شمال کجاست؟

در این مقاله شما را با وسیله ای برای جهت یابی آشنا می کنیم که قدمتش به قرن ها قبل برمی گردد. وسیله ای که اجداد ما برای پیدا کردن جهت حرکتشان در دریا و خشکی از آن استفاده می کردند؛‌« قطب نما». اصل اولیه و ساده کار قطب نما، براساس محور مغناطیسی زمین در قطب هاست. به همین دلیل پایه و اساسش از قرن های گذشته چندان عوض نشده و فقط دقیق تر از زمان های دور کار می کند. با وجود آنکه ابزار دقیق تری از قطب نما برای طبیعت گردهای امروزی اختراع شده، اما سادگی کار قطب نما باعث می شود که با کمک ابزاری مثل نقشه، مسافران را به مقصد برساند. با اینکه در بازار، قطب نماهای مختلفی وجود دارد، اما قطب نماهای ساده ای معروف به « ارتشی» می توانند نیاز کوهنوردان و طبیعت گردها را برطرف کنند. اگرچه این قطب نماها دقت قطب نماهای پیشرفته تر را ندارند، اما استفاده از آنها آسان است، ضمن اینکه وقتی روش استفاده از آنها را یاد بگیرید، به راحتی کار با انواع پیشرفته تر را هم یاد خواهید گرفت.
* مدرس نقشه خوانی و طبیعت گردی

 

توضیح شکل
قطب نمای ساده ارتشی، یک صفحه درجه بندی شده شناور دارد که 4 جهت اصلی هم روی آن با یک حرف مشخص شده: N برای شما، E برای شرق ، S برای جنوب و W هم برای غرب. این صفحه ، با واحد «درجه » تقسیم بندی شده که خواندن زاویه هدف ها را امکان پذیر می کند.

 

جهت نمای مغناطیسی

قطب نما یک جهت نمای مغناطیسی داردکه سر رنگی آن همیشه شمال مغناطیسی را نشان می دهد. این عقربه هیچ وقت اشتباه نمی کند، مگر آنکه یک شیء مغناطیسی تعادل را به هم بزند. اگر محفظه علامت دار را آن قدر بچرخانید که نوک رنگی این پیکان روی علامت N قرار بگیرد، آن وقت جهت شمال را پیدا کرده اید و به دنبال آن دیگر جهت های جغرافیایی را.

 

اصول مشترک

از قطب نما، هم می توانید به تنهایی و هم همراه با نقشه استفاده کنید

قطب نما بدون نقشه

گاهی ممکن است در طبیعت قرار بگیرید، بدون اینکه نقشه ای داشته باشید، اما می دانید که مثلاً رودخانه یا جاده ای در نزدیکی تان قرار دارد. آن وقت می توانید از این روش، راهتان را پیدا کنید؛ مثلاً مطمئن هستید که یک جاده در شمال شرقی تان قرار دارد و می خواهید دقیقاً به سمت شمال شرقی یا NE بروید. بنابراین اول باید محفظه قطب نما را بچرخانید تا براساس موقعیت نقطه N یا شمال، مسیر شمال شرقی را هم پیدا کنید. حالا قطب نما را کاملاً افقی دست تان بگیرید تا آن جهت نمای مغناطیسی بتواند بچرخد. بعد خودتان همراه دست تان و قطب نما بچرخید، آن را همین طور بگردانید تا جهت نما با نقطه شمال شرقی یکی شود. دقت کنید تا نوک رنگی جهت نما در جهت شمال محفظه قطب نما باشد و محفظه نچرخد.
اگر نقطه شمال روی محفظه گردان با سر قرمز پیکان یکی نباشد، مسیر را دقیقاً برعکس خواهید رفت. برای اینکه از مسیر خارج نشوید، هرچند صدمتر یک بار به قطب نما نگاه کنید، اما به آن خیره نشوید، نقطه ای را در دور دست هدف قرار بدهید و راه بیفتید. یک روش جالب دیگر هم برای اینکه بدانید به سمت جنوب نمی روید، وجود دارد. اگر ظهر بود و هوا آفتابی، خورشید برای ما که در نیمکره شمالی هستیم، تقریباً در مسیر جنوب قرار دارد. اگر در این شرایط رو به شمال می روید و آفتاب در صورت تان می خورد، یعنی مسیرتان اشتباه است.

