نویسنده: حسن روحانی




 

تجربه ی یک مذاکرات بین المللی

این مذاکرات اولین تجربه ما در جمهوری اسلامی ایران است. ما در جمهوری اسلامی هیچ گاه مذاکره سیاسی به این سنگینی نداشته ایم. ما سه مذاکره سیاسی مهم داشتیم. یکی اوایل انقلاب با امریکا بود که در آن موقع، دوره ی مذاکره بسیار کوتاه بود. یک مذاکره دیگری هم بود که با دولت عراق بعد از جنگ داشتیم که این مذاکره دو سال به طول انجامید و ما هیچ پیشرفتی نداشتیم. یعنی در روز آخر همان جا بودیم که در روز اول بودیم. در واقع این مذاکرات، تجربه سوم ماست. ضمناً این پرونده، بسیار سنگین است. در واقع ما با یک کشور روبه رو نیستیم و اگر نگوییم با اکثر کشورهای دنیا، حداقل با اکثر کشورهای غربی رو به رو هستیم. ما در حال مذاکره با اروپا هستیم. یعنی در زمان گذشته، سه کشور می گفتند از طرف اتحادیه مذاکره می کنند، اما الان رسماً اعلام می کنند که از طرف کل اتحادیه اروپا با ما مذاکره می کنند، چون نماینده آقای سولانا هم در جلسات مذاکرات حضور دارد. بنابراین اولین تجربه جمهوری اسلامی ایران است که می خواهد یک پرونده سنگین بین المللی را که ابعاد مختلف سیاسی، حقوقی، امنیتی و فنی دارد، به ثمر برساند.(1)
به اعتقاد من، ما تا امروز موفق بوده ایم، ‌معنی این حرف این نیست که تا پایان کار مشکلی نداریم. ما تا به امروز موفق بوده ایم و کار را خوب پیش برده ایم. یعنی ما در آژانس به پایان کار نزدیک شده ایم. آقای البرادعی هم می گوید که چند ماه بیشتر تا زمان حل و فصل نهایی باقی نمانده است. در گزارش هم اعلام کرده که بیشتر موارد، حل و فصل نهایی شده است. پس در این زمینه وضع ما خوب است.
در زمینه فنی هم به سطح بسیار خوبی رسیده ایم. طبق اطلاع، آژانس در گزارش اخیر خود آورده که ایران در زمینه چرخه سوخت در بسیاری از زمینه ها به تسلط کامل رسیده است. این موضوع بسیار مهم است. البته برای اروپایی ها تحمل این مسئله سخت است، به دلیل اینکه این همان وضعیتی است که امریکایی ها به آنها بارها گفته اند که ایران سر شما کلاه گذاشته است. ولی برای ما از لحاظ وجهه بین المللی بسیار خوب است و نشان می دهد که ما به هرحال در زمینه فنّاوری به پیشرفت و موفقیت خوبی رسیده ایم. البته اینها پیش بینی ما از گزارش و در حدی است که ما اطلاع داریم. اگر در گزارش به همان صورتی که فکر می کنیم، این جمله باشد، جمله بسیار تأثیرگذار و مهمی خواهد بود.
در زمینه سیاسی هم امروز وضع ما از سال گذشته بهتر است. چین و روسیه تا حدی در میدان هستند و اعلام کرده اند که با ارجاع پرونده به شورای امنیت مخالف اند. کشورهایی مثل افریقای جنوبی هم به صحنه آمده اند و کشورهای غیرمتعهد هم بیشتر از گذشته در میدان هستند و در اجلاس قبل، بهتر از گذشته عمل کردند. بنابراین ما فکر می کنیم تا این لحظه با توجه به اینکه تنها بودیم و رو به روی ما بسیاری از کشورها ایستاده بودند و یا لااقل، کشورهای قوی و قدرتمند غربی علیه ما بودند و همچنین علی رغم فشارهای امریکا و اسرائیل، ما موفقیت های خوبی داشته ایم.
به صراحت می توان گفت که اگر فشارهای امریکا و اسرائیل نبود، مسائل ما ماه ها قبل به حل و فصل نهایی رسیده بود. ما با اروپایی ها حتی روی مسئله چرخه سوخت با فرمولی می توانستیم به توافق برسیم، حداقل با آلمان و فرانسه می توانستیم به توافق برسیم، ولی امریکا و انگلیس آن را به هم زدند و گفتند که پیشنهاد ایران خطرناک است و لذا نتوانستیم به نتیجه برسیم. اگر فشار امریکا در این مسئله نبود، ما آن را نهایی کرده بودیم. ولی علی رغم فشار امریکا و بازی و نفوذی که صهیونیست ها از لحاظ سیاسی، اقتصادی و تبلیغاتی در کشورهای غربی دارند، به طور نسبی، جمهوری اسلامی ایران و نظام، کارآمدی خود را در این پرونده به اثبات رسانده است و امیدواریم تا پایان هم موفق باشد و بتواند مسئله را به صورت مناسب حل و فصل کند. (2)

