برتخت نشستن قوبیلای قاآن
ساقیان یاقوت لب در ساغرها و جام های زرین و سیمین شراب دادند و خاتونان زیباروی با کلا ه ها و گیسوبندهای گوهرنشان پیش تخت شهنشه به پای ایستادند و غلا مان لا له رخسار زانو زدند و شرایط دستبوس به جای آوردند...
پژوهشگر: آمنه ابراهیمی
نگاهی به تاریخ وصاف؛ تاریخ نگاری عصر ایلخانان مغول ...
ساقیان یاقوت لب در ساغرها و جام های زرین و سیمین شراب دادند و خاتونان زیباروی با کلا ه ها و گیسوبندهای گوهرنشان پیش تخت شهنشه به پای ایستادند و غلا مان لا له رخسار زانو زدند و شرایط دستبوس به جای آوردند... پادشاه بفرمود تا گردون های بالش زر و سیم و انواع جامه های زربفت که از کشورهای دیگر گرفته بودند بیاوردند و خاتونان و امیران را بر حسب مقدار و مرتبتی که داشتند زر و مال بخشید...>(تحریر تاریخ وصاف، نوشته عبدالمحمد آیتی، ص ۱۵) این خطوط اثری است از شهاب الدین یا شرف الدین عبدا...بن عزالدین فضل ا... شیرازی که ملقب به وصاف الحضره بود. وی در سال ۶۶۳ هـ .ق در شیراز چشم به پهنه گیتی گشود یعنی همزمان با حاکمیت ایلخانان. حاکمیتی که در بطن و متن خود امور دیوانی را به وسیله طبقه کاردان دیوانی ایرانی به انجام می رساند و این دیوانیان کهنه کار ایرانی بودند که در پیکره حکومت بیگانه مغول به انواع رهیافت ها و شگردها ره جستند و براساس توانایی و استعدادهای درونی شان خانان مغول را تحت تاثیر خود قراردادند.
تاثیری که به لحاظ نظری و عملی در برون دادها و دستاوردهای گوناگون و پرتعداد خود را به چشم هر علا قه مند و مشتاق عرصه پژوهش در تاریخ ایلخانان مغول در ایران می نشاند و لذت فزاینده تحقیق و بازشکافی بقای رازناک هویت سترگ ایرانی در مسیر شتابناک و پرحادثه تاریخ (به ویژه در دوران موردنظر و هجوم دهشتناک مغولا ن) و بازتاب شگرف آن در استحاله حاکمان مغولی را دوچندان می سازد.
با وجود اینگونه خرده گیری ها اثر وصاف مشحون است از مطالبی درخور توجه که در جامع التواریخ اثر سترگ خواجه رشیدالدین نیامده و حتی ذکر این مطالب برای مورخان بعدی، حائز چونان اهمیتی بوده که کسانی چون خواندمیر و میرخواند عین جملا ت وصاف را بدون کم و کاست در آثار خود آورده اند. تاریخ وصاف دانسته های تاریخی ما را در مورد وقایع زمان اتابکان فارس، کرمانشاه و حکام جزایر خلیج فارس و ملوک شبانکاره می افزاید و در این مورد، ارزش ویژه ای را به خود اختصاص داده است زیرا در مورد این سلسله های محلی اطلا عات اندکی وجود دارد و بازتاب احوال این خرده قدرت های ایرانی تبار خود می تواند بیانگر شفاف احساسات ایرانی گری وصاف باشد.
قلم وصاف اگرچه در ستایش سروران و حاکمان مغولی پیش رفته اما در لا به لا ی اوراق اثر او می توان به ردپای ژرف توده مردم که تحت ستم ایلخانان روزگار می گذراندند، پی برد و زوایای پنهان وضعیت اجتماعی آن دوران را دریافت در یک نمونه وصاف در زمان تشریح و توضیح وقایع سلطنت غازان خان می نویسد: ...< چون قحطی به پایان آمد و زمان برداشت محصولا ت سال ۶۹۹ فرا رسید همه مردم از وضیع و شریف گرفتار بازخواست شدند و در همه ولا یت افراد رعیت از تکثیر صاحب بلوک و خطاب تسعیر زائد و کساد غله در معرض انواع محنت و بلا بودند...>(تاریخ وصاف ص ۱۹۸) و در ادامه فشار محصلا ن مالیاتی بر مردم را بدین صورت تصویر می کند: ...< کار به تهدید می کشید و محصلا ن مردم را هنگام مطالبه می زدند و آزار می کردند براین بسنده نکرده، مردم را در شکنجه گرفتن مهلتانه و خدمات و علوفات قرار می دادند...> وصاف که از طبعی شاعرانه و ظریف نیز برخوردار است به دنبال این مطالب می نویسد: و من در حق این طایفه گفته ام:
تبارک ا... از این خواجگان بی حاصل/ که گشته اند بناگه ملوک اهل بلوک
همه شقی شدگان در ازل همه منحوس / همه فلک زدگان تا ابد همه مفلوک... (همان ص۱۹۹)
براین اساس در هنگامه دهشتناکی که مغولا ن به پا کردند و در متن آشفتگی ها و گسست های پدیدآمده در ساختارهای ثابت و سنتی ایران، مورخان ایرانی و در اینجا وصاف در حالی که به روش تاریخ نگاری پیش از خود وفادار می ماندند افق دیدی گسترده بر پیرامون خود گشودند و در حین نزدیکی به حاکمان مغولی و تاثیر برآنها توانستند قلم خود را بر تاریخ به گونه ای برانند که هم ایلخانان مغول را راضی و قانع سازند و هم تصویری زنده از نحوه زندگی مردم ایران به دست دهند
منبع: http://www.aftabir.com
مقالات مرتبط
تازه های مقالات
ارسال نظر
در ارسال نظر شما خطایی رخ داده است
کاربر گرامی، ضمن تشکر از شما نظر شما با موفقیت ثبت گردید. و پس از تائید در فهرست نظرات نمایش داده می شود
نام :
ایمیل :
نظرات کاربران
{{Fullname}} {{Creationdate}}
{{Body}}