نقشه همراه قطب نما

اگر می خواهید همراه قطب نما از نقشه استفاده کنید به گذراندن 5 مرحله اساسی زیر نیاز دارید.
1. وقتی متوجه شدید که دقیقاً محل شما روی نقشه کجاست و نقطه ای هم که می خواهید به آن برسید، روی نقشه مشخص است، باید این طور عمل کنید؛ نقشه را در محل مناسبی قرار دهید و قطب نما را روی نقشه بگذارید. شمال قطب نمای تان باید شمال نقشه یکی شود.
2. لبه قطب نما را روی جایی از نقشه بگذارید که می دانید، نقطه فعلی شما روی نقشه است. بعد نقطه ای را که می خواهید به آن برسید، در امتداد همان لبه قرار دهید. دقت کنید که جهت قرار دادن لبه قطب نما دقیقاً از نقطه حرکت شما تا نقطه دوم باشد، اگر این کار را برعکس انجام دهید، خلاف جهتی که می خواهید، خواهید رفت. به همین خاطر دقت کنید که محفظه حرکت نکند.
3. وقتی از موقعیت درست محفظه قطب نما مطمئن شدید، قطب نما را از روی نقشه بردارید. حالا می توانید درجه محفظه را از جایی که جهت نما و محفظه با هم تلاقی می کنند، بخوانید. مراقب باشید تا قبل از رسیدن به مقصد، محفظه نچرخد.
4. مرحله آخر، مشابه بخش قبلی است. همراه دست تان و و کل قطب نما بچرخید تا اینکه جهت نما با خطوط داخل محفظه هم ردیف شود.

چه بخریم؟

یک قطب نمای سالم
به دلیل حساسیت قطب نما، وقت خرید آن باید از سالم بودنش مطمئن شوید، حتی مواردی که وقت خرید به نظر پیش پاافتاده می آیند ممکن است در طول سفر، شما را دچار مشکل کنند.
معروف ترین قطب نماهایی که می توانید در ایران آنها را بخرید و استفاده کنید Sokkia، Sunto، Brunton هستند که از حدود 20 هزار تومان تا چند صدهزار تومان قیمت دارند. باید سراغ قطب نما را از شرکت های فروش تجهیزات مهندسی بگیرید که تعدادی از فروشگاه های این شرکت ها در خیابان انقلاب، رو به روی دانشگاه تهران قرار دارند. وقت خرید قطب نما هم باید دقت داشته باشید که عقربه قطب نما وقفه ای در حرکت نداشته باشد، شیشه و قسمت های کنارش ترک خوردگی نداشته باشند، شماره های روی قطب نما خوانا باشند، سیم دیدن هدف کاملاً صاف و کشیده باشد و صفحه درجه بندی شده شناور هم باید آزاد و بدون گیر باشد.

نکات طلایی

مراقبت دائمی
حتی بعد از خرید قطب نما هم باید دائم آن را بررسی کنید تا مطمئن شوید که شما را در طول سفر تنها رها نمی کند
*قطب نما یک وسیله حساس است و دائماً باید بررسی شود.
*کاور شیشه قطب نما نباید شکسته یا بخار گرفته باشد و محفظه چرخانش هم نباید گیر داشته باشد.
*هنگام استفاده از نقشه در هوای بارانی یا توفانی، نقشه را داخل یک نایلون شفاف بگذارید.
منبع: سرزمین من، شماره 15/ مرداد 91.