آیا تعامل با غرب امکان پذیر است؟

پاسخ به دیگر پرسش های اعضای شورا:
1. مسائلی که یکی از دوستان اینجا فرمودند که ممکن است در بحث انرژی هسته ای، مسائل دیگری هم مطرح بشود؛ بله این بحث منتفی نیست. الان شما اطلاع دارید در بحث شیمیایی، اخیراً امریکایی ها و انگلیسی ها یکی، دو مورد اتهام به ما وارد کرده اند که ما در حال آماده شدن هستیم تا بازرسان بیایند و بازدید به عمل آورند. اما هیچ مسئله ای به پیچیدگی مسئله هسته ای نیست. یعنی فرضاً اگر کشوری سلاح شیمیایی داشته باشد، آنقدر حساسیت وجود ندارد، ولی سلاح اتمی جایگاه خاص خودش را دارد و نگرانی ها و حساسیت روی این مسئله خیلی زیاد است. بی تردید، حساسیت روی مسئله هسته ای از شیمیایی و سایر مسائل بیشتر است. ضمن اینکه آنها راجع به موشک ما هم حساس هستند و اگر روزی ما را به شورای امنیت ببرند یکی از مسائلی که ممکن است در آنجا مطرح شود، مسئله موشک است.
اما اینکه شما می فرمایید اروپایی ها با مسلمان ها دشمن هستند، حکومت چین و روسیه هم با مسلمان ها دوست نیستند. در این موضوع هم شبیه یکدیگرند. همان طور که امام فرمودند یکی از دیگری بدتر. به هر حال در اینکه نمی خواهند ما به یک فنّاوری پیشرفته برسیم، جای بحث نیست. خیلی روشن است که با ما مخالف هستند. اما در شرایطی که در آن قرار داریم، ضمن اینکه امریکا و اروپا و روسیه در یک هدف مشترک اند، اما در عین حال، رقابت هایی هم بین آنها وجود دارد.
ما در طول این یک سال مذاکراتی که با انگلیس، آلمان و فرانسه داشتیم، بهتر لمس کردیم که چه رقابت های شدیدی حتی بین این سه کشور وجود دارد. برای مثال من چندی قبل، قصد سفر به فرانسه را داشتم، انگلیس و آلمان می گفتند که اگر ایشان برنامه سفر به اروپا را دارند، باید به آلمان و انگلیس هم سفر کند و لذا ماه ها این سفر به تعویق افتاد. می خواهم بگویم که اینها حتی بر سر یکسری مسائل ساده هم با هم یکدیگر رقابت دارند و ما هم می توانیم از این رقابت ها استفاده کنیم. البته ایجاد شکاف بین اینها آسان نیست.
اما اینکه مسئله هسته ای یک بهانه است، برای امریکا صد در صد این طور است. یعنی امریکا قصد دارد با بهانه هسته ای که بهترین بهانه است و می تواند افکار عمومی را توجیه کند و کشورهای دیگر را با خود همراه کند، به اهداف دیگر خود برسد. امریکا قصد دارد ما را به بهانه هسته ای، برای سایر اهداف خود به شورای امنیت ببرد. ولی در شرایط فعلی اگر با اروپایی ها در مسئله هسته ای به تفاهم برسیم، آنها موفق نمی شوند. البته این موضوع به خاطر منافع خودشان و منطقه و مسائل دیگر است. بنابراین ما می توانیم بار دیگر از این فرصت استفاده کنیم. ضمن اینکه امریکا و اروپا در بعضی از مسائل شبیه یکدیگر فکر می کنند، در عین حال در برخی مسائل هم با یکدیگر اختلاف نظر دارند. اینکه ممکن است در آینده در تکنولوژی های پیشرفته، رو به روی ما بایستند و حاضر نشوند امکاناتی در اختیار ما بگذارند و سوختی را که قول داده بودند، به ما بدهند، تمام این مسائل مطرح است و احتمال آن وجود دارد؛ و لذا آقای البرادعی پیشنهاد می کرد که اگر می خواهید یک معامله بزرگی با اروپا انجام دهید، باید این توافق را به شورای امنیت سازمان ملل ببرید و در آنجا مصوب کنید که آنها ملزم شوند و نتوانند تخلف کنند. ما