تألیف و ترجمه: سید هاشم ناجی موسوی جزایری




 
بشر در هزاره سوم به خوبی به نقش مهم بهداشت فردی و اجتماعی پی برده است. لکن معلمان حقیقی بشریت که همانا هال بیت علیهم السلام هستند،‌سال ها پیش از این پرده از اسرار و اصول پاکیزگی برداشته اند و ما را نسبت به اهمیت آن روشن کرده اند.
در این مقاله می خواهیم نگاهی کوتاه به روایات بهداشتی با رویکرد دهان و دندان بیندازیم و عوامل خوش بویی دهان را بررسی نمائیم.

علل و اسباب مادّی خوشبو شدن دهان

مسواک زدن

امام صادق (علیه السلام) فرمود: مسواک زدن از اخلاق انبیاء (علیهم السلام) به شمار می آید.(1)
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: هرگاه جبرئیل بر من نازل می شد، سفارش به مسواک زدن می نمود.(2)
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: آنچنان جبرئیل مسواک زدن را سفارش می کرد که گمان بردم بر امّتم واجب می گردد.(3)
امام صادق (علیه السلام) فرمود: مسواک زدن موجب شادابی می گردد.(4)
امام صادق (علیه السلام) فرمود: بر شما باد مسواک زدن. زیرا مسواک زدن وسوسه را از دل بیرون می راند.(5)
امام باقر (علیه السلام) فرمود: مسواک زدن عقل را زیاد می کند.(6)
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: چنانچه مردم به فوائد و منافع مسواک زدن واقف می گشتند، آن را در کنار رختخواب خود قرار می دادند.(7)
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: اگر برای امّت من مایه ی مشقّت و زحمت نبود، هر آینه به آنها دستور می دادم که برای هر نماز مسواک کنند.(8)
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: دو رکعت نماز که با مسواک زدن خوانده می شود در نزد خدای متعال محبوب تر است از هفتاد رکعت نمازی که بدون مسواک خوانده می شود.(9)
امام صادق (علیه السلام) فرمود: دو رکعت نمازی را که با مسواک زدن خوانده می شود بهتر است از هفتاد رکعت نمازی است که بدون مسواک خوانده می شود.(10)
امام صادق (علیه السلام) فرمود: هنگامی که در نیمه ی شب برای خواندن نماز برمی خیزی مسواک بزن، زیرا بدرستیکه در این صورت ملکی به نزد تو آمده و دهان خود را بر دهان تو قرار داده و هر سخن و کلامی که بر زبان جاری می کنی با خود به آسمان خواهد برد. پس بر تو لازم است که دهان خود را خوشبو کنی.(11)
پیامبراکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: هنگامی که بنده ی مؤمنی در نیمه شب از جای خود برمی خیزد و مسواک می زند آنگاه وضوی نیکویی می گیرد.
سپس برای عبادت به خانه ای از خانه های خدا روانه می گردد.
در این هنگام ملکی به سوی او روی می آورد و دهان خود را بر دهان او می گذارد و هرچیزی که از دهان آن مؤمن خارج می گردد در دهان آن فرشته قرار می گیرد و آن فرشته در روز قیامت از آن مؤمن شفاعت می کند و به نفع او شهادت می دهد.(12)
امام صادق (علیه السلام) فرمود: من دوست دارم مردی را که شب هنگام وقتی که برای نماز شب برمی خیزد مسواک بزند و بوی خوش استعمال نماید.
زیرا در آن هنگام فرشته ای به نزد او می آید و دهان خود را بر دهانش می گذارد و آن ملک آنچه را که او از قرآن تلاوت نموده است به کام خود می گیرد.(13)
حضرت امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: هنگامی که شخصی وضو می گیرد و سپس مسواک می زند و به نماز می ایستد، ملکی به نزد او آمده و دهان خود را بر دهان او قرار خواهد داد و هر آنچه را که آن شخص بر زبان جاری می کند آن ملک خواهد گرفت و چنانچه این شخص مسواک زدن را ترک نماید آن ملک به کناری ایستاده و فقط به قرائت و سخن او گوش می دهد.(14)

خوشبو کردن دهان بوسیله ی مسواک زدن

امام صادق (علیه السلام) فرمود: برای هر چیزی یک نوع پاکیزه گی وجود دارد و مسواک زدن موجب پاکیزگی دهان می گردد.(15)
پیامبراکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: دهانهای شما یکی از راههای رسیدن به خدای عزّ و جلّ می باشد.
