محاسبه ی جدول های ریاضی در دوران جدید

به دلیل گستردگی موضوع، در این جا فقط می توان شرحی مختصر و ناکافی از تاریخچه ی جدول های ریاضی بعد از محاسبات بریگز و نپر به دست داد. اندازه ی این کارهای محاسباتی در جدول زیر که تعداد جدول های ریاضی محاسبه شده بین 1500 و 1960 میلادی را به دست می دهد نشان داده شده است.

دوره	تعداد جدول ها	دوره	تعداد جدول ها
1500-1600 1600-1700 1700-1800 1800-1900	9 70 84 223	1850-1900 1900-1925 1925-1950 1950-1960	762 807 1,999 1,143
		جمع	5,097

با توجه به این داده ها می بینیم که در قرن بیستم، تا آخر دهه ی 60، تقریباً 77 درصد کل جدول های محاسبه شده از 1500، به وجود آمده اند- و همچنین 29 درصد جدول های محاسبه شده در قرن بیستم، تنها در یک دهه، بعد از آن که کامپیوترهای الکترونیکی به صورت تجاری در دسترس قرار گرفتند، به وجود آمده اند. برخی بر این باورند که این ماشین های محاسب جداول ریاضی را از رونق خواهند انداخت، ولی باید توجه کرد که هنوز هم تولید جدول های جدید با نرخ بیش از صد جدول در هر سال ادامه دارد.
به منظور دنبال کردن جدول ها و فراهم کردن یک منبع اطلاعاتی در مورد آن ها، در سال 1943 نشریه ای به نام جدول های ریاضی و راهنمای محاسبات (1) بنیان گذاشته شد (در سال 1960 نام این نشریه به ریاضیات محاسبه (2) تغییر پیدا کرد).
در سال 1946 کتاب قابل توجهی با عنوان مرجع جدول های ریاضی (3) در لندن توسط اداره ی محاسبات علمی و زیر نظر یکی از متخصصان مشهور محاسبات به نام ال.جی.کومیر (4) منتشر شد. این کتاب اثر مشترک اِی. فلچر، (5) جی. سی. پی. میلر (6) و ال. روزنهد (7) بود. در صفحات این کتاب تعداد زیادی از جدول های ریاضی بررسی شده و حدود و کران های آن ها به طور کامل تشریح شده بود. ویرایش جدیدی از این اثر ارزشمند در سال 1962 منتشر شد.
گاهی محاسبه ی جدول را کاری دونِ شأن ریاضیدان دانسته اند. پیتر بارلو در مقدمه ی جدولش (که قبلاً معرفی شد) در مورد کار خودش می گوید:
از محاسبه ی جدول نمی توان انتظار شهرت ریاضی داشت؛ برای انجام چنین کاری چیزی لازم نیست جز مهارتی متوسط در محاسبه و حفظ نظم و توجه؛ و این ها قابلیت هایی نیست که ریاضیدان مشتاقانه در پی کسبشان باشد.
اما بر خلاف این نظر، تورقی اجمالی در مرجع جدول های ریاضی، که در بالا ذکر شد، نشان می دهد که در میان بیش از دو هزار متخصص محاسبات که آثارشان در این کتاب ارائه شده است، نام برخی از برجسته ترین مردان تاریخ ریاضیات به چشم می خورد – مثلاً جی. سی. آدامز (8)، جورج آیری (9)، ام. اچ. آندویر (10)، اف. و. بسل (11)، آگوستوس دومورگان، ال. ای. دیکسون (12)، لئونارد اویلر (13)، کارل ف. گاوس (14)، س. ژ. ژاکوبی (15)، آ. م. لژاندر (16)، کارل پیرسون (17)، و ت. ج. اشتیلیس. چه کسی ممکن است از قرار گرفتن نامش در این فهرست امتناع کند؟
این مردان، در کنار آثار نظری خود، از کار با عناصر سازنده ای نیز که در آن زمان، همانند زمان ما، می بایست بنیادهای علوم کاربردی و نظری را تشکیل می دادند، لذت می بردند.
و اگر بخواهیم نام تحلیل گرانی را که به کمک الگوریتم های نبوغ آمیزشان، توابع به شکل نهایی جدول ها درآمدند نیز به این فهرست اضافه کنیم، باید نام تعداد زیادی از ریاضیدانان برجسته ی دوره های مختلف را هم در فهرست بگنجانیم.

پی نوشت ها :

1.Mathematical Tables and Aids to Computation
2.Mathematics of Computation
3. An Index of Mathematical Tables
4. L. J. Comire
5. A. Fletcher
6. J. C. P. Miller
7. L. Rosenhead
8. J. C. Adams
9. George Airy
10. M. H. Andoyer
11. F.W.Bessel
12. L. E. Dickson
13. Leonhard Euler
14. Karl F. Gauss
15. C. j. Jacobi
16. A. M. Legendre
17. Karl Pearson

منبع مقاله :
دیویس، هارولد؛ (1384)، تاریخ محاسبه، مهران اخباریفر، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ اول