از روسیه هم که سوخت می گیریم، همین احتمالات وجود دارد. تمام قطعات کارخانه هایی را که اروپایی ها به ما می دهند، اگر فردا ندهند، ‌تمام این کارخانه ها دچار مشکل می شوند. ممکن است روزی تمام مواد اولیه ای را که از اروپا و چین و روسیه برای کارخانه ها وارد می کنیم، به ما ندهند. به هر حال تمام این مسائل محتمل است و هیچ کدام از آنها منتفی نیست. ولی بحث در این است که در شرایط فعلی، بهترین راهی که پیش روی ماست، کدام است؟ البته اینکه تکیه ما فقط به سه کشور اروپایی باشد، قطعاً اشتباه است. اگر فکر کنیم مسائل ما فقط از طریق اروپا حل می شود، این هم اشتباه است. ما معتقدیم باید با اروپا مذاکره کنیم و از کمک دیگران هم استفاده کنیم. هیچ کس نمی تواند در نهایت اطمینان بدهد که پایان کار صد در صد موفقیت آمیز باشد. ولی حداقل این است که ممکن است فضای بهتری پیدا کنیم و در این فضا بتوانیم مشکلات را با هزینه کمتری حل و فصل کنیم. به هر حال فضای داخلی ما مهم است که خودمان را آماده کنیم، همین طور فضای بیرونی هم مهم است. برای مثال در پاسخ به سؤال یکی از اعضا که آیا کشوری حاضر است از حق وتوی خود برای ما استفاده کند، اگر ما می توانستیم کشوری را برای وتو در شرایط احتمالی آینده پیدا کنیم، مهم بود گرچه همه این مسائل در دنیا قابل معامله است. یعنی چین می گوید اگر من از حق وتو استفاده کنم، روابط امریکا با من تیره می شود، در مقابل این مسئله چه نفعی به دست می آورم؟ این مسائل وابسته به این است که اگر خواستند از حق وتو استفاده کنند، چه سودی از لحاظ سیاسی و اقتصادی می برند و اگر استفاده نکنند، چه حادثه ای رخ می دهد.
چین و روسیه می توانند از این حق استفاده کنند. من فکر می کنم چین تا به حال از حق وتو استفاده نکرده باشد. شاید روسیه هم فقط یکی، دو مورد استفاده کرده باشد. آن کشوری که در شورای امنیت از حق وتو زیاد استفاده کرده، امریکایی ها هستند. (3)بنابراین آنها می توانند از حق وتو استفاده کنند، ولی به هر حال وقتی می خواهند از این حق رو به روی امریکا استفاده کنند، این مسئله قیمتی دارد. آنها محاسبه می کنند که آیا به صرفه آنهاست یا نه؟ یکی از تلاش های سیاسی ما هم این است که روابط خودمان را با این کشورها به سطح مناسبی برسانیم. البته این کار بسیار پیچیده و سخت است. چین که مثلاً صدها میلیارد دلار با غرب و اروپا تجارت دارد، حاضر نیست به خاطر ما همه آنها را به خطر بیندازد. مخصوصاً اینکه اگر امریکا و اروپا با هم باشند، این کار خیلی سخت می شود. (4) یک زمانی امریکا در پی شورای امنیت است و اروپا مخالف است، آنها هم کنار اروپا خواهند بود، ولی زمانی که امریکا و اروپا با هم هستند، در آن موقع کار سخت می شود و بعید است چین و روسیه وارد عمل شوند.
در مجموع، روشن است که اروپا دوست ما نیست و رابطه خوبی با اسلام ندارد، اما به دلیل جایگاه استراتژیک ایران نمی خواهد ایران را از دست بدهد. فضای تنفسی اروپا در منطقه در شرایط فعلی، ایران است. به همین دلیل نمی خواهد این فضا را از دست بدهد. ما فکر می کنیم تا به حال در بعضی موارد با ما همکاری کرده اند و در موارد دیگر همکاری نداشته اند. اختلاف بین امریکا و اروپا هم در برخی موارد وجود دارد، ضمن اینکه در کل در بحث هسته ای هدف واحدی دارند.

