در جست وجوی رؤیای کیهانی

بئاتریس موریل تینسلی
( 1941- 1981)
Beatrice Muriel Tinsley
یکی از برترین کیهان شناسان نوین و یکی از خلاق ترین نظریه پردازان در نجوم مدرن بود. مورخ علم، کریستین کول، درکتابش با عنوان کتاب زنان نیوزلند درباره ی کارهای او می نویسد: «کارهای او درها را به روی پژوهش های آینده درباره ی تحولات ستاره ها، کهکشان ها، و حتی خود کیهان گشود.» بئاتریس تینسلی تأثیری انکار ناپذیر بر دانش امروز دانشمندان درباره ی منشأ و ابعاد عالم گذاشت.
او، که زاده ی انگلستان بود، در نیوزلند بزرگ شد زیرا پدرش شهردار شهر نیوپلیموث نیوزلند شده بود. بئاتریس در دوران دبیرستان در درس های ریاضی، ادبیات، و موسیقی بسیار ممتاز بود. دو سال هم در ارکستر ملی جوانان در نیوزلند ویولن می نواخت اما بزرگ تر که شد تصمیم گرفت در علم و ریاضیات تحصیل کند. بنابراین وارد دانشگاه کانتربری نیوزلند شد تا علوم بخواند. او از همان ابتدا شیفته ی کیهان شناسی بود.
بئاتریس در سال 1340/ 1961 با فیزیک دانی به نام براین تینسلی ازدواج کرد که دکتری علوم جوّ از دانشگاه کانتربری داشت. آن ها خیلی زود به دالاس، تگزاس در ایالات متحده رفتند. در آن جا فرصت های تحصیلی جدیدی فراهم بود. البته مکانی ایده آل برای تحصیل نجوم در مقاطع بالا نبود اما بئاتریس در سال 1343 / 1964 در دانشکده ی تازه تأسیس اخترشناسی دانشگاه تگزاس ثبت نام کرد و یکی از نخستین دانشجویان این رشته در این دانشگاه شد. دو سال بعد، تز دکتری خود را با عنوان «تحول کهکشان ها و اهمیت آن در کیهان شناسی» به پایان رساند. اغلب افراد در زمانی سه برابر او تز دکتری خود را به پایان می رساندند. او نخستین دانشجوی این دانشکده بود که نمره هایی بالاتر از 80 درصد می گرفت.
بئاتریس و براین در همین سال ها دو کودک را به فرزندخواندگی پذیرفتند، با داشتن این دو بچه و کارهای پژوهشی براین، آن ها مجبور بودند در دالاس بمانند. و بئاتریس نمی توانست در این شهر شغلی مرتبط با نجوم پیدا کند. به همین سبب چند سالی پژوهش را کنار گذاشت. در ابتدای دهه ی 1350 / 1970 دوباره پژوهش را از سرگرفت و با حفظ شغل های موقت و دریافت بودجه ای مختصر از بنیاد ملی علوم توانست نتایج بسط یافته ی تز دکتری اش را منتشر کند. پژوهش های تینسلی درباره ی چگونگی تغییر و تحول کهکشان ها روش استاندارد تعیین فاصله ی کهکشان های دوردست را، که برای تعیین ابعاد عالم و سرعت انبساطش مهم بود، تغییر داد. کار او توجه جامعه ی نجومی بزرگ تری را به خود جلب کرد و این آغاز همکاری های او با اخترشناسان بزرگ بود. تینسلی در سال 1353/ 1974 برنده ی جایزه ی آنی جامپ کانن از انجمن نجوم آمریکا و انجمن زنان دانشگاهی آمریکا شد و شغل هایی در دانشگاه های کمبریج، شیکاگو، و ییل به او پیشنهاد شد. اما در دانشگاه تگزاس، به رغم این که از او خواسته بودند طرحی برای گسترش دپارتمان نجوم ارایه دهد، هنوز قرارداد کاری او را تنظیم نکرده و به درخواست او برای ریاست بر دپارتمان نجوم پاسخی نداده بودند.
او به جایی رسیده بود که باید میان ماندن در تگزاس و کنار گذاشتن شغل علمی، یا رفتن به دنبال آرزوهای علمی اش یکی را انتخاب می کرد. سرانجام تصمیم دشوارتر و کمتر پذیرفته شده در جامعه را گرفت؛ از همسرش جدا شد و با ترک خانواده به مدت یک سال به دانشگاه کالیفرنیا در سانتا کروز رفت و سپس سرانجام استاد تمام وقت دانشگاه ییل شد و این نخستین شغل رسمی او بود. او در سال 1357 / 1978 به استادتمامی ارتقا یافت و این نخستین باری بود که یک زن به این شغل ارتقا می یافت. اما در همین سال متوجه شد به سرطانی نادر مبتلا شده است. او تا زمان مرگش در دانشگاه ییل ماند و پژوهش های خود را ادامه داد.
بئاتریس تینسلی در طول عمر حرفه ای کوتاه خود نویسنده یا نویسنده ی همکار بیش از 100 مقاله ی علمی بود. او نخستین کسی است که شبیه سازی کامپیوتری واقعی ای ساخت که نشان می داد رنگ و درخشندگی هر کهکشان با تولد، رشد و مرگ ستاره های سازنده ی آن کهکشان چه تغییراتی می کند. پیش از کارهای تینسلی، اخترشناسان کهکشان ها را اجسامی یک پارچه و بی تغییر می دانستند و بعد از او، ما کهکشان ها را «موجوداتی» مدام در تغییر و تحول می دانیم. همچنین مدل سازی های او اساس نخستین تصور ما از چیزی شد که آن را پیش کهکشان (یعنی کهکشانی در دوران نوزادی) می نامیم. پژوهش های تینسلی درباره ی کهکشان ها به پاسخ دادن به برخی از پرسش های اساسی کیهان شناسی کمک بزرگی کرد.
انجمن نجوم آمریکا در سال 1365 / 1986 به یاد او جایزه ی بئاتریس تینسلی را پایه گذاری کرد که هر سال به پژوهش های خلاقانه و جسورانه در حوزه ی نجوم اهدا می شود.
همچنین دانشگاه تگزاس نیز در سال 1363/ 1984 بورسیه ای 220 هزار دلاری برای استادان مهمان به نام او ایجاد کرد.
منبع: ماهنامه نجوم شماره 216