تعارض دومکتب اقتصادی کلاسیک

اقتصاد کلاسیک در مدتی که معارضان به پیکارش برخاسته بودند؛ نمرده ولی در خویشتن فرو رفته بود. پس از کتاب‌های بزرگ آغاز قرن نوزدهم، کتاب‌های ریکاردو مالتوس و ژان باتیست‌سی، بی‌شک تألیفات اقتصادی، مخصوصاً در انگستان، تعطیل نشد. ولی چیزی که قابل مقایسه با آثار استادان سلف و یا در خور مقابله با نوشته‌های بلیغ و پرشور معارضان آن‌ها باشد به وجود نیامد. مع‌الوصف باز توجه عامه به جانب دانش اقتصاد مدرسی معطوف می‌گردید و حتی مدت زمانی تصور می‌شد که نسبت به آن وحدتی در ‌اذهان و افکار پدید آمده است.
ولی، باز هم این وحدت کامل و حقیقی نبود. زیرا در زمان مورد بحث، مکتب مدرسی متدرجاً به دو شعبه منقسم می‌گردید: شعبه‌ی فرانسوی و شعبه‌ی انگلیسی. البته این دو، رقیب و معارض یکدیگر نبودند، هر دو از یک اصل دفاع می‌کردند، هر دو در اصول اساسی مکتب مشترک، و بالاتر از هر چیز هر دو آزادی‌طلب و یا به اصطلاح طرفدار اصالت فرد بودند. اما با ظهور استوارت میل، مکتب انگلیسی با عطوفت و رأفت‌ خاص به انتقادات آتشین که از هر جانب برمی‌خاست گوش فرا می‌داد و می‌کوشید که نظریه‌های پیشین را با اندیشه‌های نوین التیام بدهد، در صورتی که مکتب فرانسوی، به رهبری باستیا در مقابل معارضان مقاومت می‌کرد، عکس‌العمل نشان می‌داد و ایمان خلل‌ناپذیر خود را نظام طبیعی و اصل آزادی اعلام می‌داشت.
در واقع و حقیقت اختلاف بین دو مکتب به اصل و سر منشأ علم اقتصاد باز می‌گشت: زیرا بین فیزیوکرات‌ها و آدام اسمیت، بین ژان باتیست سی و ریکاردو هم اختلاف آشکار بود، منتهی با پیشرفت زمان افتراق آن‌ها شدیدتر و عمیق‌تر می‌شد.
منبع: ژید، شارل؛ ریست شارل؛ (1380)، تاریخ عقاید اقتصادی(جلد اول)، ترجمه ی کریم سنجانی، تهران، دانشگاه تهران مؤسسه انتشارات و چاپ، چاپ چهارم.