مشکل کشور ‌آستانه ای

2. اما این سؤال که همه با چرخه سوخت ما مخالفند، پس چه راهی وجود دارد؟ باید بگویم که ما به یک فرصت نیاز داریم تا بتوانیم این توانمندی خود را به فعلیت برسانیم. یعنی اگر ما روزی بتوانیم این چرخه را کامل کنیم و دنیا در برابر عمل انجام شده قرار بگیرد، در آن صورت قضیه فرق می کند. دنیا نمی خواست پاکستان به بمب اتم برسد و برزیل هم چرخه سوخت داشته باشد. ولی برزیل به چرخه سوخت و پاکستان هم به بمب رسید و بعدها دنیا با آنها تعامل کرد. اشکال ما این است که به آن نرسیده ایم، ولی در آستانه قرار داریم. در مورد ساخت بمب هسته ای که هیچ گاه نمی خواهیم به سمت آن حرکت کنیم، ولی در مورد چرخه سوخت هم هنوز به طور کامل به آن دست پیدا نکرده ایم. اتفاقاً مشکل اصلی ما همین است.
3. در پاسخ به این نکته که باید این مسئله مخفی انجام می گرفت، بله قرار این بود که آشکار نباشد، ولی به هر حال از طریق جاسوسان آشکار شد. شما می گویید اگر از ابتدا می گفتیم که ما می خواهیم چرخه سوخت داشته باشیم، آسان تر بود. بله، اگر از ابتدا قرار این بود که ما اعلام کنیم، یعنی همان طور که از همان زمان کلنگ زدن اصفهان به آژانس اعلام کردیم که قصد ساختن کارخانه UCF را داریم، نطنز را هم از ابتدا اعلام می کردیم، مشکلاتی نداشتیم و یا مشکلات ما به مراتب کمتر بود. اساساً علت اینکه پرونده ما پیچیده شد، به همین دلیل است. آنها می گویند اگر شما در پی چرخه سوخت واقعی بودید، چرا مخفیانه کار کردید؟! تمام اشکالات از اینجا نشئت می گیرد. اگر آشکارا انجام می دادیم، مسئله خیلی ساده تر بود. از ابتدا قرار بود به دلیل یکسری دلایل مثلاً فشار غرب برای تهیه مواد اولیه و امثال آن، برای مدتی اعلام نشود. البته هم می دانستیم که این موضوع زمانی آشکار می شود. فعلاً نمی خواهم تاریخچه این مسئله را بیان کنم. ضمن اینکه برای ساختمان نطنز و تأسیسات موردنیاز، وظیفه ای نداشتیم که به آژانس اطلاع دهیم، چون در آن مقطع ترتیبات فرعی(3/1) را نپذیرفته بودیم.
4. در مورد برخی از اشکالات، به هر حال یکسری اشکالاتی بوده و ما فعلاً با این شرایط مواجه هستیم. غرب با چرخه سوخت ما مخالف است و اتفاقاً مشکل اصلی ما هم همین است. مثلاً اگر روسیه با چرخه سوخت ما موافق بود، کار ما آسان می شد. حتی اگر چین و یا ژاپن با این کار موافق بودند، کار ما آسان تر بود. همه کشورهای بزرگ با این موضوع مخالف اند. کشورهای قدرتمند مخالف اند و اسرائیل و امریکا هم آنها را تحریک می کنند و اروپا هم مخالف است. به همین دلیل فعالیت ما آسان نخواهد بود. اگر ما بتوانیم از لحاظ سیاسی به نقطه مشترکی برسیم که با تعامل با دنیا چرخه سوخت را فعال کنیم، بسیار مطلوب است. ما احتمال می دهیم در این راه بتوانیم موفق شویم. اگر بتوانیم، هنر بزرگی برای جمهوری اسلامی ایران است. اگر به این هدف نرسیدیم، یعنی به جای تعامل، برخورد و تقابل باشد. در آن شرایط، کشور باید تصمیم بگیرد که چرخه سوخت را فعال کند، حتی اگر به شورای امنیت برود و حتی به تحریم برسد یا اینکه تصمیم بگیرد برای مدتی تعلیق را ادامه دهد. من فکر می کنم نباید در این مسئله خیلی عجله کرد. ما باید یک مقدار حوصله به خرج دهیم و برای شکستن تعلیق مناسب ترین زمان را پیدا کنیم. اگر بخواهیم با مخالفت غرب فعالیت غنی سازی را آغاز کنیم. باید بهترین زمان و بهترین شرایط را پیدا کنیم و اگر هم قصد داریم تعامل کنیم، باید همه توان و امکانات را برای این هدف به کار بگیریم. باید بسیار حساب شده حرکت کنیم.

