نویسنده: دکتر سید جلال یونسی




 

لیوان های سر پر زندگی چه تأثیری در روابط زناشویی دارد؟

تمامیت خواهی(perfectionism):

بعضی این خصیصه ی مرضی را به اشتباه، کمال گرایی ترجمه کرده اند که به نظر این جانب درست نیست. زمانی که به مراجعان گفته می شود که آقا/خانم شما کمال طلب هستید، همواره از آن ها می شنویم که آیا کمال طلبی بد است؟! نه کمال طلبی بد نیست بلکه تمامیت خواهی مضر است. کلمات کامل و کمال، تداعی های مثبت را در ذهن افراد ایجاد می کند. حبیب الله آریانپور در فرهنگ لغات انگلیسی به فارسی برای کلمه ی «Perfect» معادل های تام، تمام، کامل و کمال را آورده است که تام و تمام از بین معنای این اصطلاح بهترین معادل است. جهت روشن شدن این موضوع بهتر است به این مثال توجه کنیم، ما این مثال را در کلینیک های روان شناختی خودمان برای کلیه ی مراجعان بیان می کنیم:
فرض کنید از شما خواسته می شود تا یک دیگ آش بپزید، مواد لازم برای این آش شامل: نخود، لوبیا، عدس، روغن، رشته، سبزی، آرد، پیاز، کشک، نمک، فلفل و زردچوبه است. شما پیمانه ی خاص برای خودتان دارید و آن یک کاسه ی سه لیتری است. اگر شما فردی تمامیت خواه باشید ممکن است جهت تهیه ی آش چنین عمل کنید:
یک کاسه رشته، یک کاسه سبزی، یک کاسه روغن، یک کاسه نخود، یک کاسه لوبیا، یک کاسه عدس، یک کاسه آرد، یک کاسه فلفل، یک کاسه نمک، یک کاسه کشک و یک کاسه پیاز و زردچوبه را استفاده کنید. این آش نخواهد شد، زهرماری خواهد بود که به علت طعم بد آن حتی خودتان توان چشیدن یک قاشق از آن را نخواهید داشت، زیرا شما خواستید تمام پیمانه ها را سر پر، تام و تمام بگیرید.
آش زندگی ما نیز چنین است! ما نمی توانیم در تمام موارد و موضوعات مختلف زندگی لیوان ها یا پیمانه های مان را سر پر و تام و تمام بگیریم، در غیر این صورت زندگی را برای خود و دیگران رنج آور می کنیم. زن تمامیت خواه به شدت مُصّر است که شوهرش در تمام موارد زندگی برای وی سنگ تمام بگذارد و تمام لیوان های زندگی برایش سر پر باشد. حد تام و تمام سکس، محبت، عاطفه، حمایت مالی، وقت گذاشتن در خانه، احترام در مقابل دیگران، رعایت موازین اخلاقی، جذابیت، فعال بودن در خانه و بیرون و...، اگر یکی از این لیوان ها درصدی کم شد، این شوهر از چشم این خانم افتاده است.
برعکسِ این مثال برای آقایان نیز صادق است، اینان همه چیز را در حد بیست می خواهند و حتی نوزده و نیم نیز برای آن ها کافی نیست، هر چیز غیر بیست را در حد صفر می بینند. اگر مورد کوچکی از همسرش دید باعث می شود که فوراً از چشم وی بیفتد. این جور افراد دوست دارند در تمام زندگی برای همه سنگ تمام بگذارند، از طرفی دیگران نیز برای آن ها سنگ تمام بگذارند، که البته در زندگی روزمره و زناشویی این امری غیرممکن است. اینان در پی تفاهم مطلق با همسرشان هستند که برای دو فرد دارای بهره ی هوشی بالای 100 غیر ممکن است، مگر این که هر دو زن و شوهر عقب مانده ی ذهنی یا یکی عقب مانده باشد و دیگری بر وی مسلط شود، در این صورت می توان تفاهم مطلق داشت.
بهتر است بدانیم در ایده آل ترین و بهترین موقعیت، چنان چه زوجی 70 درصد تفاهم داشته باشند بسیار عالی است. چه بسیار اختلافات زناشویی که علت این خصیصه ی مرضی ایجاد می شود و چه بسیار طلاق هایی که به واسطه ی خصیصه ی تمامیت خواهی اتفاق افتاده است. افراد تمامیت خواه با افراد وسواسی در یک محور قرار دارند. بسیاری از وسواسی ها قبلاً تمامیت خواه بوده اند و بسیاری از تمامیت خواهان هستند که قبلاً وسواسی بوده اند. جزئی نگری از خصیصه های بارز اینان است. درگیری میان زن و شوهر به علت مسائلی جزئی و پیش پا افتاده در افراد دارای این گونه خصیصه ها دیده می شود.

