نویسنده: دکتر شکوفه موسوی




 

پول توجیبی تا چه سنی باید پرداخت شود؟

واقعیت این است که زمان خاصی برای این که حمایت ما از فرزندان مان تمام شود، وجود ندارد. یکی از دلایل آن این است که سال های تحصیل خیلی طولانی شده و در عمل امکان کار کردن برای بسیاری از جوان ها فراهم نیست. یعنی آن ها تحت حمایت خانواده زندگی می کنند و دریافت پول توجیبی هم بخشی از این حمایت محسوب می شود. در صورتی که ببینیم فرزند ما واقعاً می تواند کار کند ولی به خاطر حمایت های بیش از اندازه ی ما و توقعات بیش از اندازه ی خودش تن به کار نمی دهد، می توانیم طور دیگری رفتار کنیم.
مثلاً یک پسر 24 ساله ای که دانشجوی فوق لیسانس است و امکان کار هم تا اندازه ای برای او فراهم است (تدریس خصوصی و...) باز هم باید از پدر و مادر پول توجیبی بگیرد؟ در این شرایط بیش تر موضوع توافق و حل مسئله وجود دارد یعنی خیلی از خانواده ها ترجیح می دهند که فرزندشان فوق لیسانس بگیرد و چون وضع مالی نسبتاً خوبی دارند بهتر می دانند که وقت او برای کار کردن هدر نرود. یا برعکس بعضی خانواده ها می بینند که از نظر مالی مشکل دارند و به فرزندشان می گویند، من تا این جا تو را تأمین کردم و از این جا به بعد خودت هم باید کمک کنی. در مجموع نظر ما این است که وقتی فرزند ما دانشجو شد، اگر بتواند محیط های کاری امنی برای خودش در نظر بگیرد که درآمدهایی- ولو بسیار ناچیز-داشته باشد، خیلی راحت تر می تواند قوانین زندگی را بفهمد. فرد جوان با دانستن این که پول درآوردن چه قدر سختی دارد و در چه شرایطی پول به دست می آید رشد بیش تری پیدا می کند. به عبارت دیگر اگر محیط امنی برای کار کردن بچه های مان پیدا شد ولو این که درآمد خیلی کمی هم داشتند بهتر است آن ها را تشویق کنیم که کار کنند.
ممکن است کسی تا 35 سالگی هم نخواهد کار کند. در این صورت مسئله مهم تر از آن است که بخواهیم در مورد پول توجیبی او صحبت کنیم. چنین کسی هنوز به پول پدر و مادر امیدوار مانده و می گوید همین پول برای من کافی است و به دنبال کار کردن و استقلال نمی رود. خیلی از اوقات ممکن است حمایت های بیش از اندازه ی خانواده ها موجب ایجاد این وضعیت شود. این جاست که خانواده و آن فرد باید تشویق شوند به این که او را به طرف استقلال مالی سوق بدهند. در واقع این ها آدم هایی هستند که خیلی طبیعی نیستند، یعنی هم آن کسی که تا 35 سالگی به دنبال کار نمی رود و هم آن کسی که تا این سن آن ها را حمایت می کند.

چگونه فرزندمان را به کار کردن تشویق کنیم؟

بچه های تان را به کار کردن تشویق کنید تا به این وسیله بتوانند پول شان را افزایش دهند. این کار کردن به معنای انجام دادن وظایف روزانه نیست. برای مثال در قبال جمع کردن تختخوابش هر روز به فرزندتان پول ندهید ولی اگر او کار اضافه ای انجام داد که ساعتی از وقتش را برای شما در بیرون از خانه صرف کرد و یا کارهایی را انجام داد که جزء وظیفه ی او نیست، مثل تمیز کردن کمد شما یا شستن اتومبیل یا پرداختن قبض ها، در این صورت می توانید مقداری پول اضافه در ازای کار به او بدهید.
با این روش فرزند شما یاد می گیرد که به راحتی می تواند پول دربیاورد و این مفهوم را درک می کند که دنیا هیچ بدهی ای به او ندارد و او هیچ وقت پولی را که کاری برای آن انجام نداده به دست نمی آورد.
هنگامی که این مهارت برای او به خوبی جا افتاد به او یاد بدهید که در قبال کمک هایی که به خانواده ی خودش می کند پولی دریافت نمی کند و این کار را باید به خاطر کمک به خانواده اش بدون چشمداشت مالی انجام دهد.