بحث آلودگی سطح بالا

5. اینکه چرا درها را باز کردیم؟ ما راه دیگری نداشتیم. اولاً از لحاظ پادمان در بعضی از موارد ناچار بودیم. یعنی خود ما از آقای البرادعی دعوت کردیم تا از نطنز بازدید کند. البته در مورد اینکه نمونه برداری آنها چقدر دقت دارد و آلودگی در مراکز ما وجود دارد، ما اطلاعات دقیقی نداشتیم. نه اینکه بنده و سیاسیون اطلاع نداشتیم، فنی های ما هم اطلاعات درستی نداشتند که قطعات وارداتی آلودگی داشته است. زمانی که بازرسان آژانس آمده بودند تا نمونه برداری کنند، ما خوشحال بودیم به دلیل اینکه می گفتیم با این بازرسی ها روشن می شود که فعالیت در چارچوب NPT بوده است. وقتی در نطنز دستمال کشیدند و نمونه برداری کردند، بعد از آزمایش متوجه شدند که آلودگی سطح بالا وجود دارد. ما از منشأ این آلودگی خبر نداشتیم. متخصصین ما هم نمی دانستند که قطعاتی که از خارج وارد شده، آلوده بوده است و حتی نمی دانستیم که آلودگی از لحاظ فنی چگونه منتقل و منتشر می شود. حتی این را نمی دانستیم که چگونه این آلودگی ها با دقت بالا در آزمایشگاه ها مشخص می شود. دستگاه هایی که ما در اختیار داریم، بسیار قدیمی است، در حالی که آنها از آزمایشگاه های بسیار مدرن استفاده می کنند. یعنی آزمایشگاه هایی که آژانس استفاده می کند، در اروپا و امریکا و روسیه است. بنابراین اظهارات آنها و نتیجه گیری آنها برای ما تعجب آور بود. زمانی که به ما گفتند 80 درصد آلودگی وجود دارد، دچار حیرت شدیم.
آنچه مورد سؤال شما بود که خیلی از مسائل در این بازرسی ها آشکار شده است، به آن صورتی نیست که در روزنامه های ما منعکس می شود. واقعاً مسائلی که امروز آژانس می داند با آنچه از قبل می دانسته، خیلی فرق نکرده است. ما برخی از مسائل را مخفی کرده بودیم و فکر می کردیم هیچ کس از آنها مطلع نیست، ‌ولی همین چیزی که مخفی کرده بودیم، ‌متأسفانه در تحقیقات و در رساله فوق لیسانس و دکتری و در مقاله های علمی قبلاً منتشر شده بود. برخی از مسائل هم از طریق چین و روسیه به آژانس منتقل شده بود.
6. در مورد مسئله واسطه ها، ما اسم کشوری را تا به امروز در هیچ کجا اعلام نکرده ایم. ما گفته ایم از یک دلال خریداری کردیم. حتی به آنها اعلام شد که دلال اولیه ما یک فرد اروپایی بوده است. از ما پرسیدند که این آقای طاهر که با شما معامله انجام داده است، تبعه کدام کشور است؟ ما در جواب اعلام کردیم که قیافه این شخص به مردم شبه قاره شبیه بوده است. نام کشور پاکستان را خود آژانس مطرح کرده است. البته می دانید که لیبی همه مسائل مربوط به شبکه بازار سیاه را افشا کرده است، ولی ما چیزی نگفتیم و فقط اعلام کردیم که از یک دلال خریداری کرده ایم. اتفاقاً ما این مسئله را نسبت به پاکستان مراعات کردیم، ولی دیگران این مسئله را افشا کردند که به این صورت درآمده است. بنابراین موارد مهمی نیست که بگوییم اینها آمدند و با بازرسی کشف کردند