مؤلف: سید هاشم ناجی جزایری




 

حقوق والدین را اداء نکردن

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود:جبرئیل دعائی نمودو من نیز آن دعا آمین گفتم.او در دعای خود گفت:شخصی که والدین خود را درک نماید.اما حقوق آنها را اداء ننماید.چنین شخصی از آمرزش و مغفرت الهی دور باد. من نیز گفتم:آمین (1).
ابن عبّاس می گوید:هفت پل روی آتش جهنّم قرار دارد و بندگان بر هر یک از آن پلها-در مورد خاصّی -بازخواست می شوند ... و بر پل هفتم از حقوق والدین و ... بازخواست می شود. اگر آنها از این بازخواست سربلند بیرون آمدند. نجات یافته و به بهشت می روند.و -در غیراین صورت -در آتش جهنّم پرتاب می شوند (2).

حقوق والدین را ضایع ساختن

حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام به این مضمون فرمود: ضایع ساختن حقوق والدین نمودی از عقوق والدین به شمار می آید (3).

خشمگین ساختن والدین

پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله به این مضمون فرمود: رضایتمندی خدا با رضایتمندی والدین قرین است و ناخرسندی خدا باناخرسندی والدین همراه است (4).
حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: تقوای الهی را پیشه خود سازید و از والدین خود نافرمانی نکنید. بدرستیکه رضایتمندی آنها نمودی از رضایتمندی خداست و ناخرسندی آنها نمودی از ناخرسندی خداست (5).
پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله فرمود: شخصی که والدین خود را ناخرسند سازد بدرستیکه او خدا را ناخرسند ساخته است و شخصی که والدین خود را خشمگین سازد بدرستیکه او خدا را خشمگین ساخته است (6).

خواسته های والدین را برآورده نساختن

از پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله سوال شد: عقوق والدین جیست؟
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: هنگامی که والدین دستوری به فرزند می دهند. اما او آنها را اطاعت نمی کند و هنگامی که والدین از فرزند خود خواهش و تمنّایی دارند. اما او آنها را از رسیدن به خواسته هایشان محروم می سازد و هنگام یکه فرزندی والدین خود را می بیند. اما آنها را آنطور که شایسته است مورد تعظیم قرار نمی دهد (7).
ازامام مجتبی علیه السلام پیرامون نشانه های عقوق الدین پرسیدند. امام مجتبی علیه السلام فرمود:اگر آنها را از خواسته هایشان محروم سازی و از آنها دروی گزیده و مورد هجران قرار دهی (8).

خوشحال شدن از مرگ والدین

امام صادق علیه السلام به شخصی پیرامون مفاسد آخرالزمان و علامات آن در ضمن حدیثی به این مضمون فرمود:
... و آن هنگام که دیدی عقوق والدین گسترش پیدا کرد و والدین کم ارزش و سبک شمرده شدند.
و آنها-در نزد فرزندانشان-از بدترین مردم بشمار آمدند و فرزندان خوشحال می شوند از اینکه به والدین آنها تهمت زده شود و آنگاه که دیدی فرزند به پدر خود افترا بسته و به او تهمت می زند و آنگاه که دیدی فرزندی علیه والدین خود دعا نموده و آنها را نفرین می کند و آنگاه که دیدی فرزندان از مرگ والدین خود مسرور و خوشحال می شوند.
... در این هنگام برحذر باش و نجات را از خدای متعال طلب نما و بدانکه مردم-در این هنگام-د رمعرض خشم و غضب خدا قرار دارند ...(9)

دعا نکردن برای والدین

امام رضا علیه السلام در مورد حقوق والدین به این مضمون فرمود: هنگامی که والدین زنده هستند با نیکی کردن به آنها و هنگامی که از دنیا رفتند.
با دعا نمودن در حق آنها و طلب رحمت نمودن برای آنها وظایف خود را نسبت به آنها به نحو احسن انجام دهید. زیرا روایت شده است:شخصی که در هنگام زنده بودن پدر به او نیکی می کند. اما پس از مرگ برایش دعا نمی کند خدای متعال چنین شخصی را عاق والدین می نامد (10).

