نگاهی به مهم ترین گروه های شبه نظامی افراطی در قاره آفریقا
قاره آفریقا یکی از پرتلأطم ترین و پرتنش ترین مناطق جهان است. هویت موزاییک و چند پاره دولت های آفریقایی متأثر از شرایط دوران طولانی استعمار و ویژگی های ژئوپلتیک این کشورها آنها را به معجونی از دولت هایی ناکام به لحاظ سیاسی و اقتصادی و دچار بحران های یکپارچگی تبدیل کرده است. به این وضعیت، ملاحظات ناشی از وجود منابع سرشار طبیعی و در نتیجه حضور دولت های استعمارگر پیشین که با تغییر چهره سیاسی همچنان اهداف منفعت جویانه و توسعه طلبانه خود را در این قاره جست و جو می کنند را هم باید اضافه کرد. این عوامل در کنار یکدیگر بسترساز پدید آمدن و تضج گرفتن گروه های تندرو و بنیادگرا در قاره آفریقا شده است. مهم ترین گروه های افراطی در این قاره شامل بنیادگرایان سلفی و برخی مسیحیان تندرو هستند که عمدتاً به لحاظ فکری و عقیدتی به دولت ها و گروه هایی فعال در خارج از این قاره وابسته اند.

القاعده مغرب اسلامی
شروع فعالیت: 1998
بنیانگذار: حسن حتاب
سرکرده کنونی: ابوعادل ودود
حوزه جغرافیایی فعالیت:
مراکش، الجزیره، موریتانی، نیجر و تونس
اهداف: بنیادگرایی مبتنی بر اندیشه های سلفی، پیگیری اندیشه های القاعده در قاره آفریقا، همکاری با بوکوحرام و جماعت جهاد و توحید در غرب آفریقا
عملیات نظامی مهم: مخاصمات مسلحانه در مراکش و غرب آفریقا از سال 2002 تاکنون

بوکوحرام
تأسیس: 2001 در مایدوگوری
بنیانگذار: محمد یوسف
سرکرده کنونی: ابوبکر شکائو
حوزه جغرافیایی فعالیت:
شمال نیجریه
اهداف: بنیادگرایی مبتنی بر اندیشه های سلفی، مخالفت با دولت مستقر در نیجریه
عملیات نظامی مهم: درگیری های مسلحانه موسوم به شریعه در نیجریه و نیز خشونت های منطقه ای از سال 2009 تاکنون

الشباب
شروع فعالیت: 2002 با انشعاب از اتحادیه دادگاه های اسلامی
بنیانگذار: شیخ عدن فرح موسوم به آیرو
سرکرده کنونی: شیخ مختار علی زوبیر
حوزه جغرافیایی فعالیت: سومالی
اهداف: جهادی گری مبتنی بر اندیشه های سلفی، ائتلاف با نیروهای سلفی مسلح و اتباع سلفی کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس
عملیات نظامی مهم: جنگ و درگیری های مسلحانه در سومالی و کمک به دیگر نیروهای بنیادگرای مسلح در شرق آفریقا

انصار دین
شروع فعالیت: 2012 در عملیاتی مسلحانه در شمال مالی
رهبر فعلی: ایاداغ غالی
رهبری اولیه: ایاداغ غالی
حوزه فعالیت جغرافیایی: سومالی
نیروی در اختیار: حدود 2000 نفر شبه نظامی
اهداف: تأسیس حکومت مبتنی بر اندیشه های سلفی
عملیات نظامی مهم: درگیری های نظامی در سومالی

جنبش توحید و جهاد غرب آفریقا
شروع فعالیت: 2011 با انتشار پیام ویدئویی
بنیانگذار: ولید ابو سر حائویی
سرکرده کنونی: ولید ابو سیر حائویی
حوزه جغرافیایی فعالیت: مالی، الجزیره
اهداف: پیگیری اندیشه های اسامه بن لادن و ملاعمر در غرب آفریقا در کنار تأکید بر رجوع به ریشه های تاریخی و فرهنگی این منطقه
عملیات مهم نظامی: جنگ های جنو و مناکا در مناطق شمالی مالی

انصار الشریعه
شروع فعالیت: 2011
بنیانگذار: محمود الظهاوی
سرکرده کنونی: محمود الظهاوی
حوزه جغرافیایی: شرق لیبی
اهداف: پیگیری اصول فکری سلفی در لیبی پس از قذافی
عملیات نظامی: شرکت در جنگ داخلی لیبی و درگیری های مسلحانه سرت

ارتش مقاومت خدا
شروع فعالیت: 2012 با عملیاتی که منجر به تصرف بخش شمالی مالی شد.
بنیانگذار: جوزف کانی
سرکرده کنونی: جوزف کانی
حوزه جغرافیایی فعالیت: اوگاندا، جمهوری دمکراتیک کنگو، سودان جنوبی، آفریقای مرکزی
اهداف: بنیادگرایی مسیحی، ناسیونالیسم قومی
عملیات مهم نظامی: جنگ های داخلی سودان، شورش های منطقه ای

حزب اسلام
شروع فعالیت: 2009 با انشعاب و انحلال گروه شبه نظامی در سومالی
بنیانگذار: عمر ایمن
سرکرده کنونی: حسن عویض
حوزه جغرافیایی: مرکز و جنوب سومالی
اهداف: برپایی حکومت سلفی در سومالی
عملیات نظامی: جنگ ها و درگیری های مسلحانه داخلی در سومالی از سال 2009 تاکنون

جنبش نیجر برای عدالت
تأسیس: 2007
بنیانگذار: الغالی الامبو
سرکرده کنونی: الغالی الامبو
حوزه جغرافیایی فعالیت: شمال نیجر
اهداف: بنیادگرایی مبتنی بر اندیشه های سلفی، مخالفت با دولت مستقر نیجر

منبع مقاله: همشهری دیپلماتیک، شماره 69، اسفندماه 1391

/م