رابطه ی روان شناسی با دیگر علوم

همان طور که از روان شناسی در دیگر حوزه ها - اعم از علمی و کاربردی - استفاده می شود که سبب پیدایش شاخه های متعدد در این دانش شد، خود روان شناسی نیز از دیگر علوم استفاده می کند. به عبارت دیگر، روان شناسی با برخی رشته های علمی دیگر مانند فلسفه، علوم تربیتی، زیست شناسی، ژنتیک، فیزیولوژی، جامعه شناسی و مردم شناسی ارتباط نزدیک دارد و از آن ها سود می جوید. علاوه بر این، روان شناسی تحت تأثیر فرهنگ و آداب و رسوم محلی و قومی نیز قرار می گیرد؛ زیرا مهم ترین موضوع مورد مطالعه روان شناسی، رفتار انسان است و این رفتار تحت تأثیر فرهنگ های گوناگون قرار دارد؛ به همین دلیل حوزه ی دیگری نیز به روان شناسی اضافه شده به نام «روان شناسی فرهنگی». ما در این جا به اختصار به نحوه ی ارتباط روان شناسی با این علوم می پردازیم و در پایان روان شناسی فرهنگی را توضیح می دهیم.

روان شناسی و فلسفه

بدون شک روان شناسی دارای یک سلسله مبانی و پیش فرض هایی است؛ مانند اثبات روان و تجرّد آن، ارتباط بدن و روان، تعامل بین بدن و روان. این گونه مباحث در فلسفه مطرح می شود و این مبانی نظری، در شکل گیری نظریه های روان شناسی به طور اعم و نظریه های شخصیت به طور اخص، نقش تعیین کننده دارد.

روان شناسی و علوم تربیتی

علوم تربیتی که عمدتاً به مسائل تربیتی و آموزشی کودکان می پردازد، در واقع مسائلی مطرح می سازد که می تواند موضوع پژوهش روان شناسی قرار گیرد. به عبارت دیگر، علوم تربیتی می تواند زمینه های پژوهشی فراوانی را پیش روی روان شناسان قرار دهد که این خود علاوه بر تأمین نیازمندی متصدیان تعلیم و تربیت، سبب رشد و تکامل روان شناسی نیز می شود. از سوی دیگر، روان شناسی نیز به نوبه ی خود با بررسی فرآیندهای روانی انسان به اصول دست می یابد که این اصول در پیشبرد اهداف علوم تربیتی نقش مؤثری دارد.

روان شناسی و فیزیولوژی

این علم اطلاعات بسیار مفیدی را درباره ی کارهای مختلف بدن، بویژه سیستم عصبی (اعم از دستگاه عصبی مرکزی، نخاع شوکی، دستگاه عصبی پیرامونی و دستگاه خودمختار، یعنی اعصاب سمپاتیک و پاراسمپاتیک) در اختیار روان شناسی قرار می دهد. به عبارت دیگر، علم فیزیولوژی مبانی زیست شناسی رفتار را که موضوع علم روان شناسی است، تبیین می کند و اطلاعات بسیار ارزشمندی را در این زمینه فراهم می کند.

روان شناسی و جامعه شناسی

مهم ترین عاملی که در شکل گیری شخصیت و رشد و تکامل انسان نقش دارد، خانواده و دیگر نهادهای اجتماعی مثل مدرسه است. جامعه شناسی در واقع در مورد ماهیت خانواده و دیگر نهادهای اجتماعی بحث می کند و تأثیر آن ها را روی احساسات، عواطف،‌ نگرش ها و باورهای افراد از جهان مادی مورد بحث قرار می دهد. همه ی این بحث هایی که نخست در جامعه شناسی مطرح می شود، روان شناسی می تواند آن ها را مورد استفاده قرار دهد.

روان شناسی و مردم شناسی بدنی

در مردم شناسی بدنی؛ ویژگی های بدنی، اصل و دگرگونی گروه های انسان مورد بحث و بررسی قرار می گیرد و اطلاعات مفیدی درباره فرآیند رشد جسمانی افراد انسان در اختیار روان شناسی قرار می دهد؛ چه این که رَسش و نمو جسمانی و تأثیر آن در رشد شناختی، از جمله مباحثی است که در روان شناسی مورد توجه روان شناسان است.

روان شناسی و مردم شناسی فرهنگی

بدون تردید انسان تحت تأثیر مسائل فرهنگی است و بخشی از فرهنگ در واقع چیزهایی است که از نسل های گذشته به جای مانده. مردم شناسی فرهنگی به فرآیندهای گوناگون فرهنگ، از جمله فرآیند اجتماعی شدن در جوامع گوناگون و تدابیر مورد نیاز برای هدایت کودکان و تحریض آن ها به عضویت در فعالیت های اجتماعی می پردازد. نتیجه ی این مباحث می تواند در رشد اجتماعی کودک و نوجوان که از مباحث مهم روان شناسی است، کارآیی داشته باشد. علاوه بر این، مردم شناسی فرهنگی زمینه به وجود آمدن یک شاخه ی جدید روان شناسی تحت عنوان روان شناسی فرهنگی را نیز فراهم کرده است. روان شناسی فرهنگی تأثیر فرهنگ و آداب و رسوم محلی و قومی را بر رفتار مطالعه می کند. هدف نهایی روان شناسان فرهنگی، کمک به مردم فرهنگ های گوناگون است که با دیدگاه ها و عادات مختلف بتوانند با طیب خاطر و به طور مؤثر کنار هم زندگی کنند. (1)

پی نوشت ها :

1. برای مطالعه ی بیشتر درباره ی رابطه ی روان شناسی با دیگر حوزه های علمی ر. ک: هنریک میزیاک، تاریخچه و مکاتب روان شناسی، ترجمه احمد رضوانی، ص 106 تا ص 23 و آذربایجانی، روان شناسی عمومی، ص 38 و 39. 1

منبع مقاله :
کریستنسن، یان و هاگ واگنر و سباستین هالیدی؛ (1385)، روان شناسی عمومی، گروه مترجمان، قم، مرکز انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (رحمه الله)، چاپ اول