دعا کردن علیه والدین

پیامبراکرم صل الله علیه و اله فرمود: چند چیز است که باعث فقر و تهیدستی می گردد: از جمله آن امور، دعای بد نمودن علیه والدین می باشد (11).
پیامبراکرم صلی الله علیه و آله فرمود: دعای چند گروه از امت من متسجاب نمی گردد: ... از جمله آن گروه: فرزندی است که علیه والدین خود دعا می کند (12).

دعای والدین علیه فرزند

پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله به این مضمون فرمود: شکّی نیست که دعای سه گروه مستجاب است: دعای مظلوم، دعای مسافر؛ دعای پدر علیه فرزندش (13).
پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله به این مضمون فرمود: برحذر باشید و بپرهیزید از اینکه پدرتان عیه شما دعا کند، زیرا این دعا به آسمان می رود و خدای متعال در این هنگام می فرماید:این دعا را به طرف من بالا بیاورید تا من آن را مستجاب نمایم و برحذر باشید و بپرهیزید از اینکه مادر علیه شما دعا کند. زیرا دعای مادر از شمشیر برنده تر است (14).
امام صادق علیه السلام به این مضمون فرمود: دعاهای وجود دارد که ین آنها و خدای عزّ و جلّ حائل و حجابی نیست.
ازجمله ی آن دعاها...
دعای پدر در حق فرزند هنگامی که به او نیکی می کند و دعای پر علیه فرزند-هنگامی که او را عاق می کند-(15).

دشنام دادن به والدین

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: ملعون و نفرین شده است فرزندی که به والدین خود دشنام می دهد (16).
پیامبر اکرم صی الله علیه و آله فرمود: لعنت و نفرین خدا باد بر شخصی که والدین خود را دشنام می دهد (17).
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: دشنام دادن به والدین از بزرگترین گناهان است (18).
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در حدیثی پیرامون مفاسد آخرالزمان و علامات آن فرمود:
...وفرزند.پدر خود را دشنام می دهد (19).
خدای متعال به حضرت موسی بن عمران علیه السلام فرمود: بندگان من خبر بده: شخصی که مورد عاقّ والدین قرار دارد یا والدین خود را دشنام دهد مؤمن باشند یا کافر سپس او بمیرد قبل از اینکه والدین او بمیرند و امانی در نزد من نخواهد داشت (20).
حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: روزی پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله به من امر فرمود: به نزد مردم رفته و به آنها بگویم: ... لعن و نفرین خدا بر شخصی باد که والدین خود را دشنام می دهد (21).

فرزندی که والدین دیگران را دشنام می دهد مردم نیز متقابلاً والدین او رادشنام می دهند

پیامبراکرم صلی الله علیه و آله به این مضمون فرمود: از بزرگترین گناهان آن است که فرزندی والدین خود را دشنام دهد.
به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله گفتند: چگونه می شود که فرزندی والدین خود را دشنام می دهد؟
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: او والدین مردم را دشنام می دهد.مردم نیز متقابلاً والدین او را دشنام می دهند (22).
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله لعن و نفرین فرمود شخصی را که والدین خود را نفرین می کند. از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله سؤال شد: آیا فرزندی وجود دارد که پدرو مادر خود را نفرین کند؟
پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله فرمود:او پدران و مادران مردم را نفرین می کند .مردم نیز -متقابلاً-پدر و مادر او را لعن و نفرین می کنند (23).

فرزندی که با رفتارهای سوء خود کاری می کند که مردم والدین او را دشنام می دهند.