و اگر به آنها اجازه ورود نمی دادیم، کشف نمی شد؛ ضمن اینکه راه دیگری نداشتیم. ما پادمان و NPT را قبول کرده ایم(که هر دو در مجلسین سابق تصویب شده است) تا فشار سیاسی، تبلیغی و سایر فشارها علیه ما کم شود. همین طور که کنوانسیون شیمیایی را قبول کردیم (که طبق آن ظرف 12 ساعت می آیند و از هر کجا که مدنظرشان باشد بازدید می کنند). البته این کنوانسیون را در نظام جمهوری اسلامی ایران پذیرفته ایم. (5)در واقع ما بین بد و بدتر، راه حل بد را انتخاب کردیم و چاره دیگری نبوده است. اگر کنوانسیون شیمیایی را امضاء نمی کردیم، از بسیاری از مواد اولیه شیمیایی که الان در کشور داریم، محروم می شدیم و صنعت شیمیایی ما دچار مشکل می شد. وقتی این معاهدات را امضاء کردیم، باید بازرسی ها را هم تحمل کنیم. به هر حال نظام روی این مسائل تصمیم می گیرد. در بحث شیمیایی نظام جمهوری اسلامی تصمیم گرفته است. یعنی موضوع در شورای عالی امنیت ملی و بعد در مجلس شورای اسلامی تصویب و در نهایت توسط شورای نگهبان تأیید شده است. بنابراین به دلایل مختلف، راهی جز این نبوده است و اگر این بازرسی ها را قبول نمی کردیم، باید تبعات دیگر آن را تحمل می کردیم.
7. در خصوص افکار عمومی و اینکه بیش از حد به مسئله انرژی اتمی پرداخته شده، کاملاً درست است. این مسئله یک مقدار به دلایل مسائل خطی و جناحی و به دلایل دیگر، بیش از آنچه باید مطرح شده و مطرح می شود. گویی تمام فکر و برنامه ما از صبح تا شب همین مسئله هسته ای شده است. یکی از بحث های ما در دبیرخانه و در مراکز دیگر تصمیم گیری کشور همین بحث است. واقعاً وقت ما را خیلی صرف کرده است. این مسئله یک مقدار بیش از حد در افکار عمومی مطرح شده است.
اوایل که مسئله پروتکل مطرح شد یک عده معتقد بودند که پذیرش آن خیانت است و عده ای دیگر برعکس معتقد بودند که باید با سه فوریت پذیرش آن در مجلس به تصویب برسد. بین جناح ها اختلاف نظر وجود داشت و این اختلافات به مسئله دامن می زد. در سال گذشته به دلیل اینکه بحث رفتن پرونده هسته ای به شورای امنیت مطرح بود، اقتصاد ما شدیداً تحت تأثیر قرار گرفته بود و هنوز هم این تأثیرات وجود دارد. زمانی که آژانس یک قطعنامه تندی علیه ما صادر می کند، ارزش سهام در بورس کاهش می یابد و زمانی که قطعنامه خوبی صادر می شود، ارزش سهام در بورس بالا می رود. بنابراین، اقتصاد، افکار عمومی و متأسفانه امنیت ما تحت تأثیر این مسئله است. ما باید فتیله تبلیغات را کمی پایین بکشیم و همان طور که گفتید، بحث افکار عمومی بسیار حساس است. ما هر کاری که انجام می دهیم، باید افکار عمومی را به همراه داشته باشیم. این اشکال، اشکال واردی است که اگر زاویه پیدا کند، یعنی تصمیمات سیاسی کشور با افکار عمومی، حتماً با مشکل مواجه می شویم. به دلیل اینکه همین مردم می خواهند در هر شرایطی از ما پشتیبانی کنند. پس مردم باید از ابتدا در جریان امور باشند.

