چند دانستنی پزشکی

سیگار و حاملگی

متخصصان اپیدمولوژی به این نتیجه رسیده‌اند که استعمال دخانیات باعث کاهش قدرت باروری زن می‌شود. پژوهشگران برای آزمایش، شش‌صد و هفتاد و هشت زن را که مایل به حامله شدن بودند انتخاب کردند و دیدند که سی و هشت درصد غیرسیگاری‌ها در نخستین دوره حامله شدند، در حالی که فقط بیست و هشت درصد از سیگاری‌ها بارور گردیدند. و نیز معلوم شد که 4ر3 برابر بیش‌تر احتمال دارد که در مورد سیگاری‌ها یک سال طول بکشد تا حامله شوند. روی‌هم‌رفته، میزان باروری سیگاری‌ها – که زیر تأثیر سیگاری بودن شوهر نباشند – هفتاد و دو درصدِ غیرسیگاری‌هاست. شواهد و مدارکی در دست است که نشان می‌دهد که با قطع مصرف سیگار، میزان باروری در عرض یک سال به حد طبیعی خود باز می‌گردد.

فشار خون قوزک

هنگامی که نتوان بازوبند اندازه‌گیری فشار خون را به روی دست بست، می‌توان از سنجش فشار خون قوزک پا استفاده کرد. برای مثال هنگامی که هر دو دست دچار آسیب یا حادثه‌ای می‌شود یا این که دچار سوختگی شدید می‌گردد یا این که بر روی سر و گردن اعمال جراحی صورت می‌گیرد، نمی‌توان فشار خون بازو را اندازه گرفت. پژوهشگران، فشار خون قوزک و بازو را توسط کانول‌های مخصوص که درون شریان قرار می‌گیرد اندازه گرفتند و ارقام به دست آمده را با هم مقایسه کردند. این ارقام بسیار به هم نزدیک بود. درنتیجه می‌توان در موارد ضروری از اندازه‌گیری فشار خون قوزک پا استفاده کرد.

واکنش سولفانامیدها

زن چهل و شش ساله‌ای که دچار عفونت‌های راجعه‌ی دستگاه ادراری می‌شد با تب سی و نُه درجه‌ی سانتیگراد و لرز به پزشک مراجعه کرد. کشت ادرار او وجود میکروبی به نام کلبسیلا را نشان داد. بیمار را با داروی جنتامایسین تحت مداوا قرار دادند. دو روز بعد، تب کاهش یافت، کشت ادرار منفی شد، و آن‌گاه به مریض داروی کوتری‌موکسازول دادند. چند ساعت پس از شروع درمان، بیمار دچار لرز و تب 4ر39 درجه‌ی سانتیگراد شد. بیمار هیچ‌گونه ثبورات جلدی، التهاب مفاصل، یا بزرگی غدد لنفاوی نداشت. آزمایش ادرار طبیعی بود، ولی تعداد گلبول‌های سفید خون افزایش نشان می‌داد (هجده هزار در هر میلیمتر مکعب). درمان با کوتری موکسازول متوقف گردید و علائم بیمار رو به بهبودی رفت. پس از بررسی دقیق‌تر روشن شد که وی پیش از آن هم به خاطر مصرف این دارو دچار همین عوارض شده است. با رضایت وی، دوباره به او یک قرص کوتری موکسازول داده شد و سه ساعت بعد، لرز شروع گردید و تب به سی و نُه درجه‌ی سانتیگراد رسید. البته باید دانست که واکنش به سولفانامیدها نادر بوده و شامل تب، لرز، و افزایش تعداد گلبول‌های سفید خون است. این واکنش همانند واکنش در برابر عفونت خون است.

آنتی کور ضد عضله‌ی قلب

درحال حاضر برای تشخیص وجود آنتی کور ضد عضله‌ی قلب روشی ابداعی وجود دارد که به روش آنتی کور فلورسنت غیرمستقیم معروف است. این روش برای تشخیص و تعیین وضعیت بیمار در بیماری‌های قلب بسیار مفید است و می‌توان با آن بسیاری از پیچیدگی‌های تشخیص تب روماتیسمی، سکته‌ی قلبی، و بسیاری از حالت‌های پس از جراحی‌های قلب را برطرف ساخت. ماده‌ی به کار رفته در این آزمایش، برش‌های ظریف منجمد شده‌ی قلب میمون است. این آزمایش در بیست و پنج تا چهل و سه درصد از بیماران دچار تب روماتیسمی مثبت می‌شود. با بهبود بیماری، میزان آنتی کور کاهش می‌یابد. کسانی که بارها به حمله‌ی تب روماتیسمی دچار شده‌اند احتمال بیش‌تری دارد که آزمایش آن‌ها مثبت شود. در سکته‌ی قلبی، در بیست و هشت درصد تا سی و یک درصدِ موارد، آزمایش مثبت می‌شود. در نارسایی‌های عروق تغذیه کننده‌ی قلب به ندرت ممکن است این آزمایش مثبت شود. بنابراین، در تشخیص و تمیز بین این دو حالت بسیار مفید است.