حضرت موسی بن عمران علیه السلام به خدای متعال عرض کرد: ای خدا! آیا در میان بندگان تو شخصی هست که مورد عاقّ والدین خود قرار بگیرد؟
خدای متعال در جواب او به این مضمون فرمود:هنگامی که فرزند کاری کند که مردم والدین او را دشنام دهند. این کار نمودی از عقوق والدین به شمار می آید (24).
امام صادق علیه السلام به این مضمون فرمود: فرزند بدی که اعمال زشتی از او سر می زند موجب می گردد که آبروی پدر او در نزد مردم ریخته شود (25).
حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام به این مضمون فرمود: فرزند بدی که کار زشتی از او سر می زند موجب می گردد که شرافت خانوادگی و حسن سابقه آنها نابود گردد.(26)
امام صادق علیه السلام به این مضمون فرمود: از جمله حقوقی که والدین بر فرزند دارند آن است که:
قرضهای آنها را اداء نمایند و به نذرهای آنها وفا نمایند و کاری نکند که مردم والدین او را دشنام دهند.
اگر فرزندی چنین باشد. او در حقیقت به والدین خود نیکی کرده است.
اگرچه والدین او از دنیا رفته باشند و چنانچه فرزندی قرض و بدهکاری های پدر و مادر خود را ادا نکند و به نذرهای آنها وفاء ننماید و کاری کند که مردم والدین او دشنام دهند چنین فرزندی مورد عاقّ والدین قرار دارد. اگرچه والدین او از دنیا رفته باشند (27).

دشمنی نمودن با والدین

امام صادق علیه السلام به این مضمون فرمود: دشمنی نمودن با پدر موجب ذلّت و خواری می گردد (28).

دوری گزیدن از والدین و هجران آنها

از امام مجتبی علیه السلام درباره معنای عقوق والدین سؤال شد. آن حضرت علیه السلام در جواب فرمود: آنها را از خواسته هایشان محروم سازی و از آنها دوری گزیده و مورد هجران خود قرار دهی (29).

روزه مستحبی گرفتن بدون اجازه و رضایت و دستور والدین

پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله به این مضمون فرمود: از نمودهای نیکی به پدر و مادر آن است که فرزند بدون دستور و اجازه آنها روزه مستحبی نگیرد و چنانچه فرزندی بدون اذن و دستور والدین روزه مستحبی بگیرد. این کار نمودی از عقوق والدین بشمار می آید (30).

ریشخند زدن به والدین و مسخره نمودن آنها

در ضمن حدیثی آمده است: که حضرت نوح علیه السلام در وقتی که سوار کشتی شده بود. سه فرزندش همراه او بودند. نام یکی از آنها حام.و نام دیگری یافث و سام نام سوّمین فرزند او بود. (31)
روزی که نوح علیه السلام در کشتی خوابیده بود ناگهان بادی وزیدن گرفت و روانداز آن حضرت را کنار زده شده و لذا مقداری از اندام و شرمگاه ایشان نمایان شد.
در این هنگام حام و یافث با نگاه کردن به آن موضع حضرت نوح علیه السلام را مورد ریشخند قرار می دادند. اما سام آن دو را از این کار نهی می نمود و هرگاه که باد روانداز نوح علیه السلام را کنار می زد.سام با دست خود آن روانداز را دوباره روی آن حضرت قرار می داد.
اما حام و یافث رای ریشخند زدن آن روانداز را از روی بدن نوح علیه اسلام بر می داشتند.
در این هنگام حضرت نوح علیه السلام از خواب بیدار شد و مشاهده نمود که حام و یافث مشغول خندیدن هستند.
حضرت نوح علیه السلام سوال کرد: خنده شما برای چیست؟
سام به حضرت نوح علیه السلام پاسخ داده و جریان امر را به ایشان گفت.
در این هنگام حضرت نوح علیه السلام دست به طرف آسمان بلند کرده و حام و یافث را مورد نفرین خود قرار داد و برای سام دعای خیر نمود.
و پس از نفرین حضرت نوح علیه السلام حام و یافث-در دنیا-خوار و ذلیل شدند.
و سام وصی و جانشین حضرت نوح علیه السلام گشت (32).
امام صادق علیه السلام فرمود: حضرت نوح علیه السلام اسم اکبر و میراث علم و آثار نبوّت را به فرزند خود سام واگذار نمود. اما حام و یافث دارای هیچ علم و دانشی نبودند تا از آن بهره بگیرند (33).