پس بر شما لازم است که دهانهای خود را به وسیله ی مسواک زدن تمیز کنید.(16)
حضرت امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: مسواک زدن موجب خشنودی خداوند عزّ و جلّ است و شیوه و سنّت پیامبر (صلی الله علیه و آله) به شمار می آید و باعث خوشبو شدن دهان می گردد.(17)
حضرت امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: مسواک زدن موجب پاکیزه گی دهان می گردد و رضایتمندی خداوند عزّ و جلّ را در پی دارد.(18)
امام صادق (علیه السلام) فرمود: مسواک زدن دارای دوازده اثر و فائده می باشد:
سنّت و شیوه پیامبر (صلی الله علیه و آله) است، دهان را پاکیزه می کند، به چشم جلا می دهد، رضایت الهی را در پی دارد، بلغم را از بین می برد، حافظه را زیاد می کند، دندانها را سفید می نماید، حسنات را مضاعف می سازد، زردی دندان را زائل می کند، لثه را محکم می نماید، باعث زیادی اشتها می شود، موجب خوشحالی ملائکه می گردد.(19)
حضرت امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: شخصی که در روز یک بار مسواک بزند خدای متعال از او راضی گشته و بهشت را به او ارزانی خواهد داشت و چنانچه شخصی در روز دو بار مسواک بزند بدرستیکه او از شیوه و روش انبیاء (علیهم السلام) پیروی نموده است.
و خدای متعال برای هر نمازی که می خواند ثواب صد رکعت نماز برای او می نویسد و چنین شخصی از فقر بی نیاز می گردد و دهانش خوشبو خواهد گشت و حافظه اش افزایش می یابد و فهم و درک او زیاد می شود و غذای او گوارا می گردد. و دردهای دندان او از بین خواهد رفت و مرضهای دیگر از او دور خواهد گشت و ملائکه بخاطر نوری که در صورتش تلألؤ می کند به او دست خواهند داد و دندانهای او پاکیزه می گردد و هنگامی که او از خانه خارج می شود ملائکه او را بدرقه و مشایعت می کنند و ملائکه ی عرش الهی و ملائکه ی کرّوبین برای او استغفار کرده و طلب آمرزش می نمایند و برای او ثواب هزار سال عبادت نوشته می شود.
و خدای متعال هزار درجه به مقام او می افزاید و درهای بهشت در برابر او گشوده می گردد.
و به او گفته می شود: از هر دری که می خواهی وارد بهشت شو و خدای متعال نامه ی اعمال او را به دست راستش می دهد و محاسبه ی او آسان خواهد بود. و خدای متعال درهای رحمتش را بر او خواهد گشود.
و او از دنیا نخواهد رفت مگر اینکه جایگاه خود را در بهشت خواهد دید زیرا چنین شخصی به پیامبران الهی (علیهم السلام) اقتدا و تأسّی نموده است و شخصی که به پیامبران اقتدا و تأسّی کند به همراه آنها وارد بهشت خواهد شد.
و شخصی که در هر روز مسواک بزند از دنیا نمی رود تا آنکه حضرت ابراهیم (علیهم السلام) را در خواب ببیند.
و او در روز قیامت در زمره ی انبیاء الهی خواهد بود.
و خداوند متعال حوائج دنیوی و اخروی او را برآورده خواهد نمود و جایگاه او در روز قیامت در زیر سایه ی عرش الهی خواهد بود و او در بهشت رفیق حضرت ابراهیم (علیهم السلام) و سایر انبیاء الهی خواهد گشت.(20)
امام صادق (علیه السلام) فرمود: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: مسواک زدن باعث پاک شدن و تمیزی دهان می گردد و رضایتمندی الهی را در پی دارد.
سپس امام صادق (علیه السلام) فرمود: پیامبر (صلی الله علیه و آله) مسواک زدن را از سنّتهای مستحکم قرار داده است زیرا مسواک زدن دارای منافع و آثار ظاهری و باطنی بسیاری است.
