دردسرهای سردردهای موضعی و راه آرام کردنشان

بررسی تازهای حاکی از آن است که مادهی شیمیایی عامل تندی فلفلها که پیهای حساس درد را در دهان فعال میکند، در آرام کردن سردردهای موضعی مؤثر است. پژوهندگان، این اثر غیر منتظر فلفل را همراه چند روش تازه دیگر برای درمان سردردهای موضعی در کنگره بین المللی سردرد که در در واشینگتن تشکیل شد شرح دادند. نینان ماتیو، رئیس سابق درمانگاه سردرد در هیوستن و سازمان دهندهی این کنگره گفت: «نوع موضعی، حادترین شکل شناخته شدهی سردرد است». این بیماری عصبی- عروقی که با حملههای بازگشت کننده درد در اطراف یک چشم مشخص میشود، آفت جان حدود یک درصد جمعیت جهان است. مردها تقریباً پنج برابر زنها دچار آن میشوند که علت آن شناخته نیست. هر«حمله موضعی»روزانه شامل یک تا بیست سردرد میشود و این وضع ماهها و گاهی یک سال یا بیشتر دوام میآورد. ماتیو می گوید: «بین دو حمله، بیماران در ترس کشنده حملهی بعدی به سر می برند». پژوهشهای قبلی با ترکیبهای فلفل تند (موسوم به کپساسین) حاکی بود که این ماده باید به طور انتخابی طبقهای از یاخته های پی مسئول شناخت یا انتقال درد را تحریک کند و سپس از کار بیندازد. به گفتهی ماتیو: «کپساسین پایانههای عصبی، عاملِ باعث درد را تحلیل میبرد» . استفادهی مکرر تا آنجا که بافت مربوط دیگر در تماس با ترکیب « نسوزد»، سرانجام باعث مرگ پیهای حساس به درد می شود . بررسی تازه به سرپرستی برونو فوسکو در دانشگاه فلورانس ایتالیا و در مورد23 مرد و 6 زن انجام گرفته است که دچار سردرد موضعی بودهاند.
پژوهندگان روزانه داخل بینی هر داوطلب محلول دارای کپساسین می پاشیدند: در 16 بیمار در سوراخ بینی طرف درد و در 13 بیمار دیگر در سوراخ طرف مقابل. فوسکو می گوید: درمان «چند روز» طول کشید. در 60 روزی که بیماران زیر نظر بودند، در 11 نفراز 16 نفری که در طرف درد درمان شده بودند سردرد موضعی به کلی از بین رفت. دو نفر دیگر 50 درصد کاهش در تعداد حمله ها داشتند وسه نفر باقی هیچ تخفیفی حس نکردند. هیچ یک از بیمارانی که در طرف مقابل درد در بینی آنها دارو پاشیده شده بود، هیچ تخفیفی نداشتند. ماتیو دست به کار دیگری زد، یعنی با جراحی عصب سه قلو که دخیل در سر درد موضعی است، انتقال درد را برای همیشه از بین برد. برای این کار از سوراخ کوچک قاعده جمجمه، سوزنی وارد می‌شود و به عصب می رسد و سپس در سوزن، یک بسامد رادیویی گرمازا که می تواند رشتههای کوچک برنده درد را منعقد کند برقرار میگردد. به گفتهی او بقیه عصب دست نخورده میماند. ماتیو میگوید70 بیمار را که به علت مقاومت سردردشان در برابر شکلهای دیگر درمان انتخاب شده بودند جراحی کرده است. به گزارش او، درمان با گرما بیشتر این بیماران را کمک کرد و جلوی همه سردردهای موضعی را در حدود 75 درصد آنان گرفت از جمله تعدادی که بیش از یک سال از سر درد روزانه رنج میبردند. او میگوید علاوه بر این هر گاه عصب مرده دوباره رشد کند و سر درد برگردد، می توان عمل را تکرار کرد. به نظر ماتیو اشکال عمده این روش، کرخ کردن دور چشم در یک طرف صورت است. لی کودرو رئیس سابق درمانگاه سردرد کالیفرنیا، روش تازهتری در پیش گرفت: درمان با نور. به پژوهندگان مختلف ثابت شده بود سردردهای موضعی ممکن است باعث اختلال« ساعت» شبانه روزی مغز شود. کودرو دوازده سال پیش پی برد پارهای بیماران میتوانند با چند ساعت بیشتر خوابیدن بامدادی از دست سردردشان نجات یابند. اطلاعات جدید