سپاسگزاری نکردن و تشکّر ننمودن از والدین

امام رضا علیه السلام به این مضمون فرمود: خدای متعال امر فرمود که او از پدر و مادر تشکر گردد. بنابراین فرزندی که از والدین خود تشکّر نمی کند در حقیقت از خدا تشکر نکرده است (34).

سبک شمردن والدین و کم ارزش دانستن آنها

امام صادق علیه السلام به شخصی پیرامون مفاسد آخر الزمان و علامات آن در ضمن حدیثی به این مضمون فرمود:
... و آن هنگام که دیدی عقوق والدین گسترش پیدا کرد و والدین کم ارزش و سبک شمرده شدند و آنها در نزد فرزندانشان از بدترین مردم بشمار آمدند و فرزندان خوشحال می شوند از اینکه به والدین آنها تهمت زده شود.
و آنگاه که دیدی فرزند به پدر خود افترا بسته و به او تهمت می زند و آنگاه که دیدی فرزندان علیه الدین خود دعا نموده و آنها را نفرین می کنند و آنگاه که دیدی فرزندان از مرگ والدین خود مسرور و خوشحال می شوند.
...در این هنگام برحذر باش و نجات را از خدای متعال طلب نما و بدانکه مردم در این هنگام در معرض خشم و غضب خدا قرار دارند ... (35)

سخن گفتن با درشتی و خشونت با والدین

ابراهیم بن مهزم می گوید: روزی با مادرم با درشتی سخن گفتم.
فردای آن روز به خدمت امام صادق علیه السلام رسیدم. هنگامی که وارد بر حضرت علیه السلام شدم آن حضرت علیه السلام بر من برآشفت و مرا مورد سرزنش قرار داده و فرمود:
چرا دیروز با درشتی با مادر خود سخن گفتی؟
مگر نمی دانی که شکم او منزلگاه تو بوده است و دامن او گهواره توبوده است و تو از سینه های او تغذیه کرده ای. از این به بعد با مادر خود به درشتی سخن نگو (36).

صدا کردن والدین با نام کوچک آنها

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به این مضمون فرمود: چند چیز است که باعث فقر و تهیدستی می گردد:
صداکردن والدین با نام کوچک آنها از جمله آن امور می باشد (37).

پی‌نوشت‌ها:

