند اما ديدند که حسين (عليه‌السلام) كشته شده است؛ از اين رو، ژوليده و غبارآلود در نزد قبر آن حضرت، اقامت كردند و هم‌چنان هستند تا اين كه قائم، قيام كند و آنان با شعار «يا لثارات الحسين»، از ياوران آن حضرت باشند»125.

15. شعار سپاه حضرت مهدي (عجل‌الله‌تعالي فرجه‌الشريف)

در میان شعارهاي لشگر حضرت ولی‌ّ عصر (عجل‌الله‌تعالي فرجه‌الشريف)، به روشني مي‌توان ياد و خاطرة امام حسين (عليه‌السلام) را مشاهده كرد.
علاوه بر انبوه روایات وارده که مؤید این مطلب هستند، در يكي از زيارات جامعه آمده است: «السَّلَامُ عَلَى الْإِمَامِ الْعَالِمِ الْغَائِبِ عَنِ الْأَبْصَارِ وَ الْحَاضِرِ فِي الْأَمْصَارِ وَ الْغَائِبِ عَنِ الْعُيُونِ وَ الْحَاضِرِ فِي الْأَفْكَارِ بَقِيَّةِ الْأَخْيَارِ الْوَارِثِ ذَا الْفَقَارِ الَّذِي يَظْهَرُ فِي بَيْتِ اللَّهِ الْحَرَامِ ذِي الْأَسْتَارِ وَ يُنَادِي بِشِعَارِ يَا ثَارَاتِ الْحُسَيْنِ أَنَا الطَّالِبُ بِالْأَوْتَارِ أَنَا قَاصِمُ كُلِّ جَبَّارٍ الْقَائِمُ...»؛ 125«سلام و درود بر امامي كه از ديده‌ها و چشم‌ها، پنهان و در شهر‌ها و دل‌ها حاضر است؛ کسی که باقي‌ماندة اخيار و خوبان و وارث شمشير ذوالفقار است؛ آن بزرگواري كه در بيت الله الحرام - كه داراي پرده‌‌ها است- ظاهر مي‌‌شود و به شعار «يا لثارات الحسين» ندا مي‌‌كند و مي‌‌فرمايد: ”منم مطالبه‌كنندة خون‌‌هاي به ‌ناحق ‌ريخته. منم شكنند‌ة هر ستمگر جفا پيشه”».
ياران حضرت مهدي (عجل‌الله‌تعالي فرجه‌الشريف) نيز به پيروي از امامشان، شعار «يا لثارات الحسين» سر مي‌دهند.

16. حضرت مهدي (عجل‌الله‌تعالي فرجه‌الشريف) ويرانگر مساجد چهارگانه

امام محمد باقر (عليه‌السلام) فرموده‌اند: «کوفیان به جهت شادي از كشتن حسين (عليه‌السلام)، چهار مسجد ساختند: مسجد أشعَث، جَرِير، سِماك و شَبَث بن رِبعي»126. هم‌ایشان، در جای دیگری فرموده‌اند: «هنگامي كه قائم ما قيام كند، چهار مسجد را در كوفه ويران مي‌سازد …».127