ابن هَبَنتَه

(شکوفایی:عراق، حدود 905/ 339)، احکام نجوم.

ابن هبنته [در بعضی منابع از جمله در کشف الظنون ابن هَبَنتا آمده که ظاهراً تصحیف است](1) در عهد نخستین حکام بویه ای بغداد، احمد بن بویه 949-946 /338-335 و عضدالدوله دیلمی 982-949/ 372-338، می زیست. تنها کاری که بدان مشهور است، گردآوری اطلاعات و معارف احکام نجومی و نجومیی است تحت عنوان کتاب المُغنی فی النجوم که فقط بخش دوم آن به صورت نسخه خطی در مونیخ(MS Arab 852) باقی مانده است. اهمیت این کار عمدتاً در نقل قولهایی است که از قدما از جمله بطلمیوس، دوروتئوس صیدایی، خوارزمی و کَنَکَه در میان می آورد. یکی از دلکش ترین بخشهای آن بخشی است که ابن هبنته کتاب فی القِرانات و الادیان و الملل ماشاء الله را مطرح می سازد و تعبیر و تفسیرهای احکام نجومی خود را در ماجرای به قدرت رسیدن آل بویه بر آن می افزاید. در بعضی موارد از ایشان انتقادهای پوشیده می کند و در بعضی صریحاً دولتشان را توجیه می کند. تعیین زمان و مکان زندگی ابن هبنته منوط به همین بخشهاست، و دیگر در این کتاب، چیزی که بتوان اثر طبع و قلم خود او دانست، کمتر یافت می شود.

حاجی خلیفه کتاب ابن هبنته را می شناخته است. نگاه کنید به
Lexicon bibliographicum et encyclopedicum, G. Flugel, ed. , 7 vols. (Leipzig, 1835-1858) V, 654.
ولی نام و نشان چندانی از او در سایر تراجم احوال و آثار عربی نیست. نسخه خطی مونیخ مورد استفاده نلینو در تصحیح او از کتاب بَتّانی قرار گرفته.
O pus astronomicum, I(Milan, 1899
و بخشی که ابن هبنته از ماشاءالله نقل کرده توسط ا. س. کندی و د. پینگری تصحیح و منتشر شده است:
E. S. Kennedy and D. Pingree, The Astrological History of Mashallah(Cambridge, Mass. , 1971).

پی نوشت ها :

1. نگاه کنید به مقاله «ابن هبنته» در دایره المعارف، قاموس عام لکل فن و مطلب، باداره فواد افرام البستانی بیروت) ج4.

منبع: گیلسپی، چارلز کولستون؛ (1389)، زندگینامه‌ی علمی دانشمندان اسلامی (جلد نخست)، ترجمه‌ی جمعی از مترجمان، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ چهارم