1-قال رسول الله صلی الله علیه و اله دعا جبرئیل و آمنت.
قال:من ادرک والدیه و لم یؤدّ حقّهما.فلا غفر الله له.
فقلت:آمین (مستدرک الوسائل ج 7 ص 434).
2-قال ابن عبّاس :سبعه جسور علی جهنّم:
یحاسب العبد-فی اوّلها-بالایمان.
...و یحاسب -فی الجسر السابع-بحقوق الوالدین و الرحم و مظالم الناس.
فان سلم من ذلک-اجمع نجا.و الّا تردّی فی النار (لدعوات للشیخ الرواندی-علیه الرحمه-ص 244-245).
3-قال امیرالمؤمنین علیه السلام:من العقوق اضاعه الحقوق (غرر الحکم).
(یقال):اضاعه الحقوق داعیه العقوق (شرح نهج البلاغه لابن ابی الحدید ج 16 ص 110).
4-قال رسول الله صلی الله علیه و اله :رضی الله مع رضی الوالدین و سخط الله مع سخط الوالدین (مشکاه الانوار ج 1 ص 364 و روضه الواعظین ج 2 ص 343).
قال رسول الله صلی الله علیه و اله:رضی الله-کلّه-مع رضی الوالدین و سخط الله مع سخطهما (جامع الاخبار ص 214 الفصل 40).
5-قال امیرالمؤمین علیه السالم:...فاتّقوا الله و لا تعصو الوالدین فانّ رضاهما رضی الله.
و سخطهما سخط الله (الکافی ج 1 ص 428 و تفسیر القمیّ -علیه الرحمه -ج 2 ص 149.
6-قال رسول الله صلی الله علیه و اله:من اسخط والدیه فقد اسخط الله.
و من اغضبهما فقد اغضب الله ...(مستدرک الوسایل ج 15 ص 193).
7-قیل لرسول الله صلی الله علیه و اله:و ما عقوق الوالدین؟
قال صلی الله علیه و اله:یامران فلا یطیعهما و یسالانه فیحرمهما.
و اذا رآهما لم یعظّ مهما بحقّ ما یلزمه لهما (مستدرک الوسائل ج 15 ص 193).
8-سئل الامام المجتبی علیه السلام عن العقوق؟
فقال علیه السلام:أن تحرمهما و تهجرهما (کشف الغمّه ج ص 395).
9-(قال الامام الصادق علیه السلام لرجل حول مفاسد آخرالزمان و علامات ذلک):
...و رایت العقوق قد ظهر و استخف بالوالدین و کانا من اسوء الناس حالاً -عند الولد-.
و یفرح بأن یفتری علیهما...
و رایت ابن الرجل یفتری علی ابیه و یدعو علی والدیه.
و یفرح بموتهما...
...فکن علی حذر و اطلب الی الله النجاه...
و اعلم انّ الناس فی سخط الله عزّ و جلّ ...(الکافی ج 8 ص 40-41).
10-(قال الامام الرضا علیه السلام فی شان حقوق الوالدین علی الاولاد):...تابعوهم فی الدنیا -احسن المتابعه -بالبرّ.
و بعد الموت بالدعاء لهم و الترحّم علیهم.
فانّه روی:انّه من برّ اباه-فی حیاته-و لم یدع له بعد وفاته سمّاه الله عاقّاً (الفقه المنسوب الی الامام الرضا علیه السلام ص 334).
(راجع:بحارالانوار ج 71 ص 77).
11-قال رسول الله صلی الله علیه و اله:الفقر من خمسه و عشرین شیئاً:
...و دعاء السوء علی الوالدین (بحارالانوار ج 73 ص 316-317).
12-قال رسول الله صلی الله علیه و آله:انّ اصنافاً-من امّتی-لا یستجاب لهم دعاؤهم:
...و رجلٌ یدعو علی والدیه (الکافی ج 5 ص 67).
13-قال رسول الله صلی الله علیه و اله:ثلاث دعوات مستجابات-لا شک فیهنّ-:
دعوه المظلوم
و دعوه المسافر.
و دعوه الوالد علی ولده (الجعفریات ص 309 و الدعوات للشیخ الراوندی -علیه الرحمه-ص 30).
14-قال رسول الله صلی الله علیه و آله:ایّاکم و دعوه الوالد فانّها ترفع فوق السحاب.*