نحوه ی شناسایی این افراد:

زوجین دارای این خصیصه ی مرضی همواره از کلمات باید و نباید و دارای الزام و اجبار استفاده می کنند: باید شوهرم محبت بیش تری به من داشته باشد، من نباید اجازه دهم او به من کوچکترین بی اعتنایی کند، او نباید هیچ وقت با من این گونه حرف بزند، او نباید هیچ وقت دروغ بگوید، او همواره باید سر وقت در محل قرار حاضر باشد؛ کلاً ذهن اینان پر از کلمات دارای الزام و اجبار و باید و نباید است، اینان با اجبارها و الزام ها با خود و دیگران زندگی می کنند و مدام در جهت عملی شدن این باید ها و نبایدها تلاش می کنند. اینان سعی دارند در چهارچوبی خشک و بدون انعطاف زندگی کنند، هر چیزی غیر از این می تواند برای آنان اضطراب آور باشد.
این گونه افراد به دنبال همسری بی عیب و نقص هستند که در تمام زمینه ها تام و تمام باشد، چنان چه سعی می کنند خودشان را نیز بی عیب و نقص ببینند و از هر گونه نقصی مبرا باشند؛ به عبارت بهتر دوست دارند خدا باشند!

چگونه می توان با تمامیت خواهی مقابله کرد؟

نحوه ی مقابله با این خصیصه ی مرضی:

یکی از راه های مقابله با این خصیصه، شناسایی افکاری است که دارای باید و نباید است و تلاش برای تبدیل آن به «بهتر است» از مراجعان خواسته می شود مداوم به افکار خود توجه کنند و هرگونه فکری که بوی باید و نباید و الزام و اجبار دارد را در جدولی مانند جدول زیر یادداشت کنند و فوراً آن را به «بهتر است» تبدیل کنند. در حقیقت زوجین به جای کلمات دارای الزام از ترجیحات استفاده می کنند.

ردیف

افکار دارای باید و نباید

ساعت و روز و مکان

قبل از آمدن این فکر چه حالی پیدا کردید؟

بعد از آمدن این فکر چه حالی داشتی؟

جمله ی جانشین

1

شوهرم باید به موقع به خانه بیاید

روز دوشنبه ساعت 12 در آشپزخانه

غمگین بودم

عصبی شدم

بهتر است شوهرم به موقع به خانه بیاید.

در این جدول هر گونه فکر دارای الزام در ستون اول و ساعت، زمان و مکانی که این فکر به ذهن خطور کرده است در ستون دوم یادداشت می شود تا فرد بداند این افکار بیش تر در چه زمان و مکانی به ذهن وی خطور می کند. در دو ستون بعدی سعی می شود مراجع به حالات هیجانی با این افکار پی ببرد و آن ها را ثبت کند تا متوجه شود بسیاری از حالات هیجانی آزاردهنده که تجربه می کند، ناشی از این افکار است. چنان چه ما به ارتباط بسیار قوی بین افکار و حالات هیجانی خود پی ببریم، قدم مهمی در درمان برداشته ایم و بالاخره به فکر جانشینی می افتیم که بهتر است. زوجین تمامیت خواه توجه کنند که برای آنان چیزی به نام باید و نباید وجود نخواهد داشت. ما تنها یک باید داریم و آن این است که نباید، باید و نباید را در زندگی زناشویی مان به کار ببریم! با این تکلیف، افکار زوجین نسبت به هم نرم تر و انعطاف پذیرتر خواهد شد. در صورت عدم تحقق هر یک از خواسته ها، واکنش ما بدون عصبانیت، قهر و پرخاشگری خواهد بود.
البته برای موارد حاد تمامیت خواهی، تکنیک هایی وجود دارد که حتماً باید زیر نظر متخصص روان شناسی انجام پذیرد.
منبع مقاله :
یونسی، سید جلال؛ (1388)، مدیریت روابط زناشویی (آسیب ها و راه حل ها در روابط زناشویی)، تهران: نشر قطره، چاپ دوم