آیا بچه ها می توانند برای افزایش پول توجیبی کسب و کار راه بیندازند؟

هر زمان که فرزندمان بتواند به گونه ای حتی پول خیلی کمی کسب کند، انتخاب این روش مفید است. مثلاً فرض کنید برای بچه های مان قرار می گذاریم که روزنامه های خانه را جمع کنند و بفروشند و یا داخل خانه یک سری خدمات اضافه انجام دهند. یا مثلاً فرزند بزرگ تر به فرزند کوچک تر که احتیاج به معلم خصوصی دارد درس بدهد و دستمزد خیلی کمتری بگیرد. فرصت های امن زیادی وجود دارد که یک نوجوان می تواند از آن ها استفاده کند. این فرصت ها هم برای کسب درآمد خیلی خوب است و هم نوجوان از در اختیار داشتن آن ها خیلی لذت می برد. اگر کار درست باشد و امنیت مادی و معنوی نوجوان را به خطر نیندازد، مشکلی وجود ندارد.
شغلی که نوجوان انتخاب می کند باید شغل مناسبی باشد ولی اگر مثلاً چیزی بفروشد که با مقررات جور درنیاید فایده ای ندارد، یعنی برای منافعی کوچک درگیر خطرات بزرگی شود. اوضاعی که الان در جامعه وجود دارد این است که در بیرون از خانه فرصت های مناسب زیادی که در عین حال امن هم باشند وجود ندارد، اما اگر وضعیتی وجود داشته باشد که بتوانیم فرزندان مان را با خیال راحت به دنبال کسب و کار بفرستیم باید از آن بهره بگیریم.
اما به خاطر داشته باشیم، درآمدی که فرزندمان از کار کردن کسب می کند، با پول توجیبی او فرق دارد و به این دلیل نباید پول توجیبی اش را کم یا قطع کنیم. برعکس، برای تشویق او به کار کردن، اگر توانایی مالی داریم، او را از جنبه ی مالی تشویق کنیم تا پس انداز قابل توجه تری داشته باشد و بتواند خریدهای دلخواه تر و ارزشمندتری انجام دهد.

آیا حداقل هایی که پدر و مادر در نظر می گیرند به نفع بچه هاست؟

در هر خانواده ای والدین هم چون دیگر افراد جامعه در خلأ زندگی نمی کنند. مثلاً اگر والدینی واقعاً توانایی مالی خوبی داشته باشند و در محیط اجتماعی خودشان، دیگران را ببینند و انعطاف پذیر باشند، حدوداً می فهمند که نیازهای کودکان هم سن فرزندشان چه چیز ممکن است باشد و بهتر است آن را رعایت کنند.
بعضی پدر و مادرها توجیه شان این است که فلانی را ندیدی نان شب ندارد بخورد؟ پس نباید از ما متوقع باشی برایت امکانات رفاهی فراهم کنیم. در واقع ما بین امکانات خودمان و جامعه ای که در آن زندگی می کنیم، تعادلی را در نظر می گیریم. این تعادل با توجه به شیوه های متنوع زندگی است. تعادل برقرار کردن اهمیت خیلی زیادی دارد.
بعضی والدین هستند که در سازمان های خیریه فعالیت داوطلبانه می کنند و برای کمک کردن به دیگران از خودشان مایه می گذارند و خیلی ها به کودکان خیابانی کمک می کنند، در عین حال شرایط عادی زندگی را برای فرزندان خود فراهم می کنند.
یا برعکس، خیلی از خانواده ها انتظار دارند هر بدبختی ای که خارج از خانه اتفاق می افتد فرزندشان را نیز با آن مواجه کنند و به او سرکوفت بزنند. ما باید این جا یک علامت سؤال بگذاریم، دلیل این که شما این طور فکر می کنید چیست؟ در این مورد باز هم والدین هستند که خواسته های شان از فرزندشان خیلی منطقی نیست. آن ها باید نقطه نظراتی را که دارند به چالش بکشند تا به یک توافق جدید برسند.