یقول الله عزّ و جلّ:ارفعوها الیّ حتّی استجیب له.
و ایّاکم و دعوه الوالده فانّها احدّ من السیف (تنبیه الخواطر ج 1 ص 12).
(راجع:الجعفریات ص 309 و النوادر للسید فضل الله الرواندی -علیه الرحمه-ص 92).
*فی الجعفریات هکذا:فوق السحاب حتّی ینظر الله تعالی الیها.
فیقول:ارفعوها الیّ حتیّ استجیب له.
15-قال الامام الصادق علیه السالم:ثلاث دعوات لا یحجبن عن الله تعالی:
دعاء الوالد لولده-اذا برّه-.
و (دعوته)*علیه -اذا عقه-.
و عاء المظلوم علی ظالمه.
و دعاؤه لمن انتصر له منه.
و رجل مؤمن دعا لاخ له مؤمن و اساه فینا.
و دعاؤه علیه.اذا لم یواسه-مع القدره علیه و اضطرار اخیه الیه-(الامالی للشیخ الطوسی -علیه الرحمه-ص 280 المجلس 10 و عده الداعی ص 133 و تنبیه الخواطر ج2 ص 171).
*ما بین القوسین لم یذکر فی عدّه الداعی.
فی عده الداعی و تنبیه الخواطر هکذا:دعا لاخیه المؤمن اذا واساه فینا.
من یستجاب دعاؤه -و هو-:
الوالد لولده-اذا برّه-.
و علیه-اذا عقّه-.
و کذا الوالده...(المصباح للشیخ الکفعمی -علیه الرحمه -ص 994).
16-قال رسول الله صلی الله علیه و اله:ملعون من سبّ والدیه (تنبیه الخواطر ج 1 ص 111).
17-قال رسول الله صلی الله علیه و اله:من سبّ والدیه فعلیه لعنه الله (بحارالانوار ج 22 ص 489).
18-قال رسول الله صلی الله علیه و اله:من اکبر الکبائر ان یسبّ الرجل و الدیه (تنبه الخواطر ج 1 ص 111).
19-(قال رسول الله صلی الله علیه و اله فی حدیث حول مفاسد آخر الزمان و علاماته):
...و یسبّ الرجل اباه (جامع الاخبار ص 396 الفصل 102).
20-روی:انّ لله تعالی قال لموسی علیه السلام:اخبر عبادی:انّ من عقّ والدیه او سبّهما-مسلمین کان او مشرکین-ثمّ مات-قبل ان یموتا -فلا امان له عندی (مستدرک الوسائل ج 15 ص 196).
21-قال امیرالمؤمنین علیه السلام:امرنی رسول الله صلی الله علیه و آله ان اخرج فانادی -فی الناس-:
الا من ظلم اجیراً اجره .فعلیه لعنه الله.
الا من توالی غیر موالیه .فعلیه لعنه الله.
الا و من سبّ ابویه.فعلیه لعنه الله...(بحارالانوار للعلامه المجلسی -علیه الرحمه-ج 22 ص 490).
22-قال رسول الله صلی الله علیه و اله:من اکیر الکبائر ان یسبّ الرجل والدیه.
قالوا:-یا رسول الله -و کیف الرجل یسبّ والدیه؟
قال صلی الله علیه و اله :یسبّ الرجل.فیسبّ اباه.فیسبّ آخر اباه و امه *(تنبیه الخواطر ج 1 ص111 و بحارالانوار ج 71 ص 46).*ما بین القوسین لم یذکر فی تنبیه الخواطر.
23-قال رسول الله صلی الله علیه و اله:لعن الله ...من لعن ابویه.
فقال رجل:-یا رسول الله -أیوجد رجل یلعن ابویه؟!
فقال صلی الله علیه و اله:نعم.یلعن آباء الرجال و امّهاتهم فیلعنون ابویه (الکافی ج 8 ص 71).
24-قال موسی بن عمران للربّ عزّ و جلّ:-یا ربّ -فانّ من خلقک من یعقّ والدیه؟
فقال عزّ و جلّ:انّ (من)*العقوق لهما:ان یستسب لهما (بحارالانوار ج 71 ص 83 و مستدرک الوسائل ج 15 ص 191).
*ما بین القوسین لم یذکر فی مستدرک الوسائل.
ای یفعل ما یصیر سبباً لسبّ الناس لوالدیه.