پروژسترون برای سرطان

سرطانِ لایه‌ی داخلی رحِم (آندومتر) یکی از شایع‌ترین سرطان‌های مهاجم در مورد زنان است. افزایش این نوع سرطان با افزایش عمر متوسط زنان ارتباط نزدیکی دارد که خود مربوط به بهتر شدن تغذیه، مراقبت‌های بهداشتی، و شرایط مناسب‌تر زندگی است، به طوری که این سرطان شایع‌ترین سرطان در زنان پس از یائسگی به شمار می‌رود. در حال حاضر برای درمان سرطان آندومتر باید اقدام به عمل جراحی نمود که در طی آن رحِم، لوله‌ها، و تخمدانِ هر دو طرف برداشته می‌شود. این عمل جراحی حتی در زنانی که تاکنون نزاییده‌اند اجرا می‌شود. ولی پژوهشگران به این نتیجه رسیدند که می‌توان با تجویز داروهای پروژسترونی با این سرطان مقابله کرد زیرا سرطان آندومتر به دنبال تحریک طولانی آن توسط استروژن به وجود می‌آید و پروژسترون با این اثر استروژن در تضاد است.

ضد قارچ

کلوتری مازول نام دارویی است که برای درمان التهاب و تورم قارچی دستگاه تناسلی زنان مصرف می‌شود. اخیراً در فرمول ساختن این دارو تجدید نظر به عمل آمده است، به طوری که قرص جدیدی ساخته شده است که مصرف یک عدد آن می‌تواند بیماری را درمان کند. بدین ترتیب، تمام دوره‌ی درمانی با همان یک قرص امکان‌پذیر است. بنابراین دیگر لازم نیست که بیمار دارو را در چندین روز و طبق برنامه‌ی خاصی مصرف نماید. با این روش، تا هفتاد و دو ساعت، غلظت زیادی از دارو در ترشح واژینال وجود دارد، در حالی که غلظت سرمی آن قابل توجه نیست. میزان موفقیت در درمان با این روش، در حد روش قدیمی است.

عارضه‌ای نسبتاً جدید

متوکلوپراماید دارویی است که به فراوانی به عنوان داروی ضدتهوع به کار می‌رود. مطالعات اخیر به این نتیجه رسیده است که متوکلوپراماید می‌تواند سبب افزایش فشار خون گردد. از این رو، در افرادی که دچار افزایش اولیه‌ی فشار خون هستند باید با احتیاط مصرف شود. پیش از این، مصرف این دارو در مبتلایان به بیماری فئوکروموسیتوم ممنوع اعلام شده بود، زیرا می‌تواند سبب حمله‌ی حاد آن گردد. دانشمندان برای اثبات این مطلب بیست مرد و زنِ بین نوزده تا پنجاه و پنج ساله را انتخاب کرده و فشار خون و تعداد نبض آن‌ها را پس از نزریق ده میلی‌گرم منوکلوپراماید در مقایسه با تزریق محلول نمکی ساده به دقت زیر نظر گرفتند. هم‌چنین ده نفر پس از تزریق گلوکاگون بررسی شدند. گلوکاگون در کسانی که دچار بیماری فئوکروموسیتوم هستند سبب افزایش قابل توجه فشار خون می‌شود. هر بیست نفر در آغاز به نظر می‌رسید که فئوکروموسیتوم داشته باشند زیرا فشار خون آن‌ها بالا رفت و دچار حمله‌های طپش قلب، اضطراب، عرق کردن، و سردرد شدند. هشت روز پس از این آزمایش، مصرف تمام داروهای ضد فشار خون برای این افراد ممنوع شده بود. آزمایش‌ها نشان دادند که تزریق متوکلوپراماید پس از سه دقیقه سبب افزایش فشار خون و افزایش تعداد نبض می‌گردد. این افزایش فشار خون، موقتی است و پس از ده دقیقه به حد طبیعی باز می‌گردد، ولی تعداد نبض کماکان زیاد باقی می‌ماند. نکته‌ی بسیار جالب این است که در کسانی که در حالت ایستاده فشار خونشان بیش از پانزده میلی‌متر جیوه می‌افتد، متوکلوپراماید توانسته است این عارضه را درمان کند. مکانیسم این پدیده هنوز شناخته نشده است.