شورای امنیت و تحریم

در مورد شورای امنیت و تحریم، چون احتمال شورای امنیت وجود دارد و هنوز هم این مسئله منتفی نیست، ماه هاست که روی بحث شورای امنیت کار می کنیم و بخش هایی از دولت از جمله ستاد اقتصادی دولت درگیر این مسئله است. ما در دبیرخانه، جلسات متعددی را برای شرایطی که به شورای امنیت برویم و با تحریم مواجه شویم برگزار کرده ایم. ما برخی از این طرح ها را در شورای عالی امنیت ملی به تصویب رسانده ایم و دولت هم برنامه های آن را برای شرایطی که شورای امنیت قصد داشته باشد ما را در فشار اقتصادی قرار دهد و تحریم اقتصادی کند، آماده کرده است. بنابراین ما خود را آماده کردیم. یک دلیل ضرورت تأخیر برای رفتن به شورای امنیت هم همین مسئله بود که بتوانیم آمادگی های لازم را در داخل کشور داشته باشیم.
8. اما نسبت به بحث تحریم، مسئله تحریم آسان نیست. البته ما 15 بند سیاست را در چارچوب مصوبات شورای عالی امنیت ملی به دولت ابلاغ کرده ایم. متأسفانه به برخی از موارد عمل نمی شود و مجلس به دلیل مشکلات اقتصادی که هست و همچنین دولت نمی تواند در چارچوب هایی که ما آنها را تصویب کرده ایم، عمل کند. بنابراین این مشکل وجود دارد. اما در عین حال نمی توان کل اقتصاد و زندگی مردم را ظرف 6 ماه تغییر بدهیم.
در مورد داستان رسانه ای شدن نطنز، مسائل مختلفی از جمله منافقین دخالت داشته اند. آنها هم از طرق مختلف اطلاعات کسب می کردند. آنها از ترددهایی در منطقه نطنز، مطلع شده بودند که در اینجا فعالیتی است. حتی آنها تا نزدیکی های این منطقه آمده بودند و از آنجا عکس برداری کرده بودند و اطلاعات جمع آوری می کردند. آنها از یکسری از افراد تخلیه تلفنی هم انجام داده بودند و متأسفانه اطلاعات از این طریق افشا شده بود. یکی، دو کارمند در سازمان انرژی اتمی هم بودند که جاسوس برخی از کشورها بودند، یعنی زمانی که گودبرداری می کردیم، عکس گرفتند و همین کار را در مراحل بعدی هم انجام داده بودند. آنها از طرق مختلفی از جمله ماهواره اطلاعات به دست آورده بودند که یکی از آن کانال ها هم کانال منافقین بود.
در این خصوص که آقای البرادعی چگونه شخصی است؛ او هم همانند افراد سیاسی است. او مدیر کل آژانس بین المللی است و قصد دارد همین پُست را داشته باشد. این موضوع برای او یک اصل است و برای اینکه رئیس باقی بماند، حداقل باید حمایت امریکا و اروپا را داشته باشد. باید حداقل حمایت یکی از آنها را داشته باشد. بنابراین آنجایی که امریکا و اروپا هر دو مخالف برنامه ما هستند، او هم نمی تواند یا نمی خواهد خیلی با ما همکاری داشته باشد و از این کار فرار می کند. در بعضی از موارد که اروپا با ما همکاری می کند و امریکا مخالف است، یک مقدار به دلیل اینکه اروپایی ها از او حمایت می کنند تا همچنان مدیر کل باقی بماند و امریکا مخالف این موضوع است، با ما همکاری می کند. به هر حال او هم مثل همه اشخاص سیاسی دنیاست. من فکر نمی کنم غرض خاصی نسبت به ما از باب اینکه عرب است، داشته باشد. اما در عین حال کمک هایی هم که به ما می کند و یا کارهایی که انجام می دهد، منافع خود و سازمان خودش را مدّ نظر دارد. بعضی از مواردی هم که ما او را قانع کرده بودیم، آنها را رد کرده است. استدلالی هم که دارد، گاهی درست است. الان«هفتاد و دو ملت» در آژانس حضور دارند. یعنی یکی از معاونین آقای البرادعی سوئدی، یکی دیگر از آنها فرانسوی و دیگری انگلیسی است و معاون حقوقی ایشان هم امریکایی است. یعنی اطرافیان آقای البرادعی مربوط به قدرت های مختلف هستند. معلوم است که معاون امریکایی او اطلاعات را به امریکا و معاون انگلیسی به انگلیس می دهد. مثلاً در بعضی از موارد به آقای البرادعی پیشنهاد می دهیم که چنین کاری را انجام بدهد، او جواب منفی می دهد و می گوید به دلیل اینکه ستاد من قانع نشده است، لذا کاری از دست من ساخته نیست.
9. اینکه نظر البرادعی چقدر مؤثر است، باید بگویم البته نظر او در بعضی از موارد مؤثر است، ولی معمولاً کل افراد ستاد در آژانس مؤثر هستند. به دلیل اینکه در آنجا بحث می کنند و مواردی را از ما سؤال می کنند و تحقیقاتی را انجام می دهند و در مورد آنها به نتیجه گیری می رسند. بنابراین این شخص هم همانند سایر اشخاص دیگر است و به عنوان یک عضو می تواند تأثیر داشته باشد.

