نویسنده: جعفر شیخ الاسلامی




 

تعلیم و تربیت در کودکی ماندگار است

حضرت علی علیه السلام
«التعلُمُ فی الصغر کالانقش علی الحجرِ»
یادگیری در خردسالی همچون نقش بر روی سنگ پایدار خواهد ماند.
1- بکوشید فشار و اجبار در کسب موفقیت را از کارها بردارید و صرفاً به بچه های خود بیاموزید تا توانایی و استعدادهای خود را به محک آزمایش گذارند و از شکست به هیچ وجه نهراسند.
2- برای رشد فکری و بیدار کردن ذوق کودکان، در زمینه های مختلف، کتابهای خوب و مفید در دسترس او قرار دهید.
3- برای رشد فکری کودکان هرچه دارید انجام دهید تا آنها بیاموزند که چگونه خود را با آینده تطبیق دهند.
4- برای اینکه ارگانهای حواس پنجگانه موجب شوند فرد از محیط اطراف بیشتر و آسانتر بیاموزد باید بتواند محیط زندگی فرزند خود را به طرق مختلف تغییر دهید.
5- فقر فرهنگی و عدم آگاهی از امور بهداشتی از جمله عواملی است که موجب وقفه در باروری ذهن و هوش کودکانتان در طی مراحل رشد می گردد.
6- در آموزش قبل از دبستان اطلاعاتی در اختیار کودک بگذارید که مغز در حال رشد کودک به آن نیاز دارد، تا او در اولین سالهای شکل گیری مغز و فکرش بتواند به رشد ممکنه خود برسد.
7- به جای نفی و اثبات در همه رفتارها و کردارهای کودکان و جوانان سعی کنید موتور وجودی آنان را که فکر و اندیشیدن است روشن نمایید. پس از این روشنی، فرزندانتان با چراغ فکر و عقل به حرکت درخواهند آمد.
8- باید عقل و خرد فرزندانتان را پرورده سازید تا آنها قادر شوند با الهام از راهنماییهای عقل و خرد، خود را از آنها نجات داده به سعادت و خوشبختی رهنمون شوند.
9- به فرزندان خود یاد بدهید که اگر فردی از افراد انسان در رفتار و کردار خود از عقل و خرد الهام نگیرد چنین فردی برخلاف قانون آفرینش انسانی قدم برداشته است.
10- کاری کنید که کودک نیاز را حس کند به این منظور او را وادارید که قوه عقل خود را بکار گیرد و علایق خود را در آن زمینه بکار اندازد.
11- بچه را تشویق کنید تا همیشه از شما سؤال کند و حافظه عقلانی کودک را پرورش دهید.
12- عقل و خرد فرزندان خود را بیدار نمایید که این بهترین ارثیه ای است که پدران و مادران برای فرزندان به یادگار می گذارند.
13- فکر کردن و اندیشیدن را به کودکان خود بیاموزید تا آنان را به شاهراه سعادت رهنمون سازید.
14- برای فکر و عمل به کودک وقت کافی بدهید.
15- برای رشد فکری و ذوق هنری او حتماً‌ بصورت جدی او را تشویق نمایید.
16- گاهی در زمینه های مختلف با کودک به بحث و مجادله و استدلال بپردازید تا قوای مغزی او توسعه یابد.
17- پدر و مادر عزیز: نه تنها نماز و روزه، بلکه سایر عبادات و احکام اسلامی را باید در مرحله اطاعت به کودکان خود بیاموزید و آنان را ملزم به اجرای احکام بکنید.
18- هر موقع کودک خود را به مجلس عزاداری یا مسجد می برید سعی کنید که به او سخت نگذرد و راحت باشد.
19- شایسته است به جوانان بیاموزید که پیوسته با وضو باشند و هر شب قبل از خواب چند آیه از قرآن را بخوانند و به او بگویید که هر شب مخاطب ملائکه هستی و ملائکه بر بالین تو می آیند.
20- از همان سن دبستانی به پسران خود نماز را فرا دهید تا به این ترتیب نوعی عادت و استمرار بر عمل در آنها بوجود آید.