خشکشویی در حاملگی

زن حامله‌ای که پیش‌تر یک بار وضع حمل کرده بود، در یک خشکشویی به کار مشغول شد، ولی به خاطر نشت بخار تتراکلرواتیلن از دستگاه‌های خشکشویی، جنین وی با وزن یک کیلوگرم مرده به دنیا آمد. پیش از مرگ جنین، اختلال رشد در داخل رحم مشخص شده بود. حاملگی سوم، در حالی که این زن مشغول به همان کار بود روی داد که بسیار بد بود و منجر به تولد یک نوزاد به وزن هشت‌صد و پنجاه گرم شد که در سی و دو هفتگی توسط عمل سزلرین به دنیا آمد. ماده‌ی تتراکلرواتیلن در آزمایشگاه سبب تأخیرِ رشدِ درون رحمی جنین موش می‌شود، ولی بر روی موش صحرایی این اثر را ندارد. هنوز در باره‌ی اثر این ماده بر انسان گزارش دقیقی نداریم، ولی می‌دانیم که اسنتشاق گازهای بی‌هوشی می‌تواند به عمل تولید مثل لطمه وارد آورد. پژوهشگران از همه‌ی پزشکان متخصص زنان درخواست کرده‌اند که در صورت مشاهده‌ی این عارضه، آن‌ها را مطلع سازند.

دیالیز سریع

دیالیز یا کلیه‌ی مصنوعی دستگاهی است که در آن خون بیمار از مجراهای بسیار ظریفی که به وسیله‌ی غشاهای نازکی احاطه شده‌اند عبور می‌کند. در دو طرف این غشاها، مایع دیالیز وجود دارد.اجزای مایع دیالیز طوری انتخاب شده‌اند که مواد زیان‌آور به سرعت دفع شوند ولی مواد ضروری و مورد لزوم به همان صورت باقی بمانند. درحقیقت، مواد زیان‌آور موجود در خون، از غشاها رد شده و وارد مایع دیالیز می‌گردند. بنابراین، انجام این کار نیاز به چند ساعت وقت دارد. ولی اخیراً برای دیالیز بیمارانِ دچار نارسایی کلیه روشی ابداع شده است که زمان عمل دیالیز را به نصف کاهش می‌دهد. این روش «همودیافیلتراسیون با جریان زیاد» نام دارد. اصول این روش توسط دکتر شینابرگر عرضه شد و در آلمان بر روی آن مطالعات تجربی به عمل آمد. در دیالیز قدیمی، میزان جریان خون دویست و پنجاه سانتیمتر مکعب در دقیقه بود، در حالی که در این روش این میزان به پانصد سانتیمتر مکعب در دقیقه افزایش یافت. این روش، اوره‌ی خون را سه برابر سریع‌تر دفع می‌کند و در دفع مواد و محلول با مولکول‌های بزرگ، شش برابر کارایی بیش‌تر دارد. در یکی از بیمارستان‌های لوس‌آنجلس دو بیمار را به مدت هشت ماه با این روش دیالیز کردند و به جای چهار ساعت روش قدیمی، بیمار را دو ساعت زیر دستگاه قرار می‌دادند. این کار هفته‌ای سه بار تکرار می‌شد.

عارضه‌ی دی فنوکسیلات

بیماری با مصرف دو بار دی فنوکسیلات به فاصله‌ی دو سال دچار التهاب و تورم لوزالمعده شد. این دو بار، تنها مواردی بود که بیمار این دارو را مصرف کرده بود. دی فنوکسیلات یکی از مشتقات تریاک است که به عنوان داروی ضد اسهال به کار می‌رود. التهاب و تورم لوزالمعده‌ی این بیمار توسط روش‌های پیش‌رفته و پیچیده‌ی آزمایشگاهی تأیید گردید و ثابت شد که این حالت یکی از عوارض دی فنوکسیلات است.