لغو تحریم ها

10. اما در مورد مسئله لغو تحریم باید گفت که یکی از پیشنهادهای ما در مذاکره با اروپا این است که کل تحریم ها به تدریج لغو شود. اروپایی ها در قدم اول می گویند مواردی که شما مورد تحریم هستید، در سه مقوله است: 1) کالاهایی که فوق العاده حساس اند. 2) کالاهایی که حساس اند. 3) کالاهایی که از حساسیت کمی برخوردارند. آنها نسبت به قسمت اخیر می گویند می توانند قدم به قدم پیش بروند و آنها را لغو کنند. در مورد قسمت دوم که حساس است، می گویند به زمان نیاز داریم، به دلیل اینکه مصوبات قانونی داریم و ما باید آنها را به پارلمان ها برده و در آنجا لغو کنیم. در مورد قسمت اول هم که موارد فوق العاده حساس است، می گویند قول نمی دهیم و الان هم نمی توانیم در آن مقوله توافقی داشته باشیم. البته آنها یک حرف کلی می زنند. ممکن است قسمتی از آن صحیح و قسمتی از آن هم درست نباشد. آنها می گویند اگر ما در این مذاکرات، در نهایت به یک توافق کامل در مسئله هسته ای با یکدیگر برسیم، مقدمه ای برای روابط استراتژیک بین ایران و اروپا خواهد بود. این مسئله را در سطح پایین بیان نمی کنند. در جلسه ای که من با سه وزیر در اروپا داشتم، این مطلب را وزرا به صراحت گفتند. آنها گفتند ما در نهایت در پی روابط استراتژیک با ایران هستیم. دلایل خود را هم بیان می کنند. البته این مسئله وابسته به این است که ما در مسیری که به جلو می رویم، بتوانیم به توافق برسیم. خود ما به هیچ یک از قول هایی که اروپا می دهد، اطمینان نداریم، مگر اینکه با آنها به توافق نهایی برسیم و در مقام عمل ببینیم که درست است. ما هیچ اعتمادی نداریم و متأسفانه آنها هم به ما اعتماد ندارند و تصورشان این است که ما بر سر آنها کلاه می گذاریم و ما هم تصورمان این است که آنها می خواهند این کار را با ما انجام دهند. بنابراین، اعتماد، در مقام عمل باید قدم به قدم به دست آید. این کار، کار بسیار پیچیده و سختی است. من شخصاً خوشبین نیستم، اما ناامید هم نیستم و بدبین هم نیستم که بگویم هیچ راهی وجود ندارد و راه ما بن بست است. ما باید به جلو برویم و ممکن است آن صدی که ما می گوییم، محقق نشود و آن چیزی هم که اروپا در پی دستیابی به آن است، محقق نشود. در نهایت ممکن است از آن چیزی که ما و اروپایی ها بخواهیم از 100 درصد پایین تر بیاییم و به توافقی برسیم.

پی نوشت ها :

1. دعوت به جلسه شورای عالی انقلاب فرهنگی، اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی، ریاست جمهوری، 12 آبان 1383.
2. در پایان این نشست، رئیس جمهور وقت، جناب آقای خاتمی پس از استماع گزارش کامل روند پرونده هسته ای ایران گفت: «خیلی متشکر؛ زحمت کشیدید و استفاده کردیم. ان شاءالله خداوند به شما قوّت بدهد. گرچه ایشان نیاز به قدرشناسی ما ندارند، ولی ما به ایشان تبریک می گوییم. واقعاً هم با قوّت، عزت و هم با هوشیاری و تلاش فوق العاده این کارها را انجام داده اند. واقعاً حضرت عالی خدمت خیلی بزرگی را انجام داده اید.
3. در مورد آمار استفاده از حق وتو نگاه کنید به:
http://mondediplo. com/maps/unveto
4. در خصوص شرکای تجاری چین و مقایسه میزان تجارت نگاه کنید به:
http://english. mofcom. gov. cn/article/statistic/ie/200901/20090105999698. html
5. برای متن کنوانسیون سلاح های شیمیایی رجوع کنید به:
http://www. opcw. org/chemical-weapons-convention/

منبع :روحانی، حسن؛ (1388)، اندیشه های سیاسی اسلام، تهران: انتشارات کمیل، چاپ سوم 1391.