به گونه ای که آثار و منافع را خردمندان نیز نمی توانند شمارش کنند.
و همانگونه که دهان خود را بوسیله ی مسواک زدن از باقیمانده ی خوراکیها پاک و تمیز می کنید بر شما لازم است که با تضرّع و خشوع و نماز شب و استغفار ــ در سحرگاهان ــ پلیدی گناه و معصیت را از خود دور سازید و ظاهر و باطن خود را با خلوص نیت از ناپاکیها و پلیدیها پاک نمائید.
زیرا بدرستیکه پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) استفاده نمودن از مسواک را مثل و نمودی برای یادآوری و تنبّه کسانی که هوشیار می باشند قرار داده است.
زیرا مسواک گیاهی است لطیف و پاک و شاخه ی درختی است مبارک و شیرین. و خدای متعال دندانها را در دهان قرار داد تا ابزاری برای خوردن غذا و جویدن آن باشد و بوی دهان در اثر جویدن غذا تغییر پیدا می کند و این تغییر باعث آلودگی دهان می شود.
و این آلودگی به مغز نیز سرایت کرده و باعث اخلال در آن می گردد و شخص با ایمان همانگونه که بوسیله ی این شاخه ی لطیف و گیاه خوشبو مسواک می زند و آن را بر دندان درخشان خود می کشد تا بدینوسیله آلودگی را از آن پاک می سازد. قلب خود را نیز بوسیله ی توبه و ذکر الهی و اندیشه ی درست از آلودگی گناه وغفلت پاک می نماید.
زیرا خداوند متعال می فرماید: بدرستیکه خداوند افراد توبه کننده و پاکیزه را دوست دارد و پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: بر شما باد به مسواک زدن و شخصی که پیشانی اندیشه ی خود را بر درگاه عبرتها بساید و از آنها درس بگیرد خداوند متعال برای او چشمه های حکمت را جاری و دربهای دانش را در برابرش می گشاید. و مشمول لطف و فضل الهی می گردد زیرا خداوند متعال اجر و پاداش افراد نیکوکار را تباه نمی گرداند.(21)
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: راه و مسیر قرآن را تمیز و پاکیزه نمائید.
به پیامبر گفته شد: راه قرآن چیست؟
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: دهان شما.
به پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) گفته شد: چگونه این راه را تمیز کنیم؟
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: بوسیله ی مسواک زدن.(22)
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله) فرمود: دهان خود را بوسیله ی مسواک زدن پاکیزه نمائید.
زیرا دهان های شما مسیر قران است.(23)
حضرت امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: بدرستیکه دهان های شما راه و مسیر قرآن است.
پس بر شما لازم است که دهان خود را بوسیله ی مسواک زدن پاکیزه نمائید.(24)
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: بدرستیکه دهان های شما مسیر و راه قرآن است.
پس بر شما لازم است که دهان خود را بوسیله ی مسواک زدن خوشبو نمائید.(25)

خلال نمودن

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: خلال نمودن را جبرئیل به من سفارش نمود.(26)
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: دندانهای خود را خلال کنید و این کار نشانه ی پاکیزه گی است و پاکیزه گی از ایمان است و بهشت جایگاه شخص با ایمان می باشد.(27)
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: استفاده نمودن از خلال تو را محبوب فرشتگان قرار می دهد.
زیرا ملائکه از بوی دهان شخصی که ــ پس از خوردن غذا ــ خلال نمی کند اذیّت می شوند.(28)
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: خوشا به حال شخصی ــ از امّت من ــ که دندانهای خود را خلال می کند.(29)
در حدیث آمده است: خداوند متعال مورد رحمت قرار می دهد افرادی ــ از این امّت ــ را که پس از خوردن غذا دندانهای خود را خلال می کنند.(30)
پیامر اکرم (صلی الله عیه و آله) فرمود: خوشا به حال کسانی که پس از خوردن غذا دندانهای خود را خلال می کنند.(31)
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: خدای متعال مورد رحمت قرار می دهد کسانی را که خلال به کار می برند.
به پیامبر (صلی الله علیه و آله) گفته شد: آنها چه کسانی هستند؟
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: آنها کسانی هستند که پس از خوردن غذا دندانهای خود را خلال می کنند.
