شروط جانشینی پیامبر و لازمه های آن

کتابی به دستم رسید که نویسنده اش مدعی شده آنچه در این کتاب آورده، سیره ی واقعی امیرمؤمنان علی علیه السلام است!
عنوان این کتاب چنین است:
المرتضی: سیرة امیرالمؤمنین سیّدنا أبی الحسن علی بن أبی طالب رضی الله عنه و کرم الله وجهه
نام نویسنده ی آن «ابوالحسن علی الحسنی الندوی»
و ناشر آن «دارالقلم للطباعة و النشر و التوزیع» در دمشق است.
اکنون سلسله مقالات پیش روی شما به بررسی و نقد این کتاب پرداخته است.
هدف ما در این بررسی و نقد روشن ساختن حقایقی است که نویسنده آنها را انکار کرده و یا از آن ها غفلت ورزیده است.
ما در این سلسله مقالات بر آن بودیم شیوه های پیچیده ای را که نویسنده به پیروی از پیشوایان گذشته خود و استحکام بخشیدن به بنیان نهاده شده از سوی پیشینیان خود - به شیوه ی مخلوط کردن سم در عسل- دنبال کرده، روشن سازیم که هدایت در گفتار و کردار از آنِ خدای سبحان است.
***
نویسنده در فصلی که از صفحه ی 59 آغاز شده و تا صفحه ی 93 ادامه دارد، مقدمه ای درباره ی سرنوشت ادیان دیگر و انحراف آنها از صراط مستقیم آورده است.
او در صفحه ی 61 با ذکر عنوان «شروط جانشینی پیامبر و لازمه های آن» مواردی را که به اعتقاد او شروط جانشینی پیامبرند ذکر کرده که خلاصه آن چنین است:
1. باید در طول حیات خویش پس از اسلام آوردن، از اعتماد پیامبر بهره مند باشد و در برخی از ارکان دین سابقه جانشینی او را داشته باشد.
2- باید در برابر طوفان سختی ها و مشکلات، خویشتن دار و پایدار باشد.
3- فهم دقیقی از دین را دارا باشد.
4- نسبت به حفظ اصالت این دین، غیرت شدید داشته باشد.
5- در اجرای خواسته های پیامبر، حداکثر دقّت و رغبت را دارا باشد.
6- نسبت به دنیا و بهره مندی از آن، زاهد باشد.
آن گاه در صفحه ی 62 در زیر عنوان «تحقق این شروط و لوازم آن در ابوبکر» می نویسد:
«تمام این شروط و صفات در سَرور ما ابوبکر، گرد آمده بود...»!!
سپس در صفحه ی 63 می خوانیم:
«اکنون موارد تحقق این شروط در سَرورمان ابوبکر را به ترتیب مورد بررسی قرار می دهیم...».
نویسنده سپس به شرح ابعاد تحقق شروط مذکور در ابوبکر پرداخته که تا صفحه ی 71 ادامه یافته است.

بررسی و نقد

این مسأله را در چند محور بررسی می نماییم:

نخست آن که

آن چه نویسنده در این صفحات نگاشته، به طور کامل با «سیره امیرمؤمنان علی بن ابی طالب علیه السلام» بی ارتباط است.

دوم آن که

بحث پیرامون موضوع و پرسش هایی چون:
- اصل و اساس در خلافت پیامبر صلی الله علیه و آله چیست؟
- شروطی که خلیفه باید از آن ها بهره مند باشد چیست؟
- کسی که واجد آن شروط و دارای صلاحیت خلافت بوده است، کیست؟
و مباحث دیگر مرتبط با «امامت»؛ در «علم کلام» مطرح می شود.
مرجع این مطالب نیز «کتاب های امامت شناسی» است؛ حال آن که فرض آن است کتاب مورد بحث، در حوزه «سیره» نگاشته شده است.

سوم آن که

هر کس به کتاب های اهل سنّت هم چون المواقف، المقاصد، شروح آن ها و نیز دیگر کتاب های آن ها مراجعه کند، خواهد دید که شروط معتبر در نزد آن ها برای خلیفه، متفاوت از چیزهایی است که نویسنده، خود آن ها را ابداع کرده است و آن چه که او در این باره ذکر کرده به طور کلی با اعتقاد پیشوایان مذهبش، مخالف است.

چهارم آن که

شروطی که نویسنده مدّعی تحقق آن ها در ابوبکر است، به شکلی تمام تر و کامل تر در بسیاری از یاران پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وجود داشته است؛ از این رو هر یک از آن ها برای خلافت از ابوبکر سزاوارتر بوده است.

پنجم آن که

شروطی که نویسنده معتقد به وجود آن ها در ابوبکر است، در همان اندازه ای که او ادّعا کرده است، اگر نگوییم در صدها تن، دست کم در ده ها صحابی دیگر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نیز موجود بوده است. پس چه چیز ابوبکر را بر آنان مقدم کرده و برتری داده است؟!
شاهد سخن ما، کلام معروف ابوبکر است که گفت:
أقیلونی، فلست بخیرکم؛(1)
مرا (از امر خلافت) معاف دارید، چرا که من بهترین شما نیستم.
ششم آن که اگر نویسنده مدّعی باشد که برخی امور به ابوبکر اختصاص دارد و دیگران از آن بی بهره بوده اند و همین سبب مقدّم شدن و برتری یافتن او بر دیگران شده است؛ باید بگوییم که در آن چه او ذکر کرده است، تنها مسأله ای که به ابوبکر اختصاص دارد، نماز خواندن او به جای پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در ایام بیماری آن حضرت است، که در رساله ای مستقل به چاپ نیز رسیده است، با استناد به احادیث صحاح و مسانید معتبر اهل سنّت، اثبات کرده ایم که این مسأله به طور کامل بی اساس و ساختگی است.
برای آگاهی بیشتر می توان به آن رساله رجوع نمود.(2)
هفتم آن که علمای ما به اثبات رسانده اند که امامت از جانب خدا و رسول او قابل تعیین است و آنان نیز جز فرد افضل بعد از رسول خدا صلی الله علیه و آله را برای امامت تعیین نمی کنند. هم چنین تنها کسی که دارای این مقام است حضرت امیر مؤمنان علی علیه السلام است.

پی‌نوشت‌ها:

1- تفسیر الآلوسی: 180/27، شرح نهج البلاغة لابن ابی الحدید: 168/1.
2- برای آگاهی بیشتر ر. ک: چگونگی نماز ابوبکر به جای رسول خدا صلی الله علیه و آله، شماره 11 از سلسله پژوهش های اعتقادی، از همین نگارنده.

منبع مقاله: حسینی میلانی، سیّدعلی؛ (1392)، نگاهی متفاوت به سیره ی حضرت علی علیه السلام، قم: الحقایق، چاپ اول.