آیا فرزندان یک خانواده باید به میزان مساوی پول توجیبی دریافت کنند؟

گاهی اوقات عدالت قالبی در خانواده نوعی بی عدالتی است. یعنی فرزندان در سنین و شرایط مختلف نیازهای متفاوتی دارند. البته چون شرایط زندگی مدام در حال تغییر است، بنابراین تمامی فرزندان شرایط متفاوت را به خوبی تجربه می کنند. مثلاً در خانواده ی ما دختر بزرگم پول توجیبی بسیار بیش تری از دختر دومم می گرفت خصوصاً بعد از آن که وارد دانشگاه شد. اما دختر دوم من سه سال آخر دبیرستان را در مدرسه ای درس خواند که شهریه ی بسیار بالایی داشت یعنی او در عمل دید که دریافت پول توجیبی بیش تر خواهر بزرگ ترش بی عدالتی نبود، شرایط آن دو فرق می کرد، بعد از آن که او هم وارد دانشگاه شد، پول توجیبی برابر با خواهر بزرگ ترش دریافت می کند.
وقتی والدین نیازهای فرزندان را به درستی ارزیابی کنند و همیشه نشان دهند که آن چه برای شان مهم است، صلاح فرزندان شان و حفظ حقوق آن هاست، فرزندان آن قدر احساس امنیت می کنند که با خود بگویند: پدر و مادر مرا هم خیلی دوست دارند و آن چه برایم لازم باشد و از دست شان برآید برایم انجام می دهند.
شاید این سؤال مطرح شود که از کجا معلوم که والدین صلاح هر فرزند را به درستی تشخیص دهند؟ مثلاً شاید از سنی برای فرزند پسرشان پیش بینی هایی بکنند یا سرمایه ای در نظر بگیرند ولی برای فرزند دخترشان نوع دیگر حمایت و هزینه را تقبل کنند. به هر حال دیدگاه های فرهنگی و سنتی بر رفتار والدین تأثیر می گذارد که همیشه هم درست نیست. هر وقت والدین با خود بگویند من در این موقعیت چه فکری می کنم؟ و چرا این فکر را می کنم؟ دلایل من برای درستی فکرهایم چیست؟ و آیا می شود در این مورد فکرهای دیگری هم داشت؟ آن وقت تا حد زیادی نسبت به موقعیت فرزندان شان و نیازهای آن ها با بصیرت بیش تری برخورد خواهند کرد و نیز این پیام را به فرزندان شان خواهند داد که نگرش ها و تصمیمات آن ها نه به خاطر تعصبات و سرسختی ها بلکه بر اساس فکرهای منطقی و در نظر گرفتن واقعیت های محیطی است، همین به فرزندان امنیت می دهد که: آن ها تا حدی که می توانند مرا حمایت می کنند...

آیا اگر وضع مالی پدر و مادر خوب بود مقدار پول توجیبی باید افزایش یابد؟

- بعضی جوان ها می گویند، پدر ما ماهی پانصدهزار تومان درآمد دارد، پس باید به ما پنجاه هزار تومان به عنوان پول توجیبی بدهد. دیگری می گوید، پدرم ماهی پنج میلیون تومان درآمد دارد، پس یک میلیون تومان هم می تواند به من بدهد. بالاخره ما باید حدی برای این مبلغ قایل شویم. برای مثال ممکن است بچه ی 15 ساله ای به پدر میلیاردرش بگوید، تو که پول زیادی داری پس باید به ما هم بدهی که خرج کنیم. با پیروی از این منطق، خیلی از خانواده ها دشوار مشکل می شوند و فرزندان از جریان رشد و استقلال طبیعی خود فاصله می گیرند و یا حتی دچار اختلال می شوند. ما باید این دانش را به فرزندمان بیاموزیم که هر کس در مورد پول چه توانایی هایی باید داشته باشد.
حدوداً 6 توانایی یا 6 مورد در رابطه با پول وجود دارد که عبارتند از: 1-توانایی کسب پول 2-توانایی پس انداز کردن 3-توانایی نگهداری و حفظ پول 4-سرمایه گذاری 5-خرج کردن 6-بخشیدن.
هر انسانی باید در طول زندگی این توانایی ها را کسب کند. بعضی آدم ها فقط بلد هستند پول دربیاورند، بعضی آدم ها فقط می توانند پول خرج کنند، بعضی ها سرمایه گذاری های خوبی می کنند ولی بخشیدن را بلد نیستند. اگر کسی بتواند همه ی این کارها را یاد بگیرد دانش کاربردی او در مورد پول تقریباً کامل است. خیلی از فرزندان با توجه به شناختی که از خانواده و شغل پدرشان دارند و با توجه به امکانات خانواده انتظاراتی دارند که شاید خیلی غیرمنطقی باشد، در این جا والدین نباید تسلیم بچه های شان شوند. یعنی همه ی درآمدمان نباید خرج شود. مثلاً اگر درآمد خیلی زیادی داریم لزوماً نباید بیش تر بخوریم و یا نباید همه چیز را بیش تر مصرف کنیم، یعنی این فرهنگ را باید خیلی خوب جا بیندازیم. من فکر می کنم خانواده هایی هم که خیلی متمول هستند به جای این که وقت صرف کنند و این دانش را به بچه های شان بیاموزند فقط رابطه ی پولی با فرزندان شان برقرار می کنند. یعنی هر وقت صدای بچه ها درمی آید به آن ها پول می دهند. در واقع با پول صدای بچه را خفه می کنند و این به ضرر خود بچه ها تمام می شود، یعنی در بسیاری از خانواده های متمول فرزندانی که تحصیلات شان تمام شده مطلقاً نمی توانند بروند و کار کنند. آن امکاناتی که در زندگی داشتند و آن پول توجیبی که از والدین خود گرفته اند شاید تقریباً 10 برابر حقوق یک مهندس تازه کار است. بنابراین مقدار پول توجیبی نباید رابطه ی مستقیم با درآمد پدر داشته باشد یعنی نباید بگوییم چون پدر ماهی پنج میلیون تومان درمی آورد پس باید به فرزندش ماهی پانصدهزار تومان بدهد. نه! پدر ممکن است سرمایه گذاری های خوبی داشته باشد، ممکن است برای فرزند خودش نیز سرمایه گذاری های خوبی بکند، اما این که همه ی آن را در دسترس فردی قرار بدهد که دانش خوب و کافی ندارد، اصلاً درست نیست.

