از روش «کنترل و اثر» استفاده کنید!

 راه کارهای موفقیت تحصیلی
همه ی ما می دانیم که علاوه بر تلاش هایی که می کنیم، عوامل محیطی متعددی در نتایجی که به دست می آوریم نقش دارند.
ما با موضوعات مختلفی مواجه می شویم که بر ما تأثیر دارند اما کنترل ما بر آن موضوعات بسیار متفاوت است. در بعضی موارد ما کنترل زیادی داریم و گاهی کنترل کمتری داریم.
یکی از روش های مؤثر کنترل بر ذهن، روش « کنترل و اثر» است. در این روش ما می آموزیم که با باورهای منطقی تر، احساسات مناسب تر و رفتارهای مؤثرتری با مسائل برخورد کنیم.
به عنوان مثال یک مرد 50 ساله ی بدشانس را تصور کنید که با این مشکلات روبه رو است.

مشکل	نمره ی اثر	نمره ی کنترل
1- درس .............. را نمی فهمم.	100
2- موقع امتحان، وقت کم می آرم.	100
3- پدر و مادرم از من توقع زیادی دارند.	100
4- توجه و تمرکزم موقع درس خواندن کم است.	100
5- نگران امتحان آخر ترم هستم چون دبیرها سختگیرند.	100
6- جزوه ی درس ...... را گم کرده ام.	100
7- شب ها تا دیروقت بیدار می مانم و صبح ها خسته ام.	100
8- وقتی با پدر و مادرم مشکل پیدا می کنم درس را خوب نمی فهمم.	100
9- وقتی در خانه همه مشغول دیدن تلویزیون هستند نمی توانم درس بخوانم.	100
10- برنامه ی درس خواندن من مشخص نیست.	100

اگر نمره ی اثر هر مشکل را 100 بگیرید، نمره ی کنترل بر آن بسیار متغیر است. به هر مشکل 0 تا 100 نمره ی کنترل فرضی خود را بدهید. ( نمرات فرضی من در ستون سوم جدول نوشته شده) لطفاً به جدول نگاه کنید. اگر به تجربیات خود مراجعه کنید، به این موضوع جالب برخورد می کنید که « اغلب ما راجع به موضوعاتی اشتغال ذهنی پیدا می کنیم که کنترل کمی بر آن ها داریم!» مثلاً اغلب آدم ها در وضعیت مشابه این مرد، در مشکلات 1 تا 6 بیشترین انرژی روانی و درگیری ذهنی را پیدا می کنند، در حالیکه کمترین کنترل را بر آن ها دارند. و برعکس در موارد مشابه مشکلات 7 تا 10
کمتر تلاش می کنند و انرژی کمی صرف می کنند، با آنکه بیشترین نمره ی کنترل در این موارد است!؟
حالا به مثال های مربوط به درس خواندن توجه کنید:

مشکل	نمره ی اثر	نمره ی کنترل
1- درس .............. را نمی فهمم.	100
2- موقع امتحان، وقت کم می آرم.	100
3- پدر و مادرم از من توقع زیادی دارند.	100
4- توجه و تمرکزم موقع درس خواندن کم است.	100
5- نگران امتحان آخر ترم هستم چون دبیرها سختگیرند.	100
6- جزوه ی درس ...... را گم کرده ام.	100
7- شب ها تا دیروقت بیدار می مانم و صبح ها خسته ام.	100
8- وقتی با پدر و مادرم مشکل پیدا می کنم درس را خوب نمی فهمم.	100
9- وقتی در خانه همه مشغول دیدن تلویزیون هستند نمی توانم درس بخوانم.	100
10- برنامه ی درس خواندن من مشخص نیست.	100

لطفاً این جدول را براساس نمره کنترل خود کامل کنید و کمی دقت کنید و ببینید در مواقع مواجهه با مشکلات باور، احساس یا رفتار متناسب با نمره ی کنترل خود دارید یا نه؟

نحوه ی استفاده از روش « کنترل و اثر»

در قسمت قبلی راجع به موقعیت هایی محیطی، اثر آن ها بر شخص، کنترل او بر آن موقعیت و باور و احساس و رفتار او توضیحات کلی داده شد. در این قسمت نحوه ی به کارگیری این روش توضیح داده می شود.
بعضی از افراد ممکن است استفاده از روش « کنترل او اثر» را معادل بی مسئولیتی، بی احساسی و عدم تلاش بدانند، حال آنکه به کارگیری این روش به ما کمک می کند تا منطقی ترین باور و متناسب ترین احساس را داشته باشیم و به کارآمدترین شکل رفتار کنیم.
جدول زیر روش برخورد سه دسته از افراد را با مسئله نشان می دهد.

افراد کمال گرا	افراد منطقی	افراد بی مسئولیت
1- باور دارند که حتماً باید مسئله را حل کنند. 2- احساس گناه و سرزنش می کنند. 3- بیش از اندازه درگیر می شوند. 4- بیش از اندازه انرژی مصرف می کنند. 5- اگر به نتایج  دلخواه دست نیابند، ناامید و دلسرد و عصبی می شوند.	1- به نقش و جایگاه خود در حل مسئله توجه می کنند. 2- احساس مسئولیت مناسب دارند. 3- از روشهای مناسب استفاده می کنند. 4- انرژی و تلاش متناسب صرف می کنند. 5- وقتی سهم خود را به درستی انجام داده اند، نتیجه را هر قدر سخت، می پذیرند.	1- فکر می کنند کاری از دستشان برنمی آید. 2- احساس مسئولیت ندارند. 3- بی خیال هستند. 4- مهم بودن مسئله یا نقش خودشان را انکار می کنند. 5- دلیل تراشی می کنند.

در این جا مفهوم رابطه ی فرد و تلاش های فردی با ایمان و اعتقاد او مشخص می شود. ایمان نه به این معنا که من دست از تلاش بشویم و منتظر باشم همه چیز درست شود یا برعکس فکر کنم که همه چیز در اختیار من است. بلکه ایمان به این معنی است که: « مسئولانه تلاش کنیم و مؤمنانه رها کنیم».
این دعای زیبا را به یاد داشته باشید که « خدایا به من توانایی بده، تا تغییر دهم آنچه را می توان تغییر داد. تحمل بده تا بپذیرم آنچه را نمی توان تغییر داد و خردی بده تا تفاوت اولی و دومی را دریابم!»
منبع مقاله: موسوی، شکوفه؛ (1386) موفقیت تحصیلی برای دانش آموزان و دانشجویان، تهران: نشر قطره