زیرا هنگامی که باقیمانده ی غذا در دهان می ماند. بوی دهان تغییر می کند و این بو فرشتگان را آزار می دهد.(32)
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: پس از غذا خوردن غذا خلال نمائید.
زیرا هیچ چیز برای ملائکه منفورتر از این نیست که ببینند در لابلای دندان بنده ای غذائی باقی مانده باشد.(33)
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: پس از غذا خوردن خلال نمائید. زیرا این کار دندانها را محکم می نماید و رزق و روزی را زیاد می کند.(34)
امام کاظم (علیه السلام) فرمود: فرشته ای در آسمان ندا داده و این گونه دعا می کند:
خدایا! بر کسانی که در خانه ی آنها سرکه وجود دارد و بر کسانی که خلال بکار می برند برکت عنایت فرما.(35)

پی‌نوشت‌ها:

1- قال الإمام الصادق (علیه السلام): من اخلاق الأنبیاء (علیهم السلام): السواک (المحاسن ج 2 ص 380).
قال الإمام الصادق (علیه السلام): من سنن المرسلین (علیهم السلام): السواک (الکافی ج 3 ص 23).
2- قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): ما أتانی (صاحبی) جبرئیل إلاّ (و) أوصانی بالسواک (دعائم الإسلام ج 1 ص 118 و الجعفریّات ص 27 و النوادر للسیّد فضل الله الراوندی ــ علیه الرحمة ــ ص 192).
3- قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): ما زال جبرئیل یوصینی بالسواک. حتّی ظننت أنّه سیجعله فریضة (وسائل الشیعة ج 2 ص 9 و من لایحضره الفقیه ج 4 ص 7 و الأمالی للشیخ الصدوق ــ علیه الرحمة ــ ص 514 المجلس 66 و تنبیه الخواطر ج 2 ص 260 و مکارم الأخلاق ج 2 ص 313).
قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): ما جائنی صاحبی جبرئیل إلاّ و أوصانی بالسواک. حتّی خشیت أن یفرضه علیّ و علی اُمّتی.
و لو لا أنّی أخاف أن أشقّ علی اُمّتی لفرضته علیهم (مستدرک الوسائل ج 1 ص 360).
قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): لقد اُمرت بالسواک حتّی خشیت أن یکتب علیّ (مکارم الأخلاق ج 1 ص 94).
4- قال الإمام الصادق (علیه السلام): النشرة فی عشرة أشیاء: و السواک (المحاسن ج 1 ص 78).
قال الإمام الصادق (علیه السلام): النشوة فی عشرة أشیاء: ... و السواک (الخصال ص 443).
5- قال الإمام الصادق (علیه السلام): علیکم بالسواک. فإنّه یذهب وسوسة الصدر (الأمالی للشیخ الطوسی ــ علیه الرحمة ــ ص 667 المجلس 36).
6- قال الإمام الباقر (علیه السلام): السواک یذهب بالبلغم. و یزید فی العقل (ثواب الأعمال ص 34).
7- (قال رسول الله (صلی الله علیه و آله) فی شأن السواک): و لو یعلم الناس ما فیه ــ من المنفعة ــ لأباتوه معهم فی اللحاف (اعلام الدین ص 362).
عن أبی عبدالله (علیه السلام) قال: قال أبو جعفر (علیه السلام): لو یعلم الناس ما فی السواک. لأباتوه ــ معهم ــ فی لحاف (ثواب الأعمال ص 34).
8- قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): لو لا أن أشقّ علی امّتی لأمرتهم بالسواک مع کلّ* صلاة (الکافی ج 3 ص 22 و المحاسن ج 2 ص 381 و علل الشرائع ج 1 ص 388). فی المحاسن: عند کلّ.
9- قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): رکعتان بسواک احبّ. أحبّ إلی الله تعالی من سبعین رکعة بغیر سواک (جامع الأخبار ص 152 و الخصال ص 480).
10- قال الإمام الصادق (علیه السلام): رکعتان بالسواک* أفضل من سبعین رکعة بغیر سواک (الکافی ج 3 ص 22 و المحاسن ج 2 ص 382). *فی المحاسن: بسواک.
11- قال الإمام الصادق (علیه السلام): إذا قمت باللّیل فإستک.
فإنّ الملک یأتیک فیضع فاه علی فیک.
و لیس من حرف تتلوه و تنطق به إلاّ صعد به إلی السماء.
فلیکن فوک طیّب الریح (الکافی ج 3 ص 23 و علل الشرایع ج 1 ص 388 الباب 222).
12- قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): ما من عبد مؤمن قام فی جوف اللیل إلی سواکه. فإستنّ.
ثمّ تطهّر. فأحسن الطهر.
ثمّ قام إلی بیت من بیوت الله.
إلاّ أتاه ملک. فوضع فاه علی فیه.
فلایخرج من جوفه شیء إلاّ وقع فی جوف الملک.
و یأتیه ــ یوم القیامة ــ شفیعاً شهیداً (دعائم الإسلام ج 1 ص 119).
13- عن اسحاق بن عمّار قال: قال أبوعبدالله (علیه السلام): إنّی لأحبّ للرجل إذا قال باللّیل أن یستاک.
و أن یشمّ الطیب.
فإنّ الملک یأتی الرجل ــ إذا قام باللّیل ــ حتّی یضع فاه علی فیه.
فما خرج من القرآن ــ من شیء ــ دخل جوف ذلک الملک (المحاسن ج 2 ص 378).
14- قال أمیرالمؤمنین (علیه السلام): إذا توضّأ الرجل. و سوّک ثمّ قال فصلّی.
وضع الملک فاه علی فیه.
فلم یلفظ شیئاً إلاّ التقمه.
و زاد فیه بعضهم: فإن لم یستک. قام الملک جانباً. یسمع إلی قرائته (المحاسن ج 2 ص 382). 15- قال الامام الصادق (علیه السلام): لکلّ شیء طهور.
و طهور الفم: السواک (من لایحضره الفقیه ج 1 ص 33 و علل الشرایع ج 1 ص 391 الباب 227 ومکارم الأخلاق ج 1 ص 116).
16- قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): أفواهکم طرق من طرق ربّکم.
فنظّفوها بالسواک (صحیفة الإمام الرضا (علیه السلام) ص 109 ح 65).
17- قال أمیرالمؤمنین (علیه السلام): السواک مرضاة الله عزّ و جلّ . و سنّة النبی (صلی الله علیه و آله).
18- قال أمیرالمؤمنین (علیه السلام): السواک مطهّرة للفم.
و مرضاة للرّب (الکافی ج 6 ص 495 و الجعفریات ص 27).
قال أمیرالمؤمنین (علیه السلام): السواک مرضاة الله.
و سنّة النبی (صلی الله علیه و آله) و مطهّرة للفم (المحاسن ج 2 ص 382).
19- قال الإمام الصادق (علیه السلام): فی السواک اثنتا عشر خصلة:
هو من السنة. و مطهّرة للفم و مجلاة للبصر. و یرضی الرّب. و یذهب بالبلغم.
و یزید فی الحفظ و یبیّض الأسنان. و یضاعف الحسنات. و یذهب بالحفر. و یشدّ اللثة. و یشهّی اللطعام. و تفرح به الملائکة (الکافی ج 6 ص 496).
20ــ عن أمیرالمؤمنین (علیه السلام) عن النبیّ (صلی الله علیه و آله) قال: من إستاک کلّ یوم ــ مرّة ــ رضی الله عنه.
و له الجنّة.
و من إستاک کلّ یوم ــ مرّتین ــ فقد أدام سنّة الأنبیاء (علیهم السلام). و کتب الله له بکلّ صلاة ــ یصلّیها ــ ثواب مأة رکعة. و استغنی عن الفقر. و تطیّب نکهته. و یزید فی حفظه. و یشتدّ له فهمه.
و یمریء طعامه. و یذهب أوجاع أضراسه. و یدفع عنه السقم. و تصافحه الملائکة ــ لما یرون و یستغفر له حملة العرش و الکرّوبیّون و کتب الله له ــ بکلّ مؤمن و مؤمنة ــ ثواب ألف سنة.
و رفع الله له ألف درجة. و فتح الله له أبواب الجنّة. یدخل من أیّها شاء.
و أعطاه الله کتابه بیمینه. و حاسبه حساباً یسیراً.
و فتح الله علیه أبواب الرحمة.
و لایخرج من الدنیا حتّی یری مکانه من الجنّة.
و قد اقتدی بالأنبیاء (علیهم السلام).
و من اقتدی بالأنبیاء (علیهم السلام) دخل ــ معهم ــ الجنّة.
و من إستاک کلّ یوم فلایخرج من الدنیا حتّی یری إبراهیم (علیه السلام) فی المنام.
و کان یوم القیامة فی عداد الأنبیاء.
و قضی الله تعالی له کلّ حاجة کانت له من أمر الدّنیا و الآخرة.
و یکون ــ یوم القیامة ــ فی ظلّ العرش. یوم لاظلّ إلاّ ظلّه.
و یکون ــ فی الجنّة ــ رفیق إبراهیم (علیه السلام) و رفیق جمیع الأنبیاء (علیهم السلام)(جامع الأخبار تألیف الشیخ محمّد بن محمّد السبزواری ــ علیه الرحمة ــ ص 151 الفصل 27 تحقیق و نشر مؤسّسة آل البیت (علیهم السلام) لإحیاء التراث تحت إشراف سماحة العلاّمة حجّة الإسلام و المسلمین الحاج السیّد جواد الحسینی الشهرستانی ــ دامت برکاته ــ).
21- قال الامام الصادق (علیه السلام): قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): السواک مطهرة للفم. و مرضات للربّ.
و جعلها من السنن المؤکّدة.
و فیها منافع کثیرة للظاهر و الباطن ــ ما لایحصی لمن عقل ــ.
فکما تزیل ما تلوّث من أسنانک من مأکلک و مطعمک بالسواک. کذلک. ازل نجاسة ذنوبک بالتضرّع و الخشوع و التهجد و الاستغفار بالأسحار.
طهّر ظاهرک من النجاسات و باطنک من کدورات المخالفات. و رکوب المناهی کلّها خالصاً لله.
فإنّ النبیّ (صلی الله علیه و آله) ضرب بإستعمالها مثلاً لأهل التنبّه و الیقظة.
و هو أنّ السواک نبات لطیف نظیف و غصن شجر عذب مبارک.
و الأسنان خلق. خلقه تعالی ــ فی الفم ــ آلة للأکل و أداة للمضغ. و سبباً لإشتهاء الطعام.
و إصلاح المعدة.
و هی جوهرة صافیة تتلوّث بصحبة تمضیغ الطعام و تتغیّر بها رائحة الفم.
و یتولّد منها الفساد فی الدماغ.
فإذا استاک المؤمن الفطن. بالنبات اللطیف. و مسّحها علی الجوهرة الصافیة أزال عنها الفساد و التغیّر. و عادت إلی أصلها.
کذلک خلق الله القلب طاهراً صافیاً.
و جعل غذائه: الذکر و الفکر و الهیبة و التعظیم.
و إذا شیب القلب الصافی بتغذیته ــ بالغفلة و الکدر ــ صقل بمصلقة التوبة.
و نظّف بماء الإنابة. لیعود علی حالته الاُولی و جوهرته الأصلیّة.
قال الله تبارک و تعالی: إنّ الله یحبّ التوّابین و یحبّ المتطهّرین.
قال النبیّ (صلی الله علیه و آله) و علیکم بالسواک.
فإنّ النبیّ (صلی الله علیه و آله) أمر بالسواک ــ فی ظاهر الأسنان ــ و أراد هذا المعنی.
و من أناخ تفکّره علی باب عتبة العبرة فی استخراج مثل هذه الأمثال ــ فی الأصل و الفرع ــ فتح الله له عیون الحکمة و المزید من فضله.
و الله لایضیع أجر المحسنین (مصباح الشریعة باب: السواک).
22- قال رسول الله (صلی الله علیه و آله) نظّفوا طریق القرآن.
قالوا: ــ یا رسول الله ــ و ما طریق القرآن؟
قال (صلی الله علیه و آله): أفواهکم.
قالوا: بماذا ننظّفه؟
قال (صلی الله علیه و آله): بالسواک (الجعفریّات ص 27 و الدعوات ص 161 و النوادر للسیّد فضل الله الراوندی ــ علیه الرحمة ــ ص 201 و دعائم الإسلام ج 1 ص 119).
(راجع: مکارم الأخلاق ج 1 ص 118 و المحاسن ج 2 ص 377).
24- قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): طهّروا أفواهکم بالسّواک فإنّها طرق القرآن (تنبیه الخواطر ج 1 ص 7).
25- قال أمیرالمؤمنین (علیه السلام): إنّ أفواهکم طرق القرآن.
فطهّروها بالسواک (من لایحضره الفقیه ج 1 ص 32 و اعلام الدین ص 272).
26- قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): نزل جبرئیل (علیه السلام) علیّ بالخلال (الکافی ج 6 ص 376).
27- قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): تخلّلوا فإنّه من النظافة.
و النظافة من الإیمان.
و الإیمان ــ مع صاحبه ــ فی الجنّة (بحار الأنوار ج 59 ص 291).
28- قال رسول الله (صلی الله علیه و آله) الخلال یحبّبک إلی الملائکة.
فإنّ الملائکة تتأذی بریح فم من لایتخلّل بعد الطعام (تحف العقول ص 13).
29- قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): حبّذا المتخلّل من اُمّتی (مکارم الأخلاق ج 1 ص 332).
قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): حبّذا المتخلّلون من اُمّتی (بحار الأنوار ج 63 ص 442).
30 ــ قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): رحم الله المتخلّلین ــ من امّتی ــ فی الوضوء و الطعام (مکارم الأخلاق ج1 ص 330).
31- قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): تخلّلوا علی أثر الطعام.
و قال (صلی الله علیه و آله): حبّذا المتخلّلون فی الوضوء. و من الطعام.
و لیس شیء أشدّ علی ملکی المؤمن من أن یریا شیئاً من الطعام فی فیه ــ و هو قائم یصلّی ــ (دعائم الإسلام ج 2 ص 120).
32- عن أبی حمزة عن أبی الحسن (علیه السلام) قال: قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): رحم الله المتخلّلین.
قیل: ــ یار سول الله ــ و ما المتخلّلون؟
قال (صلی الله علیه و آله): یتخلّلون من الطعام.
فإنّه إذا بقی ــ فی الفم ــ تغیّر.
فآذی الملک. ریحه (المحاسن ج 2 ص 377).
قال الإمام الصادق (علیه السلام): إنّ رسول الله (صلی الله علیه و آله) خرج ذات یوم فقال: حبّذا المتخلّلون.
فقیل: ــ یا رسول الله ــ و ما هذا المتخلّل؟
قال (صلی الله علیه و آله): التخلّل فی الوضوء بین الأصابع و الأظافیر.
و التخلّل من الطعام.
فلیس شیء أشدّ علی ملکی المؤمن من أن یریا شیئاً من الطعام فی فیه. و هو قائم یصلّی (الجعفریّات ص 29 و دعائم الإسلام ج 1 ص 123 و النوادر للسیّد فضل الله الراوندی ــ علیه الرحمة ــ ص 202).
33- قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): تخلّلوا.
فإنّه لیس شیء أبغض إلی الملائکة من أن یروا فی أسنان العبد طعاماً (مکارم الأخلاق ج 1 ص 332).
34- قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): تخلّلوا علی أثر الطعام. فإنّه مصحّة للناب و النواجذ.
و یجلب علی العبد الرزق (مکارم الأخلاق ج 1 ص 331).
35- (عن السیّاری) عن أبی الحسن الأوّل (علیه السلام) قال: ملک ینادی فی السماء:
اللهمّ بارک فی الخلاّلین و المتخلّلین.
فقلت: ــ جعلت فداک ــ و ما الخلاّلون و المتخلّلون؟
قال (علیه السلام): الّذین فی بیوتهم الخلّ.
و الذّین یتخلّلون.
فإنّ الخلال نزل به جبرئیل مع الیمین و الشهادة من السماء (مستطرفات السرائر ص 49 تحقیق و نشر مدرسة الإمام المهدی (علیه السلام)).
(راجع: مکارم الأخلاق ج 1 ص 330 و بحار الأنوار ج 63 ص 304 و ص 441ــ442).

منبع مقاله: ناجی موسوی جزایری، سید هاشم، (1389)، مردان رحمت شده و مردان نفرین شده، قم: ناجی جزایری، چاپ اول.

/م