چرا فرزندان خانواده های مرفه توقع دریافت پول توجیبی گزافی دارند؟

آن ها ممکن است استدلال کنند زندگی که این همه بی ارزش است و معلوم نیست ما تا کی زنده باشیم و قرار است که خوب زندگی کنیم، پس چرا وقتی پدر و مادر پول دارند، ما زندگی خوبی نداشته باشیم؟ یا والدین ممکن است بگویند وقتی که قرار است در آینده دختر و پسر ازدواج کنند و سختی بکشند، چرا الان زندگی خوبی نداشته باشند؟ حالا که خانه ی پدرمان هستیم، بگذار مرفه زندگی کنیم چون بعداً معلوم نیست چه می شود. اگر والدین مرفه این پول را در اختیار فرزندان شان بگذارند که بی دریغ خرج شود، ممکن است انطباق آن ها با زندگی کم و موجب هدر رفتن فرصت های سرمایه گذاری برای آینده ی آنان شود. ما نمی گوییم وقتی والدینی مرفه هستند به بچه های شان سخت گیری کنند اما ممکن است داشتن پول بیش از اندازه واقعاً به نفع آن ها نباشد. مثلاً در مورد نوجوانی که در 18 سالگی انتظاراتی دارد و چیزی را به صلاح خود می داند که ممکن است به ضررش باشد، ما نباید تسلیم نظرهای او شویم. یعنی باید به او یاد بدهیم که خیلی از فرصت ها و لذت ها در زندگی وجود دارند که شاید ارتباطی به پول نداشته باشند.

اگر فرزندی وسیله ای بخواهد و پول کافی نداشته باشد والدین چه باید بکنند؟

ممکن است فرزند ما بخواهد وسیله ی گرانی بخرد و شاید لازم باشد هفته ها و یا حتی ماه ها پول خود را پس انداز کند. در این مورد چگونه برخورد کنیم؟
باید توجه داشته باشیم که هدف از دادن پول توجیبی جلب مشارکت کودک است نه وارد کردن فشار بر او. بنابراین در صورتی که کودک 3 تا 4 ساله ی شما واقعاً به خرید آن کالا تمایل دارد و برای این کار نیز در حال پس انداز کردن است، بعد از یک هفته یا حداکثر 10 روز شما می توانید به عنوان تشویقی برای موفقیت او در پس انداز، بقیه ی پول مورد نیاز را به او بدهید. اما در صورتی که وسیله ای را می خواهد و در عین حال نمی تواند از خرید روزانه ی خوراکی نیز دل بکند و در نتیجه پس اندازی هم ندارد، لزومی ندارد در این مورد به او کمک کنید. البته گاهی اوقات کودک با پس انداز کردن یکی دو هفته ای توانایی خرید آن کالا را پیدا می کند.
در این گونه مواقع پیشنهاد می شود برای تشویق کودک در مدتی که پولش را جمع می کند، یکی دو بار خوراکی مورد علاقه اش را که معمولاً خودش با پول توجیبی اش تهیه می کند به عنوان جایزه برایش بخرید. البته با افزایش سن کودک مدت زمانی که او می تواند پولش را پس انداز کند و در عین حال نیازی به کمک نداشته باشد، افزایش می یابد.
به عنوان مثال در حدود 5تا 6 سالگی مدت زمان انتظار کودک شما نباید بیش تر از 2 هفته باشد اما در سنین دبستان این مدت به 3 هفته و در سال های پایانی آن به یک ماه تبدیل می شود. در دوره ی راهنمایی مدت زمان انتظار 2 ماه و در دوره ی دبیرستان به 4 ماه تغییر پیدا می کند. در سال های بعد ممکن است لازم باشد فرزند شما تا 6 ماه پولش را به شکلی کامل پس انداز کند تا بعد بتواند تا حدی روی کمک مالی شما حساب کند.
لازم به تأکید است که هدف از اجرای این برنامه، آموزش به بچه هاست و این که کودک یاد بگیرد برای رسیدن به لذتی بیش تر لازم است از لذت های کوچک و آنی بگذرد، و در عین حال برای خواسته هایش هزینه کند. موفقیت بچه ها در پس انداز کردن و خرید آن چه می خواهند نقش بسیار مهمی در رسیدن به این هدف دارد. پس با بچه ها برخوردهای تند و خیلی سخت گیرانه نداشته باشید و گاهی، البته فقط گاهی، به آن ها کمک کنید تا با کسب موفقیت در این زمینه اعتماد به نفس شان نیز آسیب نبیند.