کودرو که متکی به بررسی مقدماتی تنها چهار بیمار است، پزشکان را راهنمایی میکند بتوانند ساعت نامیزان مبتلایان به سردرد موضعی را با تجویز دو ساعت بیوقفه ماندن در نور شدید پس از غروب به مدت چهار روز پیاپی، میزان کنند. به گفتهی او: « بسیار شگفت انگیز بود. ما توانستیم ظرف دو هفته پس از درمان با نور شدید، دوره موضعی را بشکنیم». و بیماران مجبور نبودند دوره خواب خود را تغییر دهند. کودرو میگوید اگر مؤثر بودن این درمان ثابت شود، بیماران میتوانند در آغاز هر درد با نشستن زیر مجموعهای از 12 تا 14 لامپ مهتابی آبی و سفید، خود را در خانه با هزینه اندکی درمان کنند. ماتیو خاطر نشان میسازد: «ما پی نبردهایم چرا در مبتلایان به سر درد موضعی، اختلال ساعت زیستی رخ میدهد». علاوه بر این پژوهندگان نمیدانند چگونه اختلال ساعت باعث بروز درد میشود. در ضمن چندتا از گزارشهایی که در کنگره مذکور ارائه شد، معمای دیگری را پیش آورد: چه چیز در سردرد موضعی و دیگر سردردها باعث درد میشود؟ کارشناسان سردرد سالها گمان میکردند گشاد شدن رگهای خونی باعث درد سردرد موضعی است. البته بسیاری سردردها نزدیک رگهای خونی گشاده شده بروز میکند و بسیاری داروهای موثر سر درد، رگهای گشاد را تنگ میکنند. ولی مایکل ماسکو ویتز از بیمارستان عمومی ماساچوست در بوستون میگوید: «ما به این نتیجه رسیدهایم که نظریه گشادی و تنگی رگها در سردرد بیش از حد ساده است و دقیق نیست». رشته های درد در پیها، نه تنها درد را منتقل میکنند بلکه آماس رگهای خونی و دیگر بافتهایی را که متصل به عصب مربوط هستند را نیز بر عهده دارند. ماسکو ویتز و دیگران دریافته اند که رشته های عصبی برای پارهای داروهای مؤثر بر میگرن (درد نیمه سر) و سردرد موضعی،گیرندههایی دارند. او اکنون گزارش میدهد که ظاهراً کار این داروها تعدیل قطع شریانها نیست، بلکه مانع شدن از انتقال درد و جلوگیری از آماسی است که عصب در بافت نزدیک خود باعث می شود. او میگوید اطلاعات تازه‌اش نشان میدهد چگونه گیرندههای پارهای داروهای سردرد و سایر مواد شیمیایی که هنوز برای سردردها به کار نرفتهاند، به نظر میرسد «آزاد شدن مواد شیمیایی موجب آماس را در دیوار رگهای دردناک تنظیم میکنند». به عنوان مثال، گروه او با به کار بردن این داروها در بافت موشها جلوی آماس رگ را گرفت. کودرو همچنین هیجان خود را دربارهی موضوعهای دیگری ابراز میدارد که در کنگره عنوان شد و به نظر میرسد مؤید مشاهدهای باشد که او نخستین بار چندین سال پیش گزارش داد: ظاهراً بیماران سردرد موضعی دچار بدکاری موقت دستگاهی هستند که سطح اکسیژن را در خونشان تنظیم میکند. کودرو میگوید کارش نشان میدهد نیترو گلیسیرین که در جریان دورهی موضعی فعال در بیماران باعث درد میشود، این کار را با پایین آوردن سطح اکسیژن خون انجام میدهد. در اشخاص تندرست و در بیماران دارای سردرد موضعی بین دو حمله، کاهش اکسیژن بر اثر نیترو گلیسیرین تنها 20 دقیقه طول میکشد. در بیمارانی که حملهی سردرد موضعی داشتند، سطح اکسیژن سه برابر بیشتر پایین می ماند و باعث سردرد تازهای میشد. دو گزارش کنگره نیز حاکی از آن بود که برای مبتلایان دوره فعال سردرد موضعی، جبران سطح پایین اکسیژن خون مشکل میشد. کودرو میگوید این بررسیها مجموعاً ممکن است سرانجام توضیح دهند چرا دمزدن اکسیژن خالص که خودش در 1979 پیشقدم آن بوده و اکنون روش شناخته شدهای است، در درمان سردردهای موضعی تأثیر فراوان نشان داده است.