و قد یسبّ الناس والدی من یفعل شنیعاً و قبیحاً و سوءاً او یرتکب عملاً یوجب ایذاء الناس.
25-قال الامام الصادق علیه السلام:...انّ ولد السوء یعیّر والده بعمله...(الکافی ج 2 ص 219).
26-قال امیرالمؤمنین علیه السلام:ولد السوء یهدم الشرف.و یشین السلف (غرر الحکم).
قال امیرالمؤمنین علیه السلام:ولد السوء یعرّ السلف.و یفسد الخلف (غرر الحکم).
27-قال الامام الصادق علیه السلام:انّ من حقّ الوالدین-علی ولدهما-:
ان یقضی دیونهما.
و یوفی نذورهما.
و لا یستسبّ لهما.
فاذا فعل ذلک کان بارّاً-و ان کان عاقّاً لهما فی حیاتهما-.
و ان لم یقض دیونهما.
و لم یوف نذورهما.
و استسبّ لهما.
کان عاقّاً و ان کان بارّاً (بهما)*فی حیاتهما-(مشکاه الانوار ج 1 ص 366 و بحارالانوار ج 79 ص 65).
*ما بین القوسین لم یذکر فی مشکاه الانوار.
28-قال الامام الصادق علیه السلام:ثلاثه من عاداهم *ذلّ:
الوالد و السلطان و الغریم (وسائل الشیعه ج 18 ص 327).
*فی الخصال ص 195 هکذا:من عازهم.
29-سئل الامام المجتبی علیه السلام عن العقوق؟
فقال علیه السلام:ان تحرمهما و تهجرهما (کشف الغمه ج 2 ص 395 تحقیق و نشر:المجمع العالمی لاهل البیت علیهم السلام تحت اشراف سماحه العلّامه حجّه الاسلام و المسلمین الحاج الشیخ محمد حسن الاختری-دامت توفیقاته-.).
30-عن ابی عبدالله علیه السلام قال:قال رسول الله صلی الله علیه و آله:من فقه الضیف ان لا یصوم تطوّعاً الّا باذن صاحبه.
و من طاعه المراه لزوجها ان لا تصوم تطوّعاً الّا باذنه و امره.
و من صلاح لعبد و طاعته و نصحه لمولاه ان لا یصوم تطوّعاً الّا باذن مولاه و امره.
و من برّ الولد (بابویه)*ان لا یصوم-تطوّعاً -الّا باذن ابویه و امرهما.
و الّا کان الضیف جاهلاً.
و کانت المراه عاصیه.
و کان العبد فاسقاً عاصیاً.
و کان الولد عاقّاً (الکافی ج 4 ص 151 و من لا یحضره الفقیه ج 2 ص 99 و علل الشرایع ج 2 ص 99 الباب 115).
*ما بین القوسین لم یذکر فی الکافی و علل الشرائع.
فی الفقیه:فاسداً عاصیاً.
و فی علل الشرایع:فاسداً عاصیاً غاشّاً.
فی علل الشرائع هکذا:و کان الولد عاقّاً قاطعاً للرحم.
31-یکی دیگر از فرزندان حضرت نوح علیه السلام کنعان نام داشت.
او سوار کشتی نشده و در طوفان هلاک شد.
32-عبدالعظیم بن عبدالله حسنی قال:سمعت علیّ بن محمد العسکری علیه السلام یقول:عاش نوح علیه السلام الفین و خسمائه سنه.و کان یوماً -فی السفینه-نائماً فهبّت ریح فکشفت عن عورته.فضحک حام و یافث فزجرهما سام علیه السلام و نهاهما عن الضحک.
و کان کلّما غطّی سام شیئاً -تشکفه الریح -کشفه حام و یافث.
فانتبه نوح علیه السلام فرآهم.و هم یضحکون فقال:ما هذا؟
فاخبره سام بما کان.فرفع نوح علیه السلام یده الی السماء یدعو و یقول:اللّهم غیّر ماء صلب حام حتّی لا یولد له الّا السودان اللهم غیر ماء صلب یافث.
فغیّر الله ماء صلبیهما...
و قال نوح علیه السلام لحام و یافث:جعل الله ذرّیتکما خولاً لذرّیه سام الی یوم القیامه.
لانّه برّبی.و عققتمانی فلا زالت سمه عقوقکما لی-فی ذریّتکما-ظاهره.