21- به تربیت دینی کودکان در دوران سیادت و حتی در دوران اطاعت به تعلیم و تربیت مذهبی کودکان توجه کنید و قبل از رسیدن به سن بلوغ، تعلیم و تربیت مذهبی فرزندانتان را شروع کنید.
22- خانواده در آشنا کردن بچه ها با میراث فرهنگی و اجتماعی نقش مؤثری به عهده دارند. شما باید در درک و فهم میراث فرهنگی به بچه ها کمک کنید و با توجه به رشد و تجربیات بچه، آنها را با این میراث آشنا سازید.
23- در لا به لای آیات الهی، هویت فرهنگی خود را به نوجوانان بشناسانید تا بدانند اگر عزت اسلامی را به دست آورند ذلت را هرگز نخواهند پذیرفت.
24- به کودکان یادآور شوید که اگر به کسی احسان کند آن احسان را به خود کرده پس همواره به مردم احسان کند چنانکه خداوند به آنها احسان کرده است.
25- اعیاد رسمی را در خانواده های خود به هر ترتیبی که امکان پذیر باشد برگزار کنید چرا که باعث استحکام روابط خانوادگی و اجتماعی می شود و می تواند نمونه ای از نظام روابط را به کودک نشان دهد.
26- لازم است برای کودک علاوه بر آشنایی به تمدن گذشته معارف تازه ای نیز یاد دهید، و این معارف را معلم از راه تعلیم برای وی تأمین نماید.
27- زمانی که تخیل در کودکان قوت می گیرد و شروع به خیال پردازی می کنند پهنه قصه های شگفت انگیز قومی را به روی آنها بگشایید و بدین وسیله پیوند آنها را با فرهنگ سرزمینشان مستحکم سازید و نیروی تخیل آنها را پرورش دهید.
28- بهتر است تدابیری اتخاذ نمایید که کودکان مسجد و نمازخانه ها را محل آرامش بخش زیبا و دوست داشتنی بدانند.
29- هر موقع کودک در کنار شما نماز خواند بعد از گفتن سلام نماز، دستش را بفشارید و پیشانیش را ببوسید تا بفهمد که شما از نماز خواندن او رضایت دارید.
30- فرزند خود را به تأمل در آیات الهی و اسرار آفرینش فراخوانید و او را با صانع هستی آشنا سازید تا خود و خدا را بهتر بشناسد.
31- در ایام سوگواری ماه محرم در برنامه سینه زنی و زنجیرزنی و نوحه خوانی، مشوقی برای کودکان باشید و از خریدن زنجیری کوچک و پیراهنی سیاه برای آنها خودداری نکنید و از این رهگذر در راه پرورش صحیح آنها تلاش کنید.
32- مهمترین اصل از اصول بهداشتی روانی خانواده همانند سازی رفتار اعضاء خانواده با زندگی ائمه اطهار (ع) به عنوان برترین الگوهای رفتاری می باشد.
33- جنبه ایمان و اخلاق را در مدارس بیشتر مطرح کنید همانطور که به فضای سرسبز مدرسه و یا زرق و برق های دیگر توجه دارید.
34- شاگردان را تدریجاً و گام به گام با آداب و آیین های پسندیده و شیوه های ستوده و تمرین روحی نسبت به آداب دینی و حقایق دقیق و پیچیده آیین مقدس اسلام آشنا ساخته و وادار سازید.
35- راه و رسم زندگی، طرز لباس پوشیدن و طرز محبت کردن و معاشرت با مردم را عملاً به اطفال یاد دهید.
36- آداب و رسومی را به کودک منتقل نمایید که ارزیابی شده و اندیشیده و در جهت خیر و صلاح کودک باشد.
37- نشانه های مذهب و اخلاق را باید در متن وقایع زندگی کودک برجستگی داد.
38- برای تلطیف حس دینی و تربیت آن، شرکت کردن فرزند در انجام سنتهای صحیح مکتبی بسیار مؤثر است.
منبع مقاله :
شیخ الاسلامی، جعفر؛ (1375)، 2222 نکته در تربیت، تهران: اسلامی، چاپ سوم