اگر پول توجیبی بچه ای تمام شود و دوباره تقاضای پول کند، چه باید کرد؟

در مورد مقدار پول توجیبی که به فرزندان تان می دهید منطقی باشید. اگر شما با دادن پول توجیبی مناسب باز هم هنگامی که بچه های تان هیجان زده به سوی شما می آیند و پول می خواهند، و شما در دادن آن تردید نمی کنید، لازم است بدانید که کار شما اصلاً درست نیست. باید به آن ها یاد بدهید که پس انداز کنند تا وقتی وسیله ای را خیلی نیاز دارند بتوانند آن را تهیه کنند. نباید به آن ها اجازه دهید که این کار برای شان تبدیل به عادت شود و هر وقت پول کم می آورند نزد شما بیایند و تقاضا کنند. تنها چاره ی این مشکل تربیت صحیح و دادن یک مستمری متوسط و منظم به طور هفته ای و یا ماهیانه است.
بعضی از اوقات، فرزندان از پول توجیبیِ هفته ها یا ماه های بعد خود تقاضای وام می کنند. در این موارد می توانید به فرزندتان وام بدهید و در مورد پرداخت تدریجی آن در ماه های آینده توافق کنید. مثلاً اگر به او 30/000 تومان داده اید، ماهی 5000 تومان از پول توجیبی ماهانه ی او کم کنید. مهم این است که او به تعهد خود عمل کند و شما هم بر این موضوع نظارت داشته باشید تا او احساس کند که می تواند قولی بدهد و به قولش عمل کند.

اگر کودکی پولش را قرض بدهد یا ببخشد و دوباره درخواست پول کند چه باید کرد؟

این که ما می گوییم نوجوان باید عواقب کارها و تصمیماتش را خودش به عهده بگیرد، این جاست. یعنی اگر کسی مثلاً 10000 تومان پولش را به دوستش داده و دیگر نتوانسته آن را پس بگیرد و تا آخر ماه دیگر پولی ندارد، قابل قبول نیست که به او پول اضافه بدهیم.
اگر کودک یا نوجوان بخواهد تمام پول خود را صرف خرید مواد غذایی، تنقلات، یا لوازم التحریر تزیینی و... بکند یا پولش را به دیگران قرض بدهد یا ببخشد و پولش تمام شود، می توانیم خیلی با انعطاف به او بگوییم که من به تصمیم تو احترام می گذارم و تو هم برای تصمیم گیری های خودت باید احترام قایل باشی، چون خودت پولت را این جوری خرج کردی!
موضوع پول توجیبی بعد از همه ی نیازهای معمول مانند غذا، لباس، لوازم التحریر و... مطرح می شود. پول توجیبی برای خرج های اضافه از قبیل خریدن لوازم تزیینی یا سینما رفتن با دوستان است. یعنی اگر این پول وجود نداشته باشد جریان عادی زندگی مختل نشود.
پول توجیبی برای این است که به فرزندان مان فرصت دهیم تا خواسته های اضافه بر نیازهای روزمره شان را تأمین کنند. البته همان طور که توضیح داده شد، اگر فرزندمان برای روزهای آینده تا دریافت پول توجیبی بعدی هیچ پولی ندارد، می توانیم با او به توافق برسیم که مقداری به او پول بدهیم و به تدریج از پول توجیبی ماه های آینده ی او کم کنیم.

پول توجیبی چه ارتباطی با سوء مصرف مواد دارد؟

داشتن پول زیاد ممکن است به خودی خود از عوامل خطر مصرف مواد نباشد، اما ممکن است خانواده هایی که ارتباط کمی با فرزندان شان دارند، وقت کمی را به آن ها اختصاص می دهند و نظارت کمی دارند، این خطر برای شان ایجاد شود.
مطالعات محققان نشان می دهد دادن پول توجیبی زیاد به دانش آموزان و عدم نظارت بر مصرف آن، خطر اعتیاد آنان به مواد مخدر را افزایش می دهد. عدم نظارت والدین به نحوه ی مصرف پول توجیبی کودکان و دانش آموزان، خطر معتاد شدن آنان به مواد مخدر و مشروبات الکلی را در پی دارد.
مسئله ی عدم نظارت بر نحوه ی مصرف پول توجیبی دانش آموزان در میان والدینی که هر دو شاغل هستند شایع تر است و این افراد نظارت کم تری به ریخت و پاش های فرزندان خود دارند. در این خانواده ها، هر چه پول توجیبی دانش آموزان بیشتر باشد آن ها میل بیشتری به ریخت و پاش پیدا می کنند و احتمال این که آنان با این پول موادمخدر و مشروبات الکلی بخرند افزایش می یابد. محققان به والدین توصیه می کنند میزان پول توجیبی دانش آموزان را طوری تنظیم کنند که از سویی آن ها با کمبود پول مواجه نشوند و از سویی وسوسه ی خلاف به ذهن شان راه پیدا نکند.
اما مهم تر از تعیین مقدار پول توجیبی و یا نظارت بر آن، برقراری ارتباط محکم و قوی با فرزندان است تا در جوی امن و صمیمی، بتوانند اطلاعات مربوط به مسائل مهم زندگی خود، مثل دوستان، علایق و نحوه ی گذران اوقات را برای والدین خود بازگو کنند.

آیا مقدار کم پول توجیبی احتمال روی آوردن فرزندان به خلاف را بیش تر می کند؟

معمولاً بچه ها به خاطر این که پول توجیبی آن ها کم است نمی آیند از جیب والدین شان پول بردارند. اگر آن ها پول برمی دارند لزوماً به این معنی نیست که پول توجیبی آن ها کم است. این برداشتن پول بدون اجازه در سنین پایین به این دلیل است که کودک بین خودش و مادر تمایزی قایل نیست و فکر نمی کند این کیف در اصل به مادرش تعلق دارد. او آن قدر خود را با مادر یکی می داند که اگر پولی هم برمی دارد، هیچ احساس گناهی درباره ی آن نمی کند. ولی در سنین بالا این کار جزء رفتارهای قانون شکنانه است، یعنی خیلی به پول توجیبی ربط ندارد و رفتاری بسیار منفی است که خیلی جدی باید با آن برخورد شود. و ممکن است زمینه ساز اختلال سلوک در نوجوانی و اختلال شخصیت در بزرگسالی شود.
درواقع وقتی پول توجیبی او کم باشد، احساس خشم کند، در مقابل دیگران رفتار دفاعی داشته باشد، آموزش های اخلاقی خانواده را نپذیرد یا اساساً خود خانواده هم معتقد به ارزش های درست نباشد، احتمال انجام دادن رفتارهای خلاف و ضداجتماعی مثل دروغ گویی، کلاهبرداری، گوش بری، و دزدی افزایش می یابد.

آیا برای تنبیه کردن می توان پول توجیبی را قطع کرد؟

اول تصمیم بگیرید که آیا از پول توجیبی به عنوان تنبیه استفاده می کنید یا نه. برای یک سری از رفتارها در همان ابتدا باید تصمیم گیری شود.
قطع کردن پول توجیبی گاهی اوقات ساده ترین پاسخ در جواب کودکان است. اگر کودک شما کار خلافی انجام داده باشد، قطع کردن پول توجیبی ساده ترین جواب ممکن و ساده ترین تنبیه برای اوست. بعضی اوقات این کار قابل قبول است، برای مثال اگر او وسیله ی گرانبهایی را در اثر بی دقتی بشکند باید آن را جبران کند و پول آن را بپردازد. برای او واجب است که پول آن وسیله را به صورت حتی مقرری، ماه به ماه از روی پول توجیبی اش پرداخت کند. البته در صورتی که تصمیم عادلانه باشد.
اما گرفتن کل پول توجیبی فرزندان تان برای این منظور باعث رنجش بسیار بین شما و آن ها می شود. گاهی اوقات بچه ها به خاطر حس رنجش از والدین، از دوستان شان دزدی می کنند.
این درست است که پول توجیبی برای تأمین نیازهای اصلی نیست ولی به هر حال، تعهد کرده ایم که این مقدار پول توجیبی را بپردازیم. پس بهتر است که برای فرزندان هم در ابتدا تعهدی مطرح شود. اگر سرپیچی در تعهد وجود داشته باشد، می شود پول توجیبی را قطع کرد.
گاهی می بینیم که والدین چون قدرت را در دست دارند از هر فرصتی استفاده می کنند تا پول توجیبی را قطع کنند. در حالی که ممکن است این نوعی بی احترامی به تصمیمی باشد که خودشان گرفته اند. ما می توانیم توافق ها را همان روز اول مطرح کنیم، و همه چیز را از قبل پیش بینی کنیم. در کل بهتر است پول توجیبی قطع نشود. برای جریمه کردن فرزندان راه های دیگری وجود دارد از قبیل گردش نرفتن، منع استفاده از موبایل و...
ما باید سعی کنیم که پول توجیبی را قطع نکنیم. یعنی پول توجیبی جزء قراردادهایی است که به این موضوع ها ربطی ندارد: امروز نمره کم آوردی، اتاقت را بریز بپاش کردی و...

آیا برای تشویق می توان پول توجیبی را اضافه کرد؟

ما می توانیم برای تشویق فرزندمان پول های اضافی در نظر بگیریم. حساب این پول از پول توجیبی جداست. خیلی از کارها در خانه وظیفه ی فرزند نیست. البته فرزندان ما خودشان وظایف خانگی هم دارند یعنی ما نباید بگوییم که اگر شما ظرف شستید من به شما پول می دهم و یا... اما خیلی از اوقات ممکن است کارهایی در خانه وجود داشته باشد که ما به لحاظ پیشینه ی خانوادگی خودمان به شکلی دیگر حلش می کردیم، مثلاً فرض کنید هزینه ی نظافت روزانه ی خانه، رسیدگی به باغچه و ... همیشه توسط ما پرداخت می شد و کس دیگری آن را انجام می داد و حالا این را از فرزند خودمان می خواهیم. این جا ما می توانیم برای این کار و یا برای یک سری موفقیت ها و دستاوردهای رفتاری به او پول بدهیم. ما اغلب در جداول رفتاری که برای فرزندان در نظر می گیریم، می توانیم بگوییم که اگر شما یک هفته مسواک زدید و یا اتاق تان را مرتب کردید (در بچه های کوچک) علاوه بر جایزه ای که می گیرید پول هم برای تان در نظر گرفته می شود. در واقع غیر از پول توجیبی تعیین شده، می توان برای انجام کارهای اضافی و نیز جایزه ی موفقیت های رفتاری، پول اضافه تری به فرزند داد.
از سویی دیگر برای تشویق او به پس انداز کردن می توان به او پول اضافه داد. یادم می آید یک بار دخترم در سال تحصیلی جدید از خرید کیف مدرسه صرف نظر کرد. او با این کار نه تنها پول خود را پس انداز کرد بلکه پول یک کیف نو را هم به عنوان جایزه از من دریافت کرد.

آیا والدین باید برای سرگرمی های فرزندان پول بیش تری به آن ها بدهند؟

تفریح و سرگرمی هم از موارد مصرف پول توجیبی است و محدوده ای را دربرمی گیرد که نیاز اساسی و ضروری در بین نیست ولی کودک از آن لذت می برد و می تواند پولش را برای آن خرج کند. اگر پول توجیبی متناسب با سطح زندگی افراد در اختیار نوجوان قرار داده شود و با زندگی و تفریحات و روابطی که او دارد، متناسب باشد، مسلماً تفریح و لذت هم در آن دیده می شود. برای مثال فرض کنید اگر رفتن به رستوران، سینما و شهربازی جزء رفتارهای اجتماعی یک خانواده است، پس باید احتمال رفتن به این قبیل مکان ها برای فرزند در نظر گرفته شود و در میزان پول توجیبی او لحاظ شود.
اگر فرزندی خواست در یک خانواده به تفریحات و علایق جدیدی دست یابد، مثلاً در خانواده ی آن ها رایج نیست که ورزش (شنا- اسکی) کنند، در چنین شرایطی مسلماً هزینه ی تفریح او بالاتر از هزینه ی بچه ای است که این کارها را نمی کند. خیلی از اوقات خانواده ها می خواهند فرزند آن ها منفعل باشد، و این خرج ها را نداشته باشد، در این صورت باید ببینیم دلیل آن ها چیست. بعضی اوقات می بینیم که والدین با یک سری از خواسته های فرزندان شان مخالفت می کنند که این خواسته ها خیلی ضروری نیست ولی خطرناک هم نیست و آن ها می توانند آن را برآورده کنند، این جا هم باید دلایل خودشان را مطرح کنند.
گاهی فرزند یک سری انتظاراتی دارد مثل انجام دادن ورزش های خاص و یا رفتن به کلاس های خاص اما خانواده نمی تواند آن ها را برآورده کند. در این مورد هم فرزند باید قانع بشود که هرچند خواسته ی من یک خواسته ی منفی نیست ولی خانواده بودجه ی کافی ندارد. چون خواسته ی او ضروری نیست، او باید دلایل خودش را بیاورد و اگر خانواده هم دلایل منطقی داشت، آن ها را مطرح کند تا به نتیجه ای که مورد قبول هر دو طرف باشد برسند.
این که به او گفته شود: « ورزش یا نقاشی به چه درد می خورد و فقط باید درس بخوانی»درست نیست. باز هم باید بگوییم محدوده ی پول توجیبی شبیه محدوده ی اوقات فراغت است. اوقات فراغت می تواند باشد و می تواند نباشد که اگر باشد خیلی بهتر است. اما کارها و مسئولیت های روزمره ی ما در اولویت هستند. خیلی از والدین با بچه های شان مشکل دارند یعنی فرزند می تواند بگوید که من به درس های خودم می رسم و این مقدار فعالیت را دارم و به کلاس نقاشی هم نیاز دارم! یعنی با حفظ عملکرد و انجام دادن مسئولیت های روزمره ی خودش، به کارهای موردعلاقه اش بپردازد. در این صورت والدین باید بپذیرند که او به فعالیت های فوق برنامه نیز بپردازد.

اگر فرزندمان پول زیادی به عنوان هدیه گرفت، درست است آن پول را از او بگیریم؟

بعضی از والدین پول های عیدی را از کودکان می گیرند به این بهانه که می خواهند برای شان نگه دارند و یا به بهانه های دیگر، این کار آن ها را از لذت عیدی داشتن و خرید کردن محروم می کند و این درست نیست.
باید عیدی بچه ها را به خود آن ها بدهیم و اگر سن شان کم است و نمی دانند که با آن چه کنند، پدر و مادر می توانند آن ها را به مغازه ببرند و ضمن توضیح دادن از آن ها بخواهند که اسباب بازی یا هر چیز دیگری را انتخاب کنند. در این شرایط، کودکان می توانند حق انتخاب داشته باشند، چیزی را که دوست دارند بخرند و شاید هم دوست داشته باشند که پول های شان را پس انداز کنند و چیز مهمی بخرند. کودکان از این حق انتخاب لذت می برند. اگر با فرزندمان توافق کرده باشیم که مثلاً ماهی 30000 تومان به او بدهیم ولی عمو یا دایی مبلغ 50000 تومان پول به او کادو بدهد، او در یک ماه 80000 تومان پول خواهد داشت. یا ممکن است فرزند ما در عید یا در سالگرد تولد چند برابر پول توجیبی خودش پول بگیرد. آیا ما باید جلو این کار را بگیریم؟ این دیگر هدیه است و اگر فرزند ما بتواند موارد مورد توافق را رعایت کند، یعنی پول خود را صرف کار خلاف و یا هر کاری که به او ضرر بزند نکند، می تواند به هر طریقی که بخواهد آن را خرج کند. ممکن است فرزند ما یک کامپیوتر داشته باشد و بخواهد با پول خود یک لپ تاپ بخرد. این دیگر محدوده ای است که فرزند ما به راحتی می تواند در آن دخالت داشته باشد. اگر راهنمایی از ما خواست باید او را راهنمایی کنیم. مثلاً می پرسد: مامان، بابا من با این پول چه کار کنم؟ ما هم نظر خودمان را می دهیم که مثلاً با پولت این کار را بکنی بهتر است. اگر او یاد گرفته باشد که برای پول توجیبی خودش درست برنامه ریزی کند این جا هم مشکلی نخواهد داشت.


منبع مقاله: موسوی، شکوفه، (1388)، پول توجیبی(آموزش مهارت های روزمره ی زندگی به فرزندان)، تهران، نشر قطره، چاپ اول.

/م