وسمه البرّ بی-فی ذرّیه سام-ظاهره ما بقیت الدنیا (علل الشرایع ج 1 ص 44 الباب 28 ح 1).(ذکرنا منه موضع الحاجه الیه).
(من جمله ما جاء فی خطبه لامیرالمومنین علیه السلام):...ثمّ اذنت-فی ایداعه -سام دون حام و یافث فضربت لهما بسهم فی الذلّه.
و جعلت ما اخرجت-من بینهما-لنسل سام خولاً (اثبات الوصیّه ص 128).
33-(قال الامام الصادق علیه السلام):دفع نوح علیه السلام الاسم الاکبر و میراث العلم و آثار علم النبوّه الی ابنه-سام-.
و امّا حام و یافث فلم یکن عندهما علم ینتفعان به (الکافی ج 8 ص 285 و کمال الدین ص 135).
34-قال الامام الرضا علیه السلام:انّ الله عزّ و جلّ امر بثلاثه-مقرون بها ثلاثه اُخری-.
امر بالصلاه و الزکاه.
فمن صلّی و لم یزک لم تقبل منه صلاه.
و امر بالشکر له و للوالدین.
فمن لم یکشر والدیه لم یشکر الله.
و امر باتّقاء الله و صله الرحم.
فمن لم یصل رحمه.لم یتّق الله عزّ و جلّ (الخصال ص 156 و عیون اخبارج 1 الباب 26 و کشف الغمّه ج 3 ص 393 تحقیق و نشر المجمع العالمی لاهل البیت علیهم السلام).
قال الامام الرضا علیه السلام:من لم یشکر المنعم -من المخلوقین-لم یشکر الله عزّ و جلّ (عیون الاخبار ج 2 ص 27 الباب 31).
35-(قال الامام الصادق علیه السلام لرجل حول المفاسد آخر الزمان و علامات ذلک):
...و رایت العقوق قد ظهر واستخف بالوالدین و کان من اسوء الناس حالاً -عندالولد-.
و یفرح بان یفتری علیهما...
و رایت ابن الرجل یفتری علی ابیه و یدعو علی والدیه.
و یفرح بموتهما...
...فکن علی حذر و اطلب الی الله النجاه...
و اعلم انّ الناس فی سخط الله عزّ و جلّ ...(الکافی ج 8 ص 40-41).
36-عن ابراهیم بن مهزم قال:خرجت من عند ابی عبدالله علیه السلام لیله ممسیاً.فاتیت منزلی بالمدینه و کانت امّی معی فوقع بینی و بینها کلام فاغلظت علیها *.
فلمّا ان کان من الغد.صلّیت الغداه و أتیت ابا عبدالله علیه السلام (فلّما دخلت علیه).
فقال علیه السلام لی-مبتدئاً -:یا ابا مهزم -مالک و للوالده ؟!اغلظت لها-البارحه-.
او ما علمت انّ بطنها منزل قد سکنته و انّ حجرها مهد قد غمزته.
و ثدیها و عاء شربته؟!
قلت:بلی.
قال علیه السلام:فلا تغلظ علیها (بصائر الدرجات ص 319 و دلائل الامامه ص 255).
(راجع:الخرائج ج 2 ص 729 و المناقب ج 4 ص 241).
*فی بصائر الدرجات:لها. *مابین القوسین لم یذکر فی دلائل الامامه.
*فی دلائل الامامه:یا ابن مهزم. فی بصائر الدرجات:اغلظت فی کلامها البارحه.
فی بصائر الدرجات:اما.
فی دلائل الامامه هکذا:منزلاً قد سکنته و انّ حجرها مهداً قد مهدته ف-درّ ثدیها و عاء قد شربته؟
فی بصائر الدرجات:قال:قلت:نعم. فی دلائل الامامه:فلا تغلظ لها.
37-قال رسول الله صلی الله علیه و آله:الفقر من خمسه و عشرین شیئاً.
...و دعوه الوالدین باسمهما (بحارالانوار ج 73 ص 316-317).
(و فی روایه اُخری):...و نداء الوالدین باسمهما (بحارالانوار ج 73 ص 318).

منبع مقاله: ناجی موسوی جزایری، سید هاشم، (1340)، فرزندان رحمت شده و فرزندان نفرین شده، قم: ناجی جزایری